Logo DBNL
Den sedighen toet-steen (1689)

Den sedighen toet-steen

(1689)–Cornelis de Bie–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Sesthienste bewys

Vande verduldighe Lijdtsaemheyt en hoe nootsaeckelijck dat de verduldicheydt is die in teghenspoet beproeft wordt.

Den Heer beproeft den bedroefden en verduldighen in teghenspoet eer hy hem sal verblijden, ghelijck den klockgieter de klock beproeft eer hy de selve laet ghebruycken, die hy eerst met den yseren hamer toetsen sal om te hooren oft den clanck hel en suyver is, eer hy die tot glorie van sijn const om hoogh inden toren laet verheffen. Soo oock sal Godt den mensch met den hamer van druck en lijden proeven, oft hy eenen goeden clanck van stantvasticheyt heeft eer hy hem tot sijn meerder glorie sal salich maecken: daerom seyde Iob seer wel: Manus Domini tetigis me, de handt des Heeren heeft my gheraeckt. Soo ist dan noodich datmen ghequelt, en inde vorm van teghenspoet als een clock ghegoten wordt, om daer uyt comende een schoon geluyt te geven door deught der verduldicheyt, en naer het lijden sich eens te verheughen: daerom is het beter dat Godt ons hier straft met vernederingh, ende hier naer in ghenaede ontfanght en beloonft met de verheffinghe, als dat hy ons hier spaert en daer naer verworpt. Al het quaet

van lijden en tegenspoet hier maer alleen en perst, om ons alsoo te dwinghen tot Godt te comen: door den tijdelijcken teghenspoet doet Godt den slapenden sondaer sijn ooghen open, en doende sien sijn cranckheden, maeckt hem wijs, om sijn selven daer door te kennen. De straffe port den mensch om sich van ondeughden te onthouden: niemant en stelt sijn selven in ghevaer als op hope van vergeldinghe, daerom seyt Solon: dat de wereldt twee saecken begrijpt, te weten: oon en straf. Loon voor deught, straf voor quaet, en sonder de selve twee saecken en can de wereldt niet beheerst worden, want sy sijn als twee lichten van staet, en datse oock niet te vinden en waeren, dan souden de menschen al te licht in duysternissen (sonder kennisse van de wetten) verwerren en dolen. Democritus ghelijckt de straf en weldaet by twee Goden die de wereldt in haer ghewicht houden, en seyt: als een ghetrouwe en voorsichtighe Vorst verdiensten erkent soo kent hy oock loon, want sy passen op elck ander, en die den selven niet en gheeft leeft ongherechtich.

Soo ist oock dat Godt gheen goet ongheloont en gheen quaet onghestraft en laet, elck op sijnen tijdt als't hem blieft, jae al ist dat de straf op de hielen van het quaet niet en volght soo haest als d'uytwerckinghe van het quaet ghedaen is, men moet peysen dat de bermherticheydt van Godt (grooter sijnde als sijn rechtveerdicheyt) de selve uytstelt op hope van bekeeringhe en be-

ternis, maer wee hem die al te laet vertoeft om sich te bekeeren, en sondicht op hope van bermherticheyt, want al ist dat hy (levend in sonden) voorspoet heeft, en daer-en-tussen door de becommernissen van aertse saecken in het quaet leven blijft volherden: hy is ongheluckiger als die ghedurich overvallen wordt van een wederspannighe Fortuyn die hem brenght tot de uyterste armoede, want alsoo ghestraft, en daer door bekeert sijnde, hier naer ghespaert wordt. Daer om seyt Augustinus: Nihil est infeliciùs felicitate peccantium. Daer en is niet ongheluckigher als het gheluck van sondaers op dese werelt. Te verstaen, ist dat den mensch (boos en quaet sijnde) noyt met eenighe straf van quellingh, lijden en tegenspoet besocht en wort, sal quaet en boos blijven sonder te bekeeren, jae noyt vreese hebben om voor sijn boosheydt hier naer voor eeuwich ghestraft te worden, maer wort hy hier gestraft met lijden en teghenspoet, sal tot een beter leven comen om dat de goddelijcke straf is ghelijck eenen spoorslach, om sijn ziel ten Hemel te leyden, want hy sal altijdt hopen dat sijn eeuwighe verdiende straf door teghenspoet en lijden hier naer vermindert sal worden, soo wanneer hy sijn selven daer door bekeert: tot bewijs van dese voorsegghende waerheydt dient ons voor oogen te hebben het voorbeldt der kinden van Israel, de welcke als sy in het besit waeren van overvloet en welde in het landt van beloften, al waer

sy uyt Egipten ghecomen waeren, en hebben op Godt niet veel ghepeyst veele min naer behooren ghedient, maer wesende in teghenspoet: Godt gedurich aengeroepen en alle eer bewesen, waer uyt te sien is dat den teghenspoet veel nutter, bequaemer en profijtelijcker is, om daer door bekeert en salich te worden als den voorspoet, want den voorspoet doet de werelt aenhanghen, Godt vergheten, en den mensch blint blijven, om altijdt te dolen, en den teghenspoet roept ons tot het rijck Godts vol eeuwighe glorie, het welck door verduldicheyt in 't lijden te verdienen is, en die daer aen twijfelt mistrouwt sijn verdiensten, en de selve over t'hooft siende, stilswijghens bekent sijn onweerdicheydt. De quellingh opent het verstant, maeckt ons wijs en gheest kennisse van het quaedt daermen de quellingh door lijdt, ghelijck Ieremias gheseyt heeft: Castigasti me Domine, & eruditus sum. Heer ghy hebt my gheplaeght, en ick ben wijs gheworden, al oft hy wilde segghen, ick en sou niet wijs worden ten waer ghy my castijde, om dat ghy castijdt die ghy bemindt. En laet ons dan noyt de straffe des Heeren haeten of verworpen om niet te beswijcken als wy ghestraft worden, want die de quellinghen oft straffen lijden sonder verduldicheyt, missen hier naer den wech ende vreught van hun salicheyt.

Dat de quellinghen bestaen in schulden, clappernij, haet en nijdt, injurien, processen, armoede, sieckte, en andere haetelijcke vervolghinghen.

 
Het menschen leven goet en quaet
 
En hanght maer aen een sijden draet.

Ghelijck een snel-loopende rivier door de cracht van't water de minst-ghewortelde boomen (staende op haeren oever) licht te neder worpt een uytspoelt, soo moeten wy ten opsicht van dit voorbeldt ons sleven altijdt teghen d'aenstoot van onghevallen wapenen met de volherdende deught der verduldicheyt, ter wijlen dat wy als boomen gheplant sijn aende zee der wereltsche quellinghen en allenden, jae worden daeghelijckx ghedraeyght van haer onstuymighe stormen en overswalpende baren van onderganck en verderf om te sincken, soo wanneer wy niet diep ghenoech ghewortelt en sijn inde deught van stantvasticheyt, om (betrouwende op Godt) noyt te vallen.

Den menschelijcken voorstel is ghegrondt op de hope van een goede uytcomst oft gheluckich eynde, soeckende in sijnen teghenspoet alle hulp middelen om niet ten onderen te gaen, ghelijck eenen stierman den windt ghebruyckt tot sijn

reyse, want naer dat die verandert stelt hy oock sijn seylen om hem te helpen en te dienen tot sijn voorghestelt eynde. Soo en mogen wy oock geenen arbeyt spaeren, maer ghedurich in't werck sijn, om ons leven (dat ghelijck een drijvende schip is op de zee der quellinghen) wel te bewaren en te brenghen inde haeve van het eeuwich leven.

Maer soo wanneer dat wy hopeloos den moet eer laeten vallen als middel te soecken voor d'onghelucken van teghenstrijdt, en hertneckich jae onbedacht ons laeten over-rompelen, vande swaermoedighe wanhope, sullen licht sincken inden afgrondt der eeuwighe bederffenis, om dat wy de seylen der ghenegentheden en herts-tochten by tijdt niet en wisten in te trecken en onse wereltsche driesten te bematighen.

Dat den hooveerdigen, opgeblaesen en hooghmoedighen mensch de gesteltenis van sijn voorts gecomen natuer en allenden eens insach, hy en sou de ydele ghenegentheyt tot wereltsche saecken en waenwijse sotticheydt niet in volghen: ick segghe dat hy sijn sterffelijcke ooghen eens sloegh op den spiegel van dit waerachtich voorbeldt, al waer hy sijn selven gebonden siet inden benepen stoel der quellinghen, rustende boven den mondt vanden grondelossen put der eeuwighe duysternissen op den sprocken webbendraet van sijn arme cranckheyt, hy sou meer vrees hebben van te vallen door het sweerdt des doodts,

d'welck hanght aenden dunnen draet van sijn onseker leven. Jae soo hy eens rijpelijck bepeysde dat hy eertijdts niet en was en nin niet vergaen sal, dat hy van het slijm der aerde, en alsoo van de vuylste en verworpenste stof ghemaeckt is, en nochtans begaeft met een redelijcke ziel door Godts bermherticheyt, die met een onredelijcke conde gheschaepen worden, en dat hy alsdan geenen mensch met eenen besielden gheest, maer een onverstandich dier sou geweest hebben sonder ziel, had het Godt belieft, en nu redelijck met besmettinghe der sonden ontfanghen sijnde, is gheworden den sone der gramschap, en vyandt van Godt.

Dat hy eens bemerckte met wat spijse hy in s'moeders lichaem opghevoedt is, en hoe armelijck dat hy al schreyende en weenende, naeckt ende bloodt ter werelt quam, hoe verdrietich, swaermoedich, moyelijck en sorghvuldich hy van jonghs af is onderhouden om in sijn vuylicheyt (daer hy van voorts quam) niet te vergaen, jae is een vat vol stinckenden dreck, onderworpen aan ontallijcke cranckheden in traenen opghevoedt, levende op dese verganckelijcke wereldt in allenden, quellinghen, sorghen en teghenspoet, en sal al suchtende en weenende in droef heyt sterven, aes worden vande wormen en met de wormen in d'aerde vergaen, hy sou wat meer dencken op sijn selven, nu rijpelijcker overlegghen dat hy nu is, het ghene de langh

overledene oft sijn afgestorven vrienden geweest hebben, waer van niemandt hem en comt segghen hoe dattet hier naemaels te gaen en wat hun overcomen is, waer sy sijn oft hoe sy leven. En dat hy naer de doodt die hem ingheboren en al te seker is, ghelijck de selve oock worden sal. En dit alsoo daghelijckx peysende, en sullen hem gheen wereltsche quellingen swaer vallen, maer sal de selve ghewillich verdraegen en noyt vreesen.

Jemandt sou moghen vraeghen, waer in dat den menschelijcken teghenspeodt en wereltsche quellinghen bestaen, t'wordt hier voor bewesen, te weten: inden overlast van swaere schulden, processen, sieckte, armoede, injurien, haet en nijdt, en andere vervolginghen, die den armen mensch op dese verdrietighe wereldt moet lijden met verduldicheydt wilt hy hem hier naer met Godt verblijden inder eeuwicheyt.

En om eerst den allendighen staet van schulden te verthoonen: dient te weten dat niemandt het ghewicht van schulden swaerder en valt als die op het los betrouwen van een goet gheloof (waer door de meeste schulden ghemaeckt worden) sijn selven in een gat steckt daer hy niet deur sien en can om uyt te raecken: te segghen als hy al te lichtveerdich veel schulden te hals treckt sonder te overlegghen, hoe hy die sal betaelen, want de cooplieden die u gheloof geven, sijn ergher als Crocodillen, die streelende u aen-

locken, en daer naer maenende bijten, jae vernielen u welvaert alsmen hun naer wensch niet voldoen en can, erger als de onverstandighe straetrekels, die siende eenen vremden hondt voor by loopen, den selven aenvallen en de keel af bijten sonder medelijden te hebben met sijn onnooselheyt: jae hoe leeger hy onder de voeten geraeckt, en hoe jammerlijck hy janckt, hoe ongenadiger hy ghebeten wordt. Alsoo oock den mensch die schult heeft, en als hy het minste gheloof by jemand' verliest, hoe hy meest van d'andere geknevelt en aenghetast wordt, jae wordt soo omgheruckt, dat hy ghenootsaeckt is sijn beste panden tot groot verlies te vercoopen om in geen schand' te vallen, en om hem vande dobbel intrest worghers en ongevoelijcke woeckenaers te ontlasten, want op sijn naeste vrinden en mach hy hem niet betrouwen om daer van gheholpen te worden. Selden vrindt soo groot die met sijn hulp jemants noodt sal stutten oft verlichten, als u Fortuyn den rugh keert vallen de naeste vrienden u af, die te voren in voorspoet liefde thoonden, u besochten en aenhielen, sullen u inden noodt schaemen en laeten verdrucken: jae schoon u eer goede faem en gheleerde welsprekentheyt noch soo groot waeren gheboren van het eelste huys des landts, u armoede wort gheschouwt en sonder troost oft hulp veracht, ghy en wordt van niemandt aenghetrocken, jae u eyghen kinderen tot staet en rijck sijnde van besit sullen u verlaeten, wie sal-

men dan betrouwen als Godt alleen, die ons dickwils (om te proeven) een quade Fortuyn gheeft, quetsende met teghenspoet, salft de verduldicheyt daer naer wederom met voorspoet, en al ist datter veel hun laeten voorstaen, dat Godt den mensch de plaeghen van schulden overseynt de selve dolen, want de quellinghen die uyt de schulden groyen, en waer door datmen cracht en macht verliest, sijn selven uytteert en daerom, levende schijnt te sterven, nemen hun voedtsel uyt ons eyghen bedrijf, quaet toesicht, en onvoorsichticheyt, ghelijck Seneca seyt: Homo causa est suae propriae miseriae. Den mensch is d'oorsaeck van sijn eyghen lijden: daer hy in comt door sijn eyghen bedrijf, veel menschen schijnen de Fortuyn te houden voor hunnen af-godt, om dat sy de selve een goddelijcke cracht toe-schrijven, en al oft sy aen de Fortuyn verbonden waeren, waenen geen gheluck oft ongeluck te hebben, als door de Fortuyn, jae het schijnt dat hun niet mede oft teghen en gaet, als de Fortuyn, om dat sy hun door de verscheyde veranderinghen der Fortuyn licht laeten verrucken, maer neen indien wy soo dickwils als de Fortuyn de ghesteltenis van lijden verandert, onse seden en manieren van doen veranderden, sy en sou geensints soo machtich wesen, noch wy haer ghebiedt onderworpen sijn, dat wy ons eyghen macht kenden, en wisten datter een goede uyt-comst sou volghen eermen eenighe schulden maeckten, maer de selve ghemaeckt sijnde ver-

wecken veel sorghen, en baeren quellinghen sonder eynde, soo dat den last van schulden een ghewichtich en over swaer pack is om sonder vallen te draeghen, want daer uyt en groyen niet als plaeghen en processen vol teghenspoet, dat een groot cruys is.

 
Alsmen niet betaelen can
 
Comen daer processen van
 
Om den uytstel te verlenghen
 
Die veel costen mede brenghen
 
Tot u dobbel schaey en last
 
Wee die daer eens raeckt aen vast.

En noch niet soo swaer noch soo groot als het cruys dat van processen comt, want de processen beswaren een ongherust ghemoet, en baeren veel vrees en quaet achterdencken, sy maecken den mensch cael en ghesont, om dat hun betrouwen steunt op een twijfelachtich recht en ydele hope van winst, want die het meest betrouwen op hun recht (schoon het goet onrechtveerdich is) vallen veeltijts bedroghen door de rechters die hun oordeelen en averechts gevoelen involghen, t'sy door botte onwetentheyt oft andere gheneghentheyt, daerom en betrouwt niemand' als Godt die rechtveerdich en bermhertich is. T'is beter en profijtelijcker gheleden, leet en schaede met verduldicheyt te ontfanghen, en het bedroch datter in het pleyten omgaet, te lijden, als daerom te twisten en te crakeelen, want daer uyt en volghen niet als sonden: daerom heeft Christus (om den mensch

vande gheneghentheyt tot pleyten af te trecken wel gheseyt: Qui vult tecum judicio contendere, & tunicam tuam tollere dimitte ei, & pallium: Wilt jemandt met u pleyten en ten oordeel staen om u kleedt wegh te nemen, gheeft het selve aen hem, en oock uwen mantel. Het welck een vremt verstaen schijnt te wesen, dat aen den eyschet van het cleedt noch sou den mantel moeten toe gheworden worden: de reden is dat alswanneer men wil procederen oft pleyten om een cleedt, beter daer toe den mantel ghegheven wordt, als om een cleedt seven mantels te verquisten en te verpleyten, om datter meer costen vallen als seven cleederen en mantels weerdich sijn, jae beter de selve te verliesen als Godt soo dickwils in het langhdurich pleyten tot gramschap te verwecken. Daerom is de winst van een proces groot verlies, om datmen om de winst meer heeft uyt-ghegheven alsmen sal ontfanghen, verliest dan liever als dat ghy wilt winnen, want willende winnen, sult dickwils verliesen, soo ist beter eerst te verliesen als laet te winnen. Veel hebben de ydel hope van winst, en daernaer de versekeringh van verlies. Verliestmen sijn geldt en goet, men moet trachten de siel te bewaeren, en die niet te verliesen door onverduldicheydt, waer door den duyvel meer wint als die sijn goedt verliest, het verlies van goet is tijdelijck, en van de siel eeuwelijck.

Alsmen onrechtveerdigh goet besit, en datmen u t'selve met recht doet wederom gheven en is

het verlies volghens het rechtveerdich vonnis niet beter als de winst van onrechtveerdicheydt? wetende datmen u dwinght wederom te gheven dat u niet toebehoort. En ist niet saligher de tijdelijcke straf daer over te onderstaen, als met de eeuwighe straf daerom ghecruyst te worden, om dat op straffe van d'eeuwighe verdoemenis d'onrechtveerdich goet hier oft hier naemaels moet wederom ghegeven wordne. Niemandt en lijdt schande, schade oft quetsingh in sijn eer die met recht ghedwonghen wordt te gheven dat een ander toebehoort, en sijt dan niet bedroeft dat ghy u daer van ontlast, maer bly om dat ghy ghedwonghen sijt u daer van te ontlasten, al ist dat het schande is voor de werelt tot sulcken ontlastinghe van den rechter ghedwonghen te moeten worden, en in teghendeel wort u jet onrechtveerdich afghenomen dat u rechtveerdich toebehoort, en dat ghy door een onrechtveerdich vonnis wort arm ghemaeckt, verdraeght het selve verduldich, en peyst dat in sulcken quellingh, den wegh van salicheydt te vinden is, schoon ick wel mach segghen:

 
De meeste quellinghen uyt hairmans pennen groijen
 
De smeden voor den mensch de aldersterckste boijen
 
Om hem te knevelen, jae sijn veel ergher, als
 
Doodt-steken in het hert oft stroppen om den hals.

Dit heeft ghebleken in duysten en duysent menschen die door het vervolgh van langhdurige

rechts pleytinghen oft twistige processen sijn ten onderen gegaen arm gheworden, en hebben voor hun ghereet gelt (dat sy in overvloet uyt gaven) niet anders ontfanghen en ghewonnen als eenen hoop bedorven papier, en eenen vollen sack ghegroffeerde schrifturen, daerom is de Fortuyn der twistende pleysters de arghste ghelijck gheseyt wort: Sors litigantium peβima quia pauperes facit, om datse veel arme menschen maeckt, en arm sijnde lijden een bedruckt allendich leven, verlaten van al de werelt en van niemandt, gheacht. Toch die dese quellinghen overcomt en verduldich verdraeght sal in sijn lijden hulp en troost by Godt vinden, want de verduldighe arm sijnde, sijn rijck ghenoech, om dat sy met hun verduldighe armoede den Hemel coopen, en door de wereltse rijckdommen verliesen. Dominus pauperem facit & ditat: Den heer maeckt den armen rijck, om dat hy hem gheeft, waer mede alle sielen die in hem ghelooven rijck worden, en sonder welcken hemel wy het al missen en verliesen, want buyten den hemel niet als armoede te vinden is, die rijck willen sijn vallen licht inde stricken des duyvels, ghelijck de rijcke licht uyt gheschudt worden van de roovers om hun gelt, daer den armen, (die naeckt en bloot is) geen vreese voor en heeft. En schoon de armoede eenen stercken bandt is diemen om sijn been draeght om niet veer te connen loopen, t'is een salighe quellinghe die de selve verduldich can draeghen.

 
Den armen rijckdom is in giricheyt gheleghen
 
Die jeder een (wie't is) maeckt altijt ongerust
 
En leeft vol sorgh en vrees, om dat hy geen beweghen
 
Met d'arme menschen heeft, maer daegh'lijckx nieuwen lust
 
Tot meer als hy besit, soo is hy arm te achten
 
En niet weert dat hy leeft, schoon d'overvloedicheyt
 
Van goet hem niet ontbreckt, wat is hy dan te wachten
 
Naer't sterven als de hel om sijne giricheyt.
 
Den armen die gherust en sonder vrees can leven
 
(Om dat hy niet en heeft dat hy verliesen sal)
 
Bedanckt en looft den Heer, die hem veel meer can gheven
 
Als sijn natuur behoeft voor al het ongheval
 
Van armoy en verdriet, soo hy die can verdraeghen
 
En lijdt ter liefde Godts in sijnen droeven noodt
 
Van druck en teghenspoet, dan sal hy Godt behaeghen
 
En sterven sonder vrees daer naer een goede doodt.

Om alsoo voorder te schrijven van de quellinghen der sieckten, die de menschen op veelderley manieren overcomen, t'sijn oock al banden van groot verdriet en lijden, waer mede de salicheydt te winnen is voor die de selve verduldich verdraeghen. En dat Godt den eenen mensch meer sieckten en quellinghen overseynt als den anderen, en is maer om dat hy sijn selven sou kennen en het quaet leven daer door leeren beteren, de dertelheyt van wellust temmen, en sijn

nieusgiericheyt in toom houden: daerom wordt het sieck-bedde de plaetse van strijt ghenoemt en de cranckheden sijn ghelijck traeghe, hooghe en langhe trappen om naer den Hemel te climmen, alsmen de selve verduldich betreden wil, en moeten ghedurich peysen dat Godt ons cranckheden heeft verdraeghen, en den mensch daer van ontlast, en is altijdt ghenoemt gheweest eenen man van droef heyt, om ons te verheughen, reden dat wy ter liefde Godts oock altijdt behoorden droef te sijn over onse boosheyt, en om altijt droef sijnde gheen wellustighe ghepeysen te hebben. Veel sijnder gheweest, die in hun allendighe onghesontheyt en lanckdurighe cranckheden hulp-middelen gheweygert hebben, maer baden Godt dat sy noyt ghesontheyt en mochten crijghen, om daer door Godt niet te vergheten en de werelt aen te hanghen, maer hebben liever door de smert van hun wonden oft andere inwendighe pijnen willen op Godt peysen, als ghesont sijnde te vergeten: jae veel arme crancke(die jaeren lanck sonder te connen opstaen, te bedde ligghen) noyt bequaem om handen en voeten te roeren, hun selven op te rechten oft te connen behelpen, Godt loven en dancken, om dat de sonden, die de meeste oorsaeck van ons plaeghen sijn daer door ghelaeten en gheschouwt worden.

 
Crancke quaelen leeren lijden
 
Om ons naermaels te verblijden
 
Alsmen met verduldicheydt
 
Tot Godts eere geren lijdt.
 
Maer die gram sijn, morren, kijven
 
Om dat sy lanck ligghen blijven
 
Sonder hoop' van beternis
 
Crijghen selden laeffenis
 
Daerom lijdt dan heel verduldich
 
Want ghy sijt Godt lijden schuldich
 
Wilt ghy eeuwich salich sijn
 
En hier naer noyt lijden pijn.

De banden van haet en nijdt (daer den armen mensch mede gheboyt wort) sijn oock quellinghen van swaer ghewicht, lastich om lijden, maer licht om Godt mede te behaegen alsmen die gewillich lijdt. Den nijdt is hedensdaeghs soo groot, dat selden mensch, hoe deughtsaem hy leeft, en hoe rechtveerdich hy handelt, van de nijdt bevrijt is, en van haer uytghespoghen fenijn niet besmet en wordt. T'is ghelijck Origines seyt onmoghelijck te wesen een jeghelijck te voldoen oft dat den mensch van een jeghelijck ghepresen oft verheven can worden. Godt self heeft den nijdt onderstaen, en wert van veele menschen veracht, ghelooghent en vermaledijdt, d'welck hy nochtans verduldich verdraeghen heeft, wetende dat de nijdt noyt sterven en sal, die met de duyvels is op-ghecomen, en sal met de werelt vergaen, maer inde duyvels, en inde verdoemde eeuwichlijck blijven staen.

Als wy dit wel insien en ghelooven, soo behoorden wy ons in de quellinghen van haet, en nijdt, ende in gheleden schaede van naem en faem te verblijden, en t'selve Godt op offeren, aenghemeckt dat Godt onsen Heer soo veel valsche beschuldinghen, schandt en oneer heeft geleden. Sullen wy ter liefde van Godt, die onsen Heer is, en wy sijn minste slaeven oock niet lijden? sullen wy ter liefde van Godt, die onsen Vader is, en soo wy hem als sijn kinders derven noemen, ons van't lijden noch beclaeghen? hy onsen Schepper, en wy sijn schepsels, hy soo deughtsaem, en wy soo quaet, hy soo rijck; en wy soo arm: die ons behoorden te schaemen om te claeghen, over t'ghene ons dickwils uyt haet en nijdt te voren comt, peyst dat de verduldicheyt u benijders, gheenen troost, maer verdriet, schande en schaede doet, en groot profijt en voordeel voor u ziel verweckt, door het verduldich lijden, en datmen door gramschap en vraeck sijn ziele quetst. Het ghebreck van gramschap is den mensch in-gheboren soo ist menschelijck gram te sijn, maer daer tegen den toom der verduldicheyt te connen ghebruycken en sijn selven te dwinghen is christelijck feyt Hieronimus. Jemandt die aen sijnen vyandt inde valse beschuldinghe antwoordt geeft tot verschooninghe van sijn eer, sterckt hem in sijn boosheyt, om dat hy niet anders en tracht, als om u daer door te connen plichtich maecken van t'ghene hy u val-

selijck opleydt, soeckende alsoo dat ghy hem gelijck fijt, maer swijghende sult hem beschaemt maecken en doen swijghen. Want die sijn selven wil ontschuldighen uyt gramschap maeckt sich plichtich al is hy onnoossel, nochtans soumen moghen segghen, datmen door het swijghen sonder verantwoorden sich schuldich thoont, soo soumen de volmaecktheyt Godts onteeren, die aen sijn valse beschuldighers niet en heeft gheantwoordt maer ghesweghen (die onnoossel en sonder schult was) soo behoortmen oock te swijghen, en volgens sijn voorbeldt, ter liefde van Godt het ghelede leet verdraeghen: maer die sijnen valschen betichter vreken wilt, thoont hem schuldich en worden saemen voor quaet gheoordeelt, en d'een soo vuyl te sijn als d'ander; die de injurien met verduldicheydt swijghende verdraeght volght Christus naer, en die de selve met quaet beloont oft uyt gramschap vreckt, en moet geenen naervolgher van Christus ghenoemt worden, want hy wil sijn leeringh vervalschen en daer niet naer leven, niet doende als verloren arbeydt om met sijn eer (die vande valsche beschuldighers door logentael schijnt ghequetst te sijn voor de werelt) teghen sijn vijanden uyt gramschap te vreken. Jemant die teghen een brandende vuur op staet, en in de bijtende hitte sich grammaeckende, daer tegen sijn sweerdt treckt, om de vlammen daer mede te verminderen en t'vuur te blussen, en salmen die niet voor dwaes, dom en sot achten? terwij-

len geen vuur door het sweerdt maer wel met water gheblust wordt, soo is hy oock sot die teghen een valse tongh met het sweerdt van gramschap op staet om sijn selven alsoo te vreken, maer hy moet hem vreken met swijghen, en uyt medelijden traenen storten over den sondaer, om dat hy sondicht dan sal hy Godt behaeghen en sijnen vijant beschaemt maecken: want die Godt sijn ghelede leet en vervolginghen op draeght sal sijn selven ghenoech ghevroken hebben met de verduldicheydt.

Godt vindt een jeghelijck op sijnen tijdt om het quaet te vreken, en daerom seyt David: Psalm. 93. Deus ultionum Dominus. Godt is den Heer van vraeck om dat hem het vreken toecomt, want hy is den loon van het goedt, en den straffer van het quaet. Als den Heylighen Stephanus ghesteenicht wert heeft staende ghebeden voor die hem hinderden en naer sijn doodt stonden, jae knielende gheroepen dat Godt dit quaet voor gheen sonden en sou rekenen maer de selve vergeven, en dit alsoo segghende heeft sijnen geest bevolen in Godts handen en is inden Heer heylighlijck ghestorven. Wilt ghy dan oock rusten inden Heer bid voor u vijanden, dan en sullen u geen banden van quellinghen, die hunnen oorspronck nemen uyt den achterclap, injurien, haet en nijdt, swaer vallen, want al ist dat de voor verhaelde quellinghen den mensch sterck gebonden houden, dat hy qualijck handen en voeten oft eenighe lidt-mae-

ten roeren en can, en fit met een benauwt half toeghesloten hert vol droefheydt, die hem by naer den gheest doet geven: hy moet peysen dat hem Godt dese banden toeghesonden en opgheleyt heeft, en dat hy die vriendt van de werelt is. Vyand' van Godt wordt, wetende nochtans dat sijn leven hanght aen de broose cranckheyt van de natuur die soo licht verswackt, en breckt als eenen sprocken webben draet van de spin door de doodt comende als eenen dief inde nacht, wanneer den mensch het minst daer op peyst, om dat de becommernissen des werelts en tijdelijcke sorghen de ghedachtenisse des doodts licht doen verdwijnen, dat den mensch d'onseker gesteltenis van sijn leven dickwils aenmerckte het welck minder sterckheyt heeft als een glas daer wy ons selven soo gherust op betrouwen, hy sou meer achterdencken van de vreese des doots hebben: dat hy soo los op sijn swacke crachten niet en steunde, die door de minste hooft-pijn verslouwen, hy sou ghereghelder leven, en meer dencken op de aenstaende eeuwicheyt. Jae dat hy eens aendachtelijck bepeysde, wat droeve en swaersuchtighe quellinghen wy onderworpen sijn, en wat avontuerse onghevallen wy daeghelijckx te verwachten staen, daer onse crancke onwetentheyt gheen ghevoelen van en heeft, hy sou beter letten op sijn wanckelbaeren handel, om die met een voorsichtiger oogh gemerckt te bewaecken, en eenen beteren uytval doen hebben, in

plaets van soo geneghen te sijn tot de wellustige gelt-giricheydt, staet-sucht en hooveerdicheydt waer door de sondaers (de werelt al te lichtveerdich ghedient hebbende) hun selven slaeven maecken van den duyvel, en door t'verlies van Godts gratie plichtich aen de doodt, alswanneer voor hun sielen den hemel ghesloten en de hel gheopent wordt, om dat de straf der hellen uyt de boosheyt der sonden voorts comt, dienende tot ons voorbeldt, hoe dat den hooveerdighen Lucifer met sijnen heelen aenhangh der enghelse gheesten, om sijn al te hooghmoedighe vermetentheyt, en om een sinnelijck ghepeys ghevallen is inde eeuwighe duysternissen.

Adam en Eva om d'ongehoorsaemheydt verstooten: de heel werelt inden overvloet der wateren om de sonden verdroncken, vijf steden om de vleeselijcke wellust door het hemels vuur van straf tot assen verbrandt. Dathan en Abiron van d'aerde om hunnen haet en nijdt ingheslocken. Achan om sijn dieverij ghesteenicht. Oza om sijn stouticheyt het leven berooft. David om d'overspel gheplaeght. Iesabel om haer quaet leven van de honden verscheurt. Den heelen legher van Zenacherib verslaeghen, en self om sijn blasphemie oft verachtinghe ghedoodt. Antiochus om sijnen hooghmoedt met een vreeselijcke sieckte gheplaeght. Ananias en Saphira om hun loghens van een haestighe doodt wonderlijck overvallen, en soo voorts sijn veel andere (te lanck om by te

brenghen) om hun sonden ghestraft, ick segghe om de sonden daer de straf uyt groyt voor de sondaers gelijck voorseyt is: en om welcke sonden d'onnooselheyt tot ontlastinghe der sondaers (die de doodt verdient hadden) is ghestorven, te weten Christus die ghecruyst, en om de sondaers van de doodt te verlossen en in het eeuwich leven te brenghen, de doodt ghestorven is. Reden dat den mensch schuldich is dach en nacht te overlegghen, hoe bitterlijck hy voor het sterven sal overvallen worden met swaer, droeve en pijnelijcke sieckten, dat hem gheen gheneesmiddelen en sullen helpen, dat hem gheen traenen van sijn naeste vrienden en sullen troosten oft beweghen, dat hem de wereldt (daer hy soo grooten behaeghen in hadde) sal verlaeten, berooft worden van al sijn rijckdommen en tijdelijcke goederen, dat elck lidmaet sal schudden en beven van pijn en allende, en dat hy sijn vijf sinnen eyndelijck sal verliesen, en naeckt ter wereldt ghecomen sijnde, wederom naeckt daer uyt sal scheyden, dat sijn doodt lichaem sal stincken, daer een jeghelijck van sal vluchten, en begraven sijnde tot aes der wormen verteren, daermen corten tijdt daer niet meer van en sal spreken.

Vreeselyck bedencken.

Als de ziel, kennende het eynde van haeren corten loop des levens, sal met ver-

wonderingh stom staen, en vreesende den uytganck des lichaems versuchten, als sy eens sal bedencken dat sy haer lichaem (soo lacker, soetelijck en ghemackelijck opghevoedt) moet verlaeten, en voor al het ghene sy ghedaen en ghepeyst heeft sal moeten rekeningh gheven, en dat haer het bitterste cruyssen sal, het ghene sy meest in't leven bemint en het hooghste gheacht heeft, sal verliesen. Bevende en schroomende voor de beswaerenis van haer gheweten en strijdt des duyvels om dat sy als dan de kennis crijght van haer sonden waer door sy soo onvoorsichtich gheweest is, en dat veel beter gheweest had Godt te dienen als de wereldt, ghelijck de ghetuygenisse van haer conscientie oft ghewis uytwijst die haer de kennisse gheeft van het weynich goet, en het groot quaedt dat sy ghedaen heeft, en hoe beschaemt sy daerom ghemaeckt sal worden in het oordeel als sy voor haeren oppersten Rechter verschijnen sal waer van sy alsdan alle ooghen blicken haer vonnis wacht.

Hope van Salicheyt.

Maer ist saecken dat sy in haer selven door een oprecht berou gevoelt inde gratie van Godt ghecomen te sijn, en verlicht wort van haren Enghel bewaerder, sal hopende de salicheyt haest verblijden om datse het eynde van haeren arbeyt voor ooghen heeft, en sal geren ontlast

willen sijn van haer verganckelijck leven dat soo dickwils tot de boosheyt der sonden gheneghen was: de ghedachtenisse van haer goede wercken penitentie, vasten, waecken en bidden, sal haer groote vreught sijn, het gheloof sal haren schilt wesen teghen de quaede becoringhen, en haer uytwerckinghe der liefde tot den armen sal haer verblijden, eyndelijck de versterckinghe der heylighe Sacramenten sal haeren troost sijn, de hopge sal haer ooghen ghewillich sluyten, en de liefde tot Godt sal haer gheleyden naer den wegh der salicheyt.

 
Quellingh lijden, doet verblijden
 
Alsmen peyst dat maer een sondt
 
(Die den mensch brenght in veel lijden)
 
Soo veel zielen heeft ghewondt
 
Om de selve te ontvluchten
 
Eer de straffe daer uyt groyt
 
Die de ziel soo droef doet suchten
 
En houdt strenghelijck gheboyt
 
Met de banden van veel plaeghen
 
Als ghenoeghsaem is ghetoont
 
Wat den mensch al moet verdraeghen
 
En hoe swaer hy wort gheloont
 
Voor de sonden: wilt dan letten
 
Op u ziele salicheyt,
 
En u selven noot besmetten
 
Met de aertse vuylicheyt
 
Die voor Godt soo comt te stincken
 
Als een swerten modderpoel
 
Daermen licht in can verdrincken,
 
Want hy steckt soo vol ghewoel
 
Van vergiftighe serpenten,
 
Wiens doodelijck fenijn
 
Cruyst den mensch met veel tormenten
 
Dat niet als ons sonden sijn,
 
Die ons plaeghen alle daeghen
 
En ons vallen al te swaer
 
Moyelijck om te verdraeghen
 
Hier noch beter als hier naer.
 
T'lijden sal hier weynich dueren
 
Daer de doot ons van verlost
 
Maer voor eeuwich te besueren
 
Is te vreeslijck, en het cost
 
Al te droef en bitter traenen
 
Sonder hulp oft hop' van troost,
 
Laet u dan by tijdt vermaenen
 
En daer uyt u welvaert oost.

Waerheyt baert nijdt.

eynde.


Vorige Volgende