De dood van een regisseur

7 juli

‘Hitlers succes moet worden toegeschreven aan de ontvankelijkheid van het na-oorlogse Duitsland voor zijn unieke talenten als politiek leider. Zijn toenemende macht was niet onvermijdelijk en iedere verandering in een ingewikkeld net van omstandigheden had hem terug kunnen stoten in de sfeer van obscuriteit en mislukking van zijn jeugd; toch was er niemand die zijn vermogen de gebeurtenissen ten eigen bate te gebruiken en te vormen deelde. De macht die hij bezat, zowel in haar omvang als in de technische hulpbronnen die tot zijn beschikking stonden, was nooit eerder voorgekomen; maar hij leverde geen blijvende bijdrage, materieel noch moreel, aan de mensheid. Zijn originaliteit en kenmerk lag meer in zijn methodes dan in zijn ideeën en doeleinden, die geheel of gedeeltelijk door miljoenen mensen werden gedeeld, zowel binnen als buiten Duitsland. Toen hij verslagen was had hij de hele wereldstructuur afgebroken en een nieuw tijdperk ingeluid met nog grotere potentiëlen aan macht en vernietigingskracht.’ (Encyclopaedia Brittannica, deel 11, pag. 549.)

R. heeft mij uitstekend geholpen met het vinden van een oplossing voor het Mein Kampf-problem. Toch heb ik soms de indruk dat hij zich niet op de essentialia concentreert, bijzaken in plaats van hoofdzaken noteert, maar ik heb geen inzage in zijn aantekeningen en wil dat ook niet voor de film af is. Hij heeft de hele dag op straat gezworven, op zoek naar een of andere hond (?). Ik heb wel eens laten vallen dat ik misschien een hond zou gebruiken in een paar scènes, maar die zijn er genoeg, ik had geen bepaalde op het oog.

(Hughes moet zijn eigen script vergeten zijn toen hij deze stupide opmerking neerschreef. De hond is wel degelijk van het grootste belang. Het is de hond die altijd op een ongelegen ogenblik in beeld komt en onze

[p. 206]

aandacht op een leeg luciferdoosje in de goot vestigt, waar wel eens het vervolg van het scenario op zou kunnen staan, de hond die tussen twee huizen verdwijnt waarachter een nog onbekende scène op ons ligt te wachten (een sloot waaruit een fietsframe steekt bij voorbeeld); de hond die mij vanaf de muur aanstaart, of juist niet aanstaart maar in een verte kijkt die buiten de lijst van de afbeelding ligt. En juist van buiten die lijst dreigt een heel ander scenario het mijne langzaam te overspoelen.

N.B. Hoe anders had het inderdaad kunnen gaan. H. als huisschilder, wonend op een huurkamer in een huis met vele andere Hitlers, Müllers, Kraussen, mensen met ‘onduidelijke persoonlijkheden’, met gezichten die niemand zich herinnert en die het in de dromen van anderen nooit verder brengen dan figuranten, altijd met het gelaat van de dramatische scène afgewend, of net een hoek omslaand, het gezicht al achter het steen van een huismuur verborgen. Als insekten onder een steen hokken ze bij elkaar, kijken ze in de spiegel die hen nauwelijks weerkaatst, staren ze naar buiten in een straat zoals er zoveel zijn, over de hele wereld, een straat die overal kan zijn en waar nu een kind likkend aan een grote rode lolly voorbij komt, half huppelend, een boodschappennetje met een lege jampot in haar andere hand.)