Niet naar de maan gaan

6. Lichtenberg, oktober 1949.

Ik moet alles opnieuw ordenen. Hoe leefden wij een jaar geleden? Hoe leven wij nu? Ik ben lui geweest, moedeloos misschien. Maar ik zal mijn verzuim inhalen.

Bij mij telde na twee jaar huwelijk met Mark nog steeds de stam (en de bloedverwantschap). Het nieuwe huis bracht daarin geen verandering. Ik kon een dag lang terugkeren naar de smerige waterburcht van mijn vader, een ruïne tussen vier grachten, en daarná naar huis komen - zo afwezig als een vrouw maar kan zijn. Ik vertoefde nog steeds in de tenten van de stam. Bij de baron en de barones, bij de ex-Milanese kapitein die mijn zoveelste overgrootvader was van vaderszijde - een beroepsmoordenaar die van het Brusselse hof een adelstitel en een kasteel gekregen had in ruil voor zijn goede diensten; bij een andere stamvader die in de historische verte iets te maken had gehad met het Huis van Parma. Ik leefde in de kring van deze schimmen. Of ik woonde bij de stam van moederszijde. De barones had voorouders in het Luikse. Ook bij hen was ik graag. Bij de ‘Herren

[p. 74]

und Frauen von Lüttich’ die nog niet wisten of zij Belgen of Duitsers zouden worden; bij die sinjoren van Liège die commissionairs in wapens waren voor Napoleon I en Napoleon III. Napoleon II, het vervloekte Adelaarsjong, ontbrak jammerlijk bij de relaties van de familie-annalen. Paste de Austrico-Corsicaan soms niet in de herinneringen van de Luikenaren?

Maar hoe dan ook, voor mij bestond de stam. Ik was een geboren Lumey. Lumey is als familienaam natuurlijk Zuidnederlands, ook al denken de inwoners van Den Briel dat Lumey Hollands is. Maar de stam was veel meer dan familie, voor mij wel. De stam was Rome, Parma, Brussel, Lichtenberg. De stam was Milaan, Parijs, Maastricht, Düsseldorf, Lichtenberg. Het kwam toen nog niet in mij op dat Lichtenberg de nederlaag van de stam was, het uitschot van de stam.

Mark zag zulke dingen vanzelf. Overigens zonder verdienste. Hij kende de stam niet. Zijn vader was immers een herbergier. Zijn grootvader was immers een marskramer van de Groenstraat. En de vader van Marks overgrootvader was een Bokkenrijder die in 1782 werd opgehangen op de hoogte van de burcht van 's Hertogenrade, een landsheerlijkheid die werd beheerst door Luikse wapenhandelaren, dezelfde adellijke schurken die achterladers leverden aan de Staten van Holland én aan de opstandelingen tégen de Staten van Holland.

Mijn voorouders waren dus lieden die Marks voorouders lieten opknopen. Neen, de stam boezemde Mark geen enkel belang in. Hij had geleerd bloed en bodem - populair in de adel én in de heffe des volks want zulke sympathieën gaan altijd samen in de hoogste en in de laagste klassen, beweert Mark! - te verwaarlozen. Hij baseerde zijn genegenheid, ook dat zei hij me toen al, op een begrip van een Weimarse minister: Wahlverwandtschaft! (Ik vroeg wie die minister was; Mark lachte mij uit.) Ik geloof

[p. 75]

wel dat hij het meende. Zo kon hij bijvoorbeeld met genegenheid denken aan de opgehangen Bokkenrijder, niet omdat de man tot zijn voorouders behoorde maar omdat hij, ten onrechte volgens Mark, was gestraft wegens opstand tegen het gezag!

Als ik hem vroeg: ‘Wie zijn jouw verwanten dan?’, antwoordde hij: ‘Aristophanos, Ovidius, Catullus, en nog wat van die mensen.’ Ik geloof dat Chaucer en Aretino er toen ook bij waren. Ik ben er niet zeker van of hij mij voor de gek hield. Nu kiest hij in elk geval andere verwanten, genieën zijn hem blijkbaar niet voldoende. Hij kiest ook vrouwen maar dan moeten zij zulk een mate van vrouwelijkheid bezitten dat zij minstens de rang van godinnen verwerven. Cleopatra, zou hij zeggen!

Ben ik voor hem zo'n godin? Ik herinner mij dat hij vroeger wel eens over mijn moeder heeft gesproken als over ‘de godin aan het venster’. Maar dit alles wilde ik vandaag niet vastleggen. Ik wil vandaag neerschrijven dat mijn gehechtheid aan de stam en Marks voorliefde voor de antistam misschien de eerste tekenen zijn van een hemelsbreed verschil tussen ons beiden. Ik kan na een stambezoek vreemd, ontvreemd terugkeren naar de wereld van Mark. Hij is na zijn omzwervingen in de gebieden van ‘Genius and Goddess’ verder dan ooit verwijderd van mij en van mijn stamwereld. Maar ik wil ook noteren dat ik inmiddels heb geleerd met dit verschil te leven en te beminnen. Jawel, ik houd van hem.