Het dagboek van de student Nicolaas Beets, 1833-1836

Haarlem, maandag 14 juli 1835

Haarlem Maandag 14 Juli.

Aan Hasebroek ,⁶⁷⁷

Waarachtig, Haas! ik zal en moet mijn welgelijkend portret in 't licht geven. Die hatelijke Letteroefeningen nopen mij ertoe. Indien ik ze begaan liet zij zouden geheel mijn succes bij 't schoone geslacht bederven. Hebben ze mij daar niet in verdenking gebracht als of ik een Vandaal, een Mongool, een Attila of een Gengiskan (ik heb maar te kiezen) een menschenvreter en al wat men ijselijks denken kan, ware?⁶⁷⁸ En is de onderstelling ongegrond als ik mij inbeeld dat ieder lief meisjen in 't vaderland, die om mijn Opdracht aan Serena nogal van mij houdt, of om mijne beschrijving van de tering, waartoe zij misschien zelve half is voorbestemd, op mij verliefd is en zich mij als een zachtaardig, weemoedig jongeling met bleek gelaat, blauwe oogen en blonde lokken (voor 't overige, naar goedvinden, mooi of leelijk) voorstelt, nu in 't idé gebracht is, alsof ik iemand was half begraven onder een ‘woeste en norsche baard’, die ‘mijn aangezicht omwingert’, met bloed in de oogen, en een neus - o lieve Hemel, welk een neus! een haviksneus, een mongoolsche neus, een menschenëtersneus! - met grove, breede schoften, enfin! met al het uiterlijk van een Middeleeuwsch Vandaal, van iemand die als de Letteroefeningen zeggen ‘in zinneloozen wildzang en Middeleeuwschen woestheid zijn vermaak en zijne grootheid zochte.’ (Nog schrikkelijker en barscher van uitzicht dan onze vriend Pr.)⁶⁷⁹ Lieve Hemel! waar heb ik dit mee verdiend?

Daarom mijn portret, mijn portret! Och waarom mocht nog Miss L.⁶⁸⁰ noch jonker v.G.⁶⁸¹ slagen? Ik zal naar Pieneman ⁶⁸² ..... Neen diens coloriet is nog wat bruin, nog wat sterk - ik zal naar Kruseman ⁶⁸³ vliegen en hem zeggen: schilder mij uit! Schilder mij uit, gij roemrijke kunstenaar, die de menschen zulke zachte, doorschij-

677 Brief aan Hasebroek 14 juli 1835: UBL Ltk Beets vrl. nr. 49.

678 Beets doelt hier op de volgende passage: ‘Indien den Dichter zijne verheffing van “het duister” der Middeleeuwen, (coupl. 29-32) “waarin een hercules omging,” boven “ons licht,” dat “slechts een dwergenvolk beschijnen mag,” ernst ware, dan zou Rec. hem dat duister en dien reus gaarne schenken, want hij kan de eeuwen der attila's met hunne Hunnen en Vandalen, der gengiskans met hunne Tartaren en Mongolen, niet terugwenschen: maar hij wil liefst gelooven, dat het, gelijk meer andere dingen in dit Gedicht, niet dan scherts is, en althans hopen, dat Nederlands studerende Jeugd bewaard worde voor in zinneloozen wildzang en middeleeuwsche woestheid hun vermaak en hunne grootheid te zoeken.’ (p. 360).

679 In het origineel staat: ‘Pringeler’ (?). Niet gevonden.

680 In het origineel staat: ‘Miss Lockhart’. Beets zal Elise Lockhart bedoelen.

681 In het origineel staat: ‘Jufvr. v. Gorkum’. Het is niet duidelijk welke van de dochters Beets bedoelt.

682 Nicolaas Pieneman.

683 Jan Adam Kruseman. Zie noot 476 en de opmerkingen in de aantekening van 9 januari 1835.

[p. 170]

nende gezichten geeft, als of zij uit porceleinaarde gebakken en verglaasd waren, schilder mij uit met al de zachtmoedigheid, die op mijn gelaat verspreid ligt; ik zal er eene gravure naar laten maken. Zij houden mij voor een woesteling heer Kruseman! ‘G.. beware u, mijnheer, zal ZEd. zeggen: ik zou u haast voor een leugenaar houden!’ ‘Toch niet, goede Kunstenaar!’ zal ik repliceeren en mogelijk wel met een Magdalena-traan in de oogen, die hem aan Rafaël en da Vinci, maar vooral aan Guido⁶⁸⁴ zal doen denken; ‘toch niet, goede Kunstenaar! Men neemt mij voor een Vandaal! - Outreer,⁶⁸⁵ wat ik u bidden man, mijn bakkebaarden niet; ik schoor ze af, had ik geen vrees voor kiespijn - voor een Vandaal, voor een Mongool, voor een Attila!

Och lieve hemel, ik bezwijk!....’ En dan zal hij zijn penseel nemen en mij wreken, en dan zal ik den Kuser uitgeven en mij ook wreken, en dan zult gijzelf alle goede vrouwen in Nederland die gij kent opzoeken en verzoeken mij ook de hand boven 't hoofd te houden en te zeggen waar zij het te pas kunnen brengen: ‘De Dichter van Jose is niet zoo woest van uitzicht of zoo ongemanierd van zeden als de Letteroefeningen goedgevonden hebben u wijs te maken, 't is een lieve jongen, wel wat leelijk, maar een Vandaal? Neen!’

Doch genoeg hiervan; gij ziet dat het mij van 't hart moest. Ik heb een drukke week gehad waarin ik echter niets dan beuzelingen heb uitgevoerd.⁶⁸⁶------- Alle dagen partijtjes. --------------------------------------------------.⁶⁸⁷ Als ik op mijn kamer kom om er iets te krijgen of te halen, of een brief aan u te schrijven, grijnzen mij de boeken, die ik meegebracht heb, en niet minder mijn por-

684 Guido Reni (1575-1642). Italiaans schilder.

685 Outreer: overdrijf.

686 In het origineel volgt: ‘Heden heradem ik voor 't eerst, en dadelijk vat ik de pen op om U mijne grieven mede te deelen. - Vrijdag heeft Bohn op Zomerzorg een allerliefste jongeluispartij gegeven, wij waren (y-compris les fiancées) 32 in getal. Ik was ceremoniemeester. Allen hebben zich à merveille geamuseerd; 't feest begon te 4 ure, en eindigde des morgens te 5 zonder een oogenblik verflaauwing. Ik ben zeer te vreden over de Haarlemsche dames bij die gelegenheid. In de Pauze hebben wij een soort van Masquerade gehad, waarvan gij de details nader zult vernemen; want ik, wiens lot het schijnt te zijn, Masquerades te beschrijven, moet derzelver bijzonderheden op verzoek van den Bruidegom uitvoeriglijk te boek stellen. Weet alleen dat ik bij die gelegenheid als Troubadour geägeerd heb. Gij ziet dat ik toch absoluut in de MiddelEeuwen thuis behoren wil. Zijt gij nieuwsgierig naar 't gedicht door mij bij 't rondgaan der schare uitgesproken, - hier is het.

1.

Indien ik thands u toezing op dit feest,

Mij dierbaar Paar! gelukkig in uw vreugde,
Verwacht niet dat wat mij de ziel verheugde,

Wat ik gevoel, wat omgaat voor mijn geest,

Wat ik ervaar in hopen en in vrezen,

Wat mij verdiept in stille mijmerij,

De stoffe van een ernstig lied zal wezen,

Zich uiten in de taal der Poezij!

2.

O wie ìk schijne of zij - mijn Muze is niet

Een schoon lief kind van zestien blijde jaren,

Die vreugde en lust en vrolijkheid gebied,

Wier wang bloost als de rozen in heur hairen;

Wier helder oog genoegen schept in 't rond,

Die op elk feest met blijde zangen nadert,
De gratiën rondom haar luit vergadert,

De vrolijkheid doet hangen aan haar mond.

3.

Ze is ernstig stil en somber; zij bemint

Slechts de eenzaamheid, en schuwt en vreugde en feesten,

Schrikt van 't vermaak als een schaamachtig kind,

En vindt slechts heil in 't stil genot des geesten;

Neerslachtig niet, maar mijmerziek, het hoofd

Uit vrijen wil en lust ter aarde nijgend,
Zich uitende in de stilte, maar stilzwijgend,

Waar Lach of Scherts heur zachte stem verdooft.

4.

Dus voegt zij niet, waar wij uw feestvreugd vieren,

De nachtbloem, die des avonds opengaat,

Maar heel den dag haar knoppen hangen laat,

Is niet geschikt een bruidsdisch op te cieren. -

Hier past geen toon, die halfweemoedig klinkt,

Aandoenlijkheid noch Ernst zijn hier te dulden,
Hier, waar wij u den kelk der vreugde vulden,

Hier waar de vreugd op aller voorhoofd blinkt.

5.

Hier slechts een wensch - eenvoudig en oprecht,
Een broederwensch, in ongezochte woorden;

Welmeenend, diep gevoeld, schoon ras gezegd,

En ingestemd door allen die hem hoorden,
Geliefden, weest gelukkig! steeds als nu!

Gelukkiger indien gij 't ooit kunt wezen,

Verrijze er nooit één enkle dag voor u,

Die in waarachtigheid moet onderdoen voor dezen.

Voor 't overige amuseer ik mij wel.’
Nicolaas Beets heeft als herinnering aan dit samenzijn een boekje geschreven: Feestviering te Zomerzorg, 10 Julij MDCCCXXXV , dat anoniem bij Bohn verscheen en niet in de handel is gebracht. Hierin ook een ‘Beschrijving der Maskers, zoo als zy zich vertoond hebben, in het salon van Zomerzorg, op Vrijdag den 10 Julij 1835, des avonds ten half tien ure; by lamplicht’; in deze maskerade werd het levend fonds van de Erven F. Bohn uitgebeeld. Zie ook: Van Rijn, Beets, deel 1, pp. 138-141.

687 In het origineel volgt: ‘Ik profiteer en geniet onophoudelijk van de schoonheden en liefelijkheden van Juffrouw Bohn, en ga zoo ver als 't uit fatsoen kan. Ik ben weelderig [?] genoeg. Dit en 't voorbeeld van 't Bruidspaar’ [het overige ontbreekt].
Deze juffrouw Bohn zal wel zijn de jongste zuster van Pieter François, Christina Henriëtta Bohn; Beets had op 26 mei 1835 een vers in haar Album geschreven, getiteld ‘Aan Henriette’ en voorzien van een motto van Lamartine. De eerste regel luidt: ‘Gij vraagt zijn Naam, zijn Schrift, zijn Kunst, zijn Lied’. (UBL Ltk Beets vrl. nr. 100; aldaar ook een brief aan haar, van 29 april 1835).

[p. 172]

tefeuille met onvoltooide liederen, aan als leeuwen en tijgers, 't Is om akelig te worden & ik ga maar gauw weer weg. Tusschenbeiden verbeeld ik mij dat ik alles vergeten ben, zoo leeg is mij 't hoofd, 'k Heb in veertien dagen geen drie bladzijden gelezen, en ik hèb zoo veel te lezen, en och, lieve Hemel! ik had mij vóorgenomen zoo veel te lezen.

Le plaisir est dans l'inconstance⁶⁸⁸

Zingt ons de schim van Dr....⁶⁸⁹ uit een hoekje toe; en

Au fait, un si grand personnage
Doit s'y connaitre mieux que moi.⁶⁹⁰

Uw mottoplan is uitmuntend.⁶⁹¹ Wij moeten er eens ernstig over denken om de geheele academie te mottoniseeren. 'k Heb nu geen hoofd ertoe. 't Is ongelukkig dat een mensch zoo verwilderen kan. Mijn schrift komt mij ook al vrij gemeentjes voor - (maar wat drommel! hoef ik ook zulk slecht papier te nemen!); ik zie den tijd komen, dat ik niet meer lezen kan. Kom mij dan te hulp, pronkjuweel aller snappers, en help mij de vervelende uren doorbrengen.

Ik heb een brief van Jan Knep ontvangen.⁶⁹² Hij schrijft mij uit Düsseldorf. Hij vertelt mij heel aardig van die stad, van Xanten, van Crefeld. -------⁶⁹³ Hij heeft niet veel op met frontièreplaatsen. ‘De menschen schijnen daar, naar zijn oordeel, ‘met het eene been in 't vuil der eene natie te staan, en met het andere in den drek der tweede. Konden zij niet net zoo wel het goede van de beide landen met de handen opnemen en het kwade tusschen de beenen laten doorglijden als de Colossus van Rhodos de zee? 't Schijnt van neen. De Thee is er slechter dan in Duitschland, en de koffie slap als in Holland. Maar in Crefeld is het goed: vertier, handel, nijverheid; Barons en Freyherrn die een zijde- en lintwinkel doen, en die zich net zoo veel decoraties weven kunnen als zij verkiezen. Evenwel de stad is monotone et froide’ - 'k wil 't wel gelooven! ‘Te Düsseldorf eet men om éen ure’ - reden waarom de brief spoediger moet eindigen dan 't plan was. Daar schijnt altijd een soort van antagonisme tusschen eten en briefschrijven - Maar foei, foei! 't is of ik een soort van ironisch aperçu van mijns vriends brief geef...⁶⁹⁴

688 Le plaisir est dans l inconstance: de vreugde ligt in het wisselvallige. Citaat niet gevonden.

689 Het is niet duidelijk wie Beets bedoelt (Drost?).

690 Au fait, un si grand personnage / Doit s'y connaitre mieux que moi: feitelijk zou zulk een groot man dat beter moeten weten dan ik. Citaat niet gevonden.

691 Kennelijk heeft Hasebroek voorgesteld, bij bepaalde personen en zaken toepasselijke citaten te zoeken, zoals dat later bijvoorbeeld in de rubriek ‘Mixed-Pickle’ in de Almanak van het Leidsche Studentencorps zou gebeuren.

692 Brief van Kneppelhout: niet gevonden.

693 Beets schreef op 20 juli 1835 een brief aan Kneppelhout te Bentheim, die deze nooit ontvangen heeft. Op 4 september 1835 hervatte Beets de correspondentie met een brief, waarin passages uit de brief van 20 juli zijn opgenomen. Een fragment: ‘You write about Xanten, Creveld, Dusseldorf. I Wish'd I could write you about many a pretty town in turn. But I don't see anything but Haarlem and the circumjacent villages, with whom you have nothing ado.’ (UBL Ltk 1663).

694 Aan Kneppelhout zelf had Beets op 20 juli 1835 geschreven over de aandacht die het bruidspaar te beurt was gevallen, en vervolgens had hij geconstateerd: ‘but your kind letter was for me, and I felt that I was not quite lost in shade, or wrapped in darkness nor unremembered by my friends.’ (UBL Ltk 1663).