|
| |
| |
| |
De bestedeling.
I.
Langzaem galmde 't getamp
der beêklok over de velden,
Die, volzalig, in 't goud
van de avondzonne zich baedden.
als in 't dorp elk moederken, eensklaps
Stakende 't snorren van 't wiel,
met het teeken des kruises zich zegent;
Wijl op den akker de hoer,
zijn dampende rossen weêrhoudend,
Achter de ploeg zich 't hoofd
ontbloot, om een Ave te preevlen.
als de klok, die 't einde der dagtaek
| |
| |
die krachtige, druipende hoofden
Neêr doet buigen voor Hem,
die 't zweet in de voor laet gedijen!
Ook den Kunstnaer, die ginds,
op de helling des lommrigen heuvels,
Reeds van vroeg in den dag,
zoo druk heeft zitten te schildren,
als een aftogtsteeken. Hij wischte
die hij borg bij zijn doek in de draegkas;
Vouwde zijn veldstoel digt,
en daelde, al droomende, 't pad af,
Dat door 't bloemrijk dal
zacht-kronkelend leidt naer het dorpken.
Doch, hoe dikwijls, eer hij
beneden de delling bereikt had,
Stond hij bewonderend stil,
om 't frissche tafreel, dat daeronder
| |
| |
Zich voor zijne oogen ontrolde,
nog eens in zijn ziele te printen!
Vlak voor hem lag 't dorp,
met een heuvel ten noorde en ten zuide,
Tusschen wier ruggen de zon,
hoogrood wegzinkende in 't Westen,
Gansch den schat van haer kleuren
en stralengetoover deed stroomen.
't Klokje, in den grijzen,
met zwartgroen veil omslingerden toren,
Zweeg nu. Roerloos hingen,
daer ginds op de hoogte, de bruine
stond roerloos, en boven de hutten
Stegen de blauwende wolkjes
der schadden zoo regt uit de schouwen,
Dat ze in de tintlende lucht
ook roerloos schenen te hangen.
't Was of dit dorpken, dit veld,
die heuvels, of alles in 't ronde,
Eer het zich wikkelde in 't kleed
van d' avonddauw om te slapen,
| |
| |
der zon, stilzwijgend en dankbaer,
Eens nog de weelde en den vreê
herdacht, die het weder gesmaekt had.
Ras werd dit zwijgen nogtans
door de zoete geluiden des avonds
Lieflijk verstoord. In de verte,
uit een zonk van den heuvel weêrklonken,
Langzaem-slepend en 't vee
oproepend, de toonen des toethoorns;
En, op dit sein van hun hoeder,
verscheen weldra, in de holle
de bontkleurige kudde der koeijen.
Knallende en schallende dreef
nu de klets des knapen hen voorwaerts,
Wijl ze, als bij beurte, den hals
uitstrekkend, met vriendelijk loeijen
begroeteden, waer hen de melkster
die hun spannenden uijer weêr licht maekt.
| |
| |
op de paden, die, even als speeken
Rond hunne as, van 't dorp
uitstraelden, beweging en leven.
Hier was 't een boer, die egge
of ploeg op de veldsled huiswaert
Sleepte, en een deuntje floot,
ter zijde op zijn bruintje gezeten;
met een bussel geurige klaver,
op 't hoofd, die den andren van verre,
Hertlijk en lustig te gaêr,
heur helder ‘goên avond!’ toeriep;
Verder.... Maer juist uit de baen,
waer 't padje gevolgd door den Schilder,
Heenliep, klonk er op eens
een schaterend juichen hem tegen.
Zwenkend van hot naer har,
kwam daer een wagen, tot klinkens
der boekweit, nader gebolderd.
| |
| |
Peerd en vracht was gesierd
met fladdrende linten en meijen;
Kinderen, elk met een krans
van bloemen op 't vlasblond kopje,
blij-zwaeijend met elzene takken,
en bloemen naer onderen strooijend,
Wijl om den wagen, beneên,
een troep van knechten en meiden
Sprongen en zongen, dat gansch
de insluimrende vlakte er van opschrok.
de Schilder, van achter de heesters,
het getier traeg verder zich slingren.
‘Ja, - zoo mompelde hij, -
ja, 't moet daerboven den Heere
Liefelijk klinken het blijde
gejuich, waermede die herten
uitstorten, bij 't zaemlen der laetste
| |
| |
Vruchten, die Hij elk jaer
volop uit hun zwoegen laet rijpen.
Ja! want 't schoonste gebed
van eenvoud en onschuld is vreugde!’
En dus mijmrend aen 't kalme
en diepe genot, dat de ziele
Smaekt op 't veld; of nog eens
gansch 't heerlijk tafreel van daer even
Met zijn kunstenaersgeest
opbouwende in stille verrukking,
Kwam hij, zonder het zelf
te bemerken, in 't dorpken geslenterd.
Reeds was 't purper en geel
tot grijs in 't Westen verzwonden,
vlak neven het kerksken, de volle
der maen, van dampen omschemerd,
Toen hij trad in de Zwaen,
de herberg waer hij te huis lag.
| |
| |
| |
II.
Nogmaels dacht hij, gelijk
altoos, bij 't koesterend beerdvuer,
Onder den mantel der schouw
een genoeglijken avond te slijten,
Koutend van oogst en weêr,
en al wat den dorpeling aenlokt;
nastarend de blauwende wolkjes,
Die 't zachtwallende voêr
in den ketel zoo vriendlijk omkronklen:
Doch, nauw had hij de klink
van de deure gelicht, of daer sloegen
geraes van stemmen hem tegen.
‘Wat is er hier toch gaende?’
zoo vroeg hij den Baes, toen hij eindlijk
Door 't luidpratend geboert'
tot zijn plaetsken bij 't vuer was gedrongen.
| |
| |
‘Wel, - was het antwoord, -
Heer, 't is heden verpachting des Armen.
Aenstonds gaet men aen gang.’
Doch hij: ‘Verpachting des Armen!
Wat dan wordt er verpacht?’
En de Baes, dom-lachend: ‘O kijk toch!
maer niets van onze gebruiken!
Ziet ge die kinderen, regts,
langshenen den muer op de banke?
En die grijzaerds, links?
Welnu, die gaet men verpachten.’
- ‘Kindren en grijzaerds! hoe?’
- ‘Ja, Heer, voorzeker, voorzeker!
't Is zoo 't oude gebruik!
Het bestuer van den Arme besteedt die
Uit bij den boer. Voor wie
nog niets of niet meer kan verdienen,
Geeft het de pachtsom gansch;
om de anderen veilen de pachters
de bestedeling blijft aen dengenen,
Die hem voor 't laegste geld
een jaer lang wil onderhouden.
| |
| |
Is hij krachtig genoeg....
maer zie! daer gaen ze beginnen!’
En, in der daed, nu steeg
de Armmeester, te midden der kamer,
zijn stoel; en, stilte gebiedend,
Deed hij den pachteren kond,
dat hij aen wou vangen met veilen.
het gerucht. Zij schaerden wat digter
Om d' uitroeper zich heen,
die eenen der ouden op tafel
hem met volle gemak kon beschouwen.
Zwijgende zat in zijn hoek
intusschen de Schilder, en staerde
Op dit zoo vreemde tooneel,
dat gehuld was in nevels van tabak,
En maer ten halve verlicht
bijden wagglenden glans van een roetkeers,
| |
| |
had op d' eikenen blaker ontstoken.
‘Kindren en grijzaerds.... God!’
zoo dacht hij, terwijl hij zijne oogen
Droef liet dwalen van de een
naer de andere zijde der kamer;
‘Heilige zwakheid, die liefde
alleen steeds diende te schragen,
Zóo door domheid ten prooije
gesmeten aen hertlooze hebzucht!...
Kinderen, - weezen! die nooit
glimlach van vader of moeder
Kenden, - of kenden alleen
om hem levenslang te betreuren!
Bloemen, die dubbele zorg
moest koestren en rijpen tot vruchten,
tot miswas laten ontaerden!...
Grijzaerds - mannen, die drij-kwaert
eeuw straks 't zweet van hun herte
waer zij toch nimmer van deelden;
| |
| |
Of, wie weet! die voor 't land
dat heden hun nauwelijks brood gunt,
Eertijds 't jeugdige bloed
op 't slagveld hebben vergoten:
dan 't ploegpeerd, dat men toch afmaekt,
Wen het voor d' arbeid bezwijkt, -
steeds voort doen zwoegen en slaven,
Tot hun de laetste kracht
uit de krachtlooze spieren geperst is,
van zelve aen al 't jammer een eind maekt!
Schande! o schande!.... En zie
ze daer zitten, die knikkende grijzen,
hoe allen met angstige schuwheid
Om zich staren! - Want ja!
wie hunner, die vroeger het goed had,
Weet of hij dit mael niet
een beul in handen kan vallen?
Wie, die een beul heeft behoord,
of de zelfde niet weder hem inveilt?....
den besteedling, in welken hij zin heeft,
| |
| |
Keert, en draeit, en betast,
- als de slagter het vee dat ter markt komt! -
Zie maer, rond d' oude, die thans
aen de beurt is! hoe, menige bieder
Heimlijk berekent, wat baet
dit wankelend menschelijk werktuig
als men dagelijks enkel er in steekt,
Wat zoo 'n werktuig vraegt
om niet daedlijk in duigen te storten!...
voor wie ik zoo even daer buiten
Heb in verrukking geknield;
gij schoone, gij milde, die eeuwig
Liefde ons predikt, waerom,
waerom toch stichten de menschen,
Juist waer ge krachtigst uw stem
laet hooren, zoo 'n bittere ellende?’
Dus was 't somber gepeins,
dat des Kunstenaers ziele vervulde,
Wijl hij van onder de schouw
de verpachting allengs zag haer gang gaen.
| |
| |
wellicht zijne innige ontroering
niets anders hem tijdig verstrooid had.
Naest hem stond, met den rug
naer 't vuer, een deftige pachter,
Smaeklijk den krinklenden rook,
uit zijn pijp met zilveren dopje,
Vóor zich blazende, of soms
met een teug uit zijn pint zich ververschend.
Lang reeds had hij daer zoo
onverschillig en spraekloos staen kijken,
Toen er een kind, een meisje,
dat rond de acht jaren kon oud zijn,
't Kroezelig kopje, gehuld
in een lichtroos koofken, in huis stak,
voortsluipend tot neven den pachter,
Zwijgend heur handekens in
zijn breede en eeltige vuist schoof,
Wijl hem tevens heur groot
blauw oog droef-smeekend aenschouwde.
| |
| |
‘Liva, wat doet gij hier?’
werd haer wreevlig gevraegd. En het kind nu
Snikkend met de armkens den hals
van den man omstrenglend: ‘O vader!
Pacht klein Wardje nog eens
op nieuw! beproef het een jaer nog!
Zie toch hoe eendig daer ginds
't arm jongsken u zit te bekijken!
Och! hij zag ons zoo geerne!
hij zal er van treuren en sterven....
en sterven, als Wardjen eweg moet!
dan spelen? wie zal er mij kransjes
Vlechten, en biezen korfkens,
en vogelen zoeken?... och, vader!
Vader! pacht hem nog eens!
hij zal....’ Maer zich ruw uit de omarming
Van 't hertstogtelijk kind
losmakende, beet heur de vader
Kort en bestraffende toe:
‘Gij weet wat ik zegde te middag!
| |
| |
met dien bengel gehad: - het is uit nu!
Gaf hem mij 't Armenbestuer
voor niet, 'k en wou hem niet langer!
Dat is mijn woord! - en gij,
naer huis nu!’ - En, daer hij bemerkte,
Dat hem een vreemdeling zat
met fronsend gelaet te beluistren:
‘Ja, - zoo rigtte hij 't woord
op eens tot dezen, - uw Heerschap
Denkt bij zich zelven, ik zie 't,
wat beer is die pachter van Hoof toch!
zulks kan heel 't dorp u getuigen!
Maer die jongen! - Mijnheer,
zie! 'k heb, drij jaer nu geleden,
Uit meêdoogen, omdat hij,
ge weet met de Ziekte, zijne ouders
Beiden in de eigenste weke
verloor, in pacht hem genomen,
koewachter toch immer van dienst zijn.
Ja maer, 'k geef u te raên,
hoe dikwijls ik sedert de boete
| |
| |
Reeds heb verbeurd, omdat
hij de beesten op 't erf van een ander
Loopen liet: - want hij zit
heel dagen te droomen; en, vindt hij
Ergens een stuksken papier,
krek! valt hij aen 't mannekens teeknen,
zijn dienst hem staet te verrigten!
'k Wou dat ge eens zaegt hoe de stal,
en de schuer, hoe alles ten onzent
Vol is gekrabbeld van peerden,
en koeijen, en vreemde figuren!
O! 't is een wonderlijk kind,
en - zie! juist gaen ze hem veilen! -
Lijk hij daer staet, niet waer?
't is in zijne oogen te lezen,
Dat er iets insteekt? - maer,
wat baet dit? om beesten te hoeden
Deugt hij geen zier, en ik,
waerachtig, ik heb er genoeg van!
Hoort gij, Liva! - 'k zeg het
nog eens - ik heb er genoeg van!’
| |
| |
Doch reeds hoorde de Schilder
niet meer naer 't praten des pachters;
Gansch zijne aendacht was
op 't arreme Wardje gevestigd,
Dat men nu ook in 't midden
der kamer op tafel geplaetst had.
‘Ja, - dus mompelde hij, -
dit is wel de wakkere zwartkop,
wanneer ik daer ginder aen 't werk zit,
een struik mij ligt te bespieden!
Zonderling jongsken! - zie!
hoe diep reeds voelt hij de smerte!’
nu 't kind; zijn lippekens beefden;
En, wie daer ook in 't rond
hem bekeek of betastte, zijne oogen
Roerloos, traenloos, flonkrend
van hoop en te gader van wanhoop,
Zagen niet anders dan 't stil -
voortweenende meisje en heur vader.
| |
| |
Doch de Armmeester had reeds
met slepende stemme de veiling
voor twintig gulden 'nen pachter!’
Riep hij; ‘twintig gulden! -
wie neemt er den jongen voor minder?
Achttien; - zestien; - veertien; -
wie nog? wie minder dan veertien?
Twaelf! - Toe, pachter van Hoof!
't is de som van den vorigen jare!
Zet ge geen tientje? de knaep
is grooter en sterker geworden.’
bij dit woord, de gevouwene handjes
Smeekend den boer te gemoet;
en uit Liva's benepenen gorgel
Brak nog een pijnlijke snik; -
maer van Hoof gaf tale noch teeken.
‘Twaelf is dan het gebod!’
zoo nam de uitroeper het woord weêr;
‘Biedt er nog iemand zich aen
om den knaep voor minder te pachten?
| |
| |
Niemand minder? niemànd?’ -
en 't ‘geluk er meê!’ ging hem ontvallen,
Toen er een heldere basstem
sprak: ‘ik neme voor niet hem!’
Groot was alom de verbazing,
en allen nu gaepten den Schilder
want 't was hij die dat woord had gesproken.
pinkoogend, in de oor dat het jok was;
Anderen juichten; en, wijl
de Armmeester bedremmeld tot hem trad,
wel in ernst dit gebod had gegeven,
elkaêr in de armen gevlogen,
Huilende en snakkende, och arme!
om herten van steen te bewegen.
Doch, met een vriendelijk lachje
op 't anders zoo statige wezen,
Trok nu de Kunstenaer Wardje
tot zich; en, de lokken hem streelend,
| |
| |
‘Hou op van weenen, mijn jongen!
naer stad, om u schildren te leeren!’
Stokstijf bleef bij dit woord
een wijle de kleine. - Toen kleurde
't Bloed zijn wangen op nieuw;
hij vestte zijn gitzwarte oogen
van den Schilder; en, plotselings Liva
hertstogtelijk tegen zijn boezem
Drukkende, - lei hij bedaerd
en met wondere fierheid zijn handje
en volgde hem buiten de kamer.
| |
| |
| |
III.
Wat toch is er van daeg
in 't dorpken op handen? - de drijkleur
Waeit van den toren, en wenkt
al 't volk uit de buerte ter feeste!
Van 't eene einde der laen,
die de kuipe doorsnijdt, tot aen 't ander,
Is 't een eindloos gewieg
en gewemel van wimpels en vaentjes,
Waer sneeuwwitte festoenen,
bestikt met duizenden bloemen,
Tusschen slingren van boom
tot boom, zoo verre men zien kan.
Hoeven en hutten, 't is al
met kransen en meijen behangen;
En praelbogen van spersieloof
Breiden hun welfselen, hier
en daer, trotsch over den heerweg.
en gewriemel der mannen en vrouwen,
| |
| |
toe komen gestroomd uit den omtrek.
De een blijft gapende staen,
en ontcijfert een vers of een jaerschrift,
en zwart, of in ronkende rijmen,
Van den Schilder vermeldt,
die den prijs van Roomen behaelde,
ja! licht eens Rubens op zij streeft;
Anderen, de oog met de hand
voor 't flikkren der zonne beschermend,
Heffen zich op hun teenen
te midden der menigte, en turen
Of ze aen 't einde der dreef
nog geene beweging ontwaren.
Druk is 't geraes en gedrang
in de Zwaen; en, wie er aen huis hoort
met tappen en dienen; want ieder
Die thans 't dorpken bezoekt,
wil tevens de kamer beschouwen,
| |
| |
Waer 't zoo wonder geval,
vóor dertien jaren gebeurd is.
Doch, hoe dikwijls hem vrouw
of kinders ook roepen, de huisbaes
Hoort noch ziet: hij is gansch
in 't versieren zijns gevels verslonden.
Blazende en zweetende klimt
hij neêr van de ladder, en zet zich
Juist in postuer, om beneden
de wieglende kroon te bewondren,
Die hij, zonder eene eischael
Uitstak, - als daer van Hoof,
klinkklaer in 't fluweel, op zijn gaffel,
Aen komt drentlen, en hem
blij-groetende klopt op den schouder.
‘Braef zoo! braef! - dus bejegent
hij luide en lachend den hospes; -
Dat is weerd van de Zwaen,
waer 't geluk van mijn Wardje begost is!...
En nogtans, - zoo vervolgt
hij, na de versiering een pooze
Knikkend te hebben beschouwd, -
als ge denkt, dat dit alles mijn werk is!
| |
| |
Ja! 'k zie 't jongsken, mij dunkt,
daer binnen nog zitten, en smeekend
toesteken, om mogen te blijven....
Maer, ik wist wat ik deed!
ik leerde den Schilder al spoedig
ons Heer in dien kleine gelegd had,
totdat hij zelve hem pachtte.
En nu - primus van Roomen!
mijn veeknaep primus van Roomen!...
Baes, zeg! weet ge wel, dat
hij thans, voor jaren en jaren,
Op 's Lands kosten mag reizen
de weereld door tot aen Roomen,
Waer hij den Paus zal zien,
en de Heilige Kerk, en - bedenk toch! -
Licht wordt gevraegd om het beeld
van den Vader der Christnen te schildren?
Primus van Roomen!... o kijk!
ik zei nog daer straks tot ons Liva:
Liva, zoo zei ik, gij hebt
op school nu gelegen....’ Maer eensklaps
| |
| |
Stoort een joelend gejuich
zijn praten: - de vlag op den toren
Valt aen 't zwaeijen, de klokken
aen 't luiden, en vijftig geweeren,
al de echo's schallen in 't ronde.
al de oogen gevestigd; de hoofden
reikhalzende; en, voor een pooze,
't voortjubelend klokkengeklangel.
Doch, als de sissende vlam,
die, immer verbreedend, door 't heikruid
Slingert, zoo loopt weldra,
door de roerloos starende volksschaer,
't Blijde en steeds aengroeijend
gemompel: ‘daer zijn ze! daer zijn ze!’
in eindeloos schateren oplost.
Aen d' ingang van de laen,
steeg tusschen 't gebladerte een stofwolk,
| |
| |
Weemlend als goud in de zon;
en spoedig onthult ze voor de oogen
Heel d' opdagenden stoet,
die den Primus van Roomen naer 't dorp voert.
‘Plaets! maekt plaets dan!’ zoo klinkt
's Veldwachters bevel; - maer de menigt',
Joelende en woelende, pakt
steeds digter op een, en ontsluit zich
Enkel als 't hoofd van den trein,
aenrukkend, van zelf haer uiteen drijft.
't Puik van de dorpsjeugd is 't,
die, gedoscht in Brabandsche kielen,
En met een fladderend lint
om den stroohoed, overendweder
forsche en zwaer-trapplende peerden.
Na hen stappen, geschaerd
in geleedren, de Broeders der Gilde
met den Koning aen 't spits, en den Vaendrig,
Die, schoon zeventig straks,
nog immer met de eigenste vlugheid
| |
| |
Danst en flikkert, en 't vaen
zich onder de beenen heromwipt,
Telkens dat trommel en fluit
't oud deuntje van 't Reusken doen schallen.
van Meedekens, frissche gezigtjes,
Allen in 't wit, met een korfje
in de hand, waer ze bloemen uit strooijen;
met den jeugdigen Primus, gezeten
Tusschen den grijzen Pastoor
en den bloeijenden Burgemeester.
in 't herte des jongelings omgaen?
Wat al beelden, gedachten,
gevoelens, verdringen er, beurtlings
Blijde en treurig, elkaêr,
als in 't beekje de wentlende golfjes!
Bleek, schoon glansend van vreugd,
is zijn hoog, zwartlokkige voorhoofd;
En, al lachen zijne oogen,
hun lach toch blikkert door tranen.
| |
| |
Dertien jaer is 't geleên,
sinds hij, aen 's Vreemdelings zijde,
Zorgloos 't dorpken verliet,
alwaer hij verhakkeld en barvoets
Rondzwierf, - hulplooze weeze,
aen 't muschje gelijk, wien de sperwer,
Vóor het nog zelve zijn aes
kan zoeken, zijne oûkens ontroofd heeft.
En, wat verandering sinds
in zijn geest en zijn hert! wat herschepping!
wat zwoegen bij dag en bij nachte!
Thans, ja! won hij het loon,
waervoor hij zoo moedig gekampt heeft;
Thans is hij weerdig erkend
om 't heiligdom binnen te treden,
Waer hem de hand van de Kunst
de geheimen der Schoonheid ontsluijert!
Thans is hij Schilder! - Maer och!
hoe dikwijls zonk hem 't vertwijflend
Hoofd niet neêr op de borst,
bij 't koortsig en magteloos poogen,
Om 't helstralende beeld,
dat hij voelde in zijn binnenste leven,
| |
| |
aen lijnen en kleuren te kluistren!
in die donkere stonden van wanhoop,
't Dorpken niet op voor zijn ziel,
van tintlende frischheid omtooverd,
En hem verwijtend: waerom,
gij dwaze, waerom mij verlaten?
'k Hadde u onwetendheid, ja!
licht armoê geschonken; maer tevens
Eenvoud en vreê des gemoeds:
gij hadt van den kelk der begeestring
Nimmer geproefd, maer dien
der ontgoocheling ook niet geledigd!
En nu treedt hij 't binnen,
getooid met den lauwer des kunstnaers!
elk huis, als 't ware, hem tegen!...
nog juist lijk toen hij er wegtrok!
Juist zoo als hij het sinds
in alle zijn droomen terugzag.
't Kerksken, alwaer hij zoo droef
en zoo ernstig zijn ‘Onze Vader’
| |
| |
dat thans door de lucht zijn triomf zingt,
En waernaer hij zoo vaek,
vreemd-mijmrend, daer ginds zat te luistren;
Iedere stam van de dreef,
elk paeltje bezijden den rijweg;
't Nietigste ding, dat hij nooit
bij zijn wete aendachtig beschouwde;
Alles, zoo waent hij, komt
al lachend hem tegengesprongen,
van het wiel, is 't een nieuwe verrassing!
aldus het herdenken aen vroeger
Met de aendoening van heden
tot zalige ontroering te saem smelt,
Voert hem allengskens de stoet
naer de hoeve des Burgemeesters,
Waer hem de eerwijn wacht,
en een stevige kerremismaeltijd.
| |
| |
't Is in 't ronde, van onder
zijn voeten tot tegen de huizen,
éen zwaeijen van hoeden en doeken,
voortwentelend nevens zijn zijde,
Tusschen hetwelk nu hier,
dan ginder het schot van een roer knalt.
ook hebbe veranderd - daer zijn er
Velen nog, die hij herkent
in 't gewriemel der menigte, en toeknikt,
Ja, zelfs groet bij den naem; -
en zie! zoo dikwijls dit voorvalt,
Schatert en stijgt het gejubel
zoo luid en zoo dol in de hoogte,
Dat hij, al lachend, hen zelf
met de hand tot bedaren moet wenken.
Slechts éene is er, een meisje,
die juicht noch wuift met den zakdoek.
| |
| |
Achter al de anderen staet ze,
beschaemd zich telkens verbergend,
zijn hoofd maer halvelings omwendt,
En, met heur groot blauw oog,
toch hoopvol tusschen de koppen
Glurende, of hij ook haer
niet zou herkennen en groeten....
't Moedig gespan, dat hem voert,
neemt vlak voor haer voeten zijn omzwaei,
En houdt stil bij de poort
van des dorpvoogds prachtige hoeve.
't Drijtal klimt uit de koets;
stapt, onder een laetsten triomfboog,
't Voorhof over, en is in 't huis,
waer 't verbeid wordt, verdwenen.
En, wijl 't juichen rond haer
steeds voortduert, wendt zich de maged
een pad in tusschen het schaerhout,
| |
| |
met den voorschoot wisschend van de oogen.
| |
IV.
Lang reeds duerde het mael;
en Edward - lijk ze nu allen
't Wardje van eertijds noemden -
had aen de ontelbare schotels
bij ieder tot eten gekwollen,
Eerst door den gastheer, voorts
door zijn vrouw, en ten slotte door beider
Poezlige dochter, die 't al
dan nog kruidde met loddrige lonkjes.
Reeds had de Koster en Onderwijzer
plegtstatig zijn ‘Lofdicht’
de Olympus en Phoebus-Apollo
Quinten Massys en den Primus van Roomen
| |
| |
op touterende alexandrijnen,
net of 't gegraveerd was, geschreven
omslingerd van trekken en krullen,
en alle figuren verbeeldend.
ongewoon aen den zoeten pastoorswijn
(Echte jaer-elver, hun mild
uit den hospes zijn kelder geschonken),
Meer dan 't paste verhit;
en het vrolijk gepraet was allengskens
dat in twist zelfs dreigde te ontaerden.
Trouwens een gast had, dom
of berekend, gevraegd aen zijn buerman,
niet mede ter feeste genood werd;
En toen de andre hem stil
herinnerde, dat, bij de kiezing,
Vóor drij maenden, van Hoof
zich tegen den Burgemeester
| |
| |
riep de eerste, op de tafel een vuistslag
Gevend, dat al het gescherf
er van opsprong: ‘Kan men dat schelen?
'k Zeg ik, dat men van Hoof
had moeten verzoeken, dat zeg ik!’
En, bij dit woord, was de anders
zoo stemmige hospes, verschriklijk,
de genooden er tusschen: de een tegen,
De andere voor, en de meeste
om 't geschil met een dronk te beslechten.
van den dag, die al lange ter zijde
Zat naer de venster te zien,
waer 't getintel der dalende zonne
Toch zoo vriendelijk speelde
om een weemlenden rank van den wijngaerd,
Nam die verwarring te baet,
om zachtjes de kamer te ontsluipen,
En zich 't blakende hoofd
voor een wijle in de lucht te verfrisschen.
| |
| |
Och! wat deed het hem goed,
na zoo veel woelige ontroering,
in den hof alleen te gevoelen!
Gansch door't verkwikkend genot
van stilte en koelte vermeesterd,
Trad hij gedachtloos daerheen,
in de lijnregt-loopende wegen;
hij den zonnewijzer in 't midden,
Dan bij de bloemen, die kool-
en ajuinbed lieflijk bezoomden,
d' omtrek der fantastische vogels
Volgend, waerin op de hoeken
der hagen de palm was versneden.
Doch, hier kon men nog steeds
van binnen hem merken; en daerom
Sloop hij den vijver langs,
dwars door het plantsoen naer den boomgaerd.
| |
| |
thans kwam hij eerst regt tot zich zelven.
de oude appelaers, grillig en knoestig,
Onder hun blozende vracht
tot laeg hij de aerde zich buigend!
Immer de zelfde, waer hij
zoo vaek - vermetel de hofgracht
Overgewipt, - met kluppels
en kluiten had onder gesmeten!
En, als om de begoochling
geheel te volmaken, daer stond nog,
Juist zoo als toen, aen heur tuijer,
een geit in 't lommer te grazen,
Nevens een veulen, dat schuw
en dartel er overendweêr sprong.
Roerloos bleef hij een wijl
bij dien aenblik en dit herdenken.
van 't achterpoortje des boomgaerds
| |
| |
den vlonder, en staerde het veld in.
En daer breidde zich voor
zijne oogen nu gansch het tooneel uit,
van zijn donkere kindsheid gesmaekt had.
O! wat vloeide er een stroom
van herinnring hem tegen! - Het was of
Daer in zijn binnenst op eens
een hof vol geurige bloemen
Oplook! 't Ritslen van 't loof,
't zacht sjirpen van krekels en vogels,
't Avondkoeltje, zoo frisch
zijn lokken omsuizlend, het lispte
Alles hem toe: zeg, weet ge
nog dit, en herinnert ge u dat nog?
Duizelig stond hij, gelijk
een droomende; en beide zijne armen
Naer 't goudglanzig en dommlend
verschiet uitstrekkende, sprak hij,
Met een stemme, waer gansch
zijn ziel in sidderde: ‘Liva!’
| |
| |
zoo vaek aen heur zijde betreden,
Wen hij de koeijen, daer ginds,
naer de wei of weder naer huis dreef,
Dwaelde hij thans, zich zelven
en wie hem mogt wachten vergeten,
weêr een traen zich vagende uit de oogen.
Liva! - en 't lokte hem links
en regts al wat hij ontmoette,
te staen, en aen Liva te mijmren.
Hier, op den wegkant, was 't
een oude, afhangende braemstruik,
Die, zoo hij waende, hem noodde
om nog eens van de vruchten te proeven,
zoo vaek meê waren gebloedvlekt;
Verder knikte er een boom
hem tegen, als wilde hij zeggen:
Zoudt ge om een nestje voor haer
in mijn wiegelend sop u nog wagen?
| |
| |
waer hij doortrok, suizelde zacht hem
Iets van een voorschoot vol
aerdbezen en nootjes in de ooren.
wat hij zag, bij iedere schrede,
Hem ook wenkte om bij deze
of gene herinnring te toeven,
Altijd spoedde hij voort,
of een geest hem onzigtbaer vooruitdreef.
En, ten leste, daer lag ze
voor hem, daer lag ze, zijn weide!
Hier, door den heuvel beschut,
met zijn treurig-suizende dennen;
Daer, in de doolaeg zacht-
uitloopende tusschen het schaerhout.
En nog juist lijk op de uer,
dat hij huiswaerts trok met de koeijen,
Spreidde zij, zat van gloed
en van goudglans, 't vochtige dauwwaes
Over haer bloemekens uit,
die hunne oogskens tot sluimeren loken.
| |
| |
Wonderlijk klopte hem 't hert;
en, de kronkeling volgend der beke,
Vroeg hij zich zelven: ‘Zou ginds
nog altoos 't waggelend brugsken
en de bank om de knobblige wortels,
in schuldeloos kuizelen sleten?
Daer, ja, daer wil ik rusten,
en weêr in 't verleden mij droomen!’
waer 't liefelijk plekje als in wegschool,
droomde hij, God! - of stond hij voor Liva?...
't Was wel zij, in der daed!
wel zij, die, met d' arm op de leuning
Rustend van 't bruggesken, stond
en droomende staerde in het water.
't Was zijn Liva wel, ja!
van vroeger; hij hadde ze daedlijk
Midden van duizend herkend:
en toch - hoe was ze veranderd!
| |
| |
Hoe was de schraelheid des kinds
ontwikkeld tot poezlige rondheid!
Welk een bevallige schroom,
en wat zedige zwier in die houding!
harmonij van frischheid en schoonheid,
des gelaets, en als licht het omstralend!
in droomen dees heuglijke ontmoeting
in gedachte zijn kus op heur kaken
Luid doen klappren, en haer
aen 't herte gedrukt, en zijne oogen
zoo vranke en zoo vrolijke kijkers! -
En, nu hij daer voor zich,
in steê van de dartele speelnoot,
aenschouwde, die - God! hoe bekoorlijk! -
Blozende vóor zich blikte,
en in vrouwlijke schuwheid als wegdook;
| |
| |
Nu was op eens al wat hij
zoo dikwijls besloot haer te zeggen,
Hem als geroofd van de tong;
en, al heviger kleurend dan 't meisje,
Stond hij, zoo wel als zij,
een pooze bedremmeld en zwijgend.
Dan, met geweld van den dwang
dier verrukkelijk-zoete beschaemdheid
Zich losmakende, sprak hij
met tranengetril in de stemme:
‘'t Was, ja hier! 't was hier,
dat ik Liva weder moest vinden!
Op dees plekje, dat gansch
met haer beeld in mijn binnenst vergroeid is!
Hier, waer geen blad, geen grasje
verroert, dat heur naem mij niet toezingt!....
onervaren in d' arbeid, wanneer ik,
Liva! reeds heimlijk uw beeld,
met die linde, en die bank, en dit brugsken,
uit mijn hert mij voor oogen te toovren!
| |
| |
En, hoe dikwijls werd niet
die arbeid hernomen! hoe zalig
Vloeide er bij wijlen een traen
op 't palet, als 't mij weder gelukt was
aen dit beeld uit mijn herte te ontstelen!...
Liva, want ja! in dit hert,
heeft de jongling zoo trouw de gedachtnis
Steeds van 't meisje bewaerd,
dat alleen zich om 't knaepje bekreunde.....
't koewachterken u nog herinnerd,
Liva?...’ En 't meisje, dat nu
haer siddrende wimpers eerst opsloeg,
Zag hem - met welk een blik! -
in de oogen, en roerde de lippen;
Doch, naer de leuning der brug
plots 't hoofdje afwendende, borst zij
langs heur vingeren drupten in 't beekje.
En, in vervoering de hand,
waer zij 't weenend gelaet meê bedekt hield,
| |
| |
Grijpende, en met zijn kussen
bedekkende, riep hij: ‘O! dwaes toch!
Dwaes dat ik ben!... te vragen
of Liva nog mijns wel herdacht heeft,
en op dees plekje terugvind!
Ja! gij ook, is het niet?
gij ook kost d' arremen speelnoot
zijt gelukkig hem weder te ontmoeten?
Ja! laet ons eenmael nog,
als kinderen, nevens elkander,
Daer, op de eigenste bank....’
Doch angstvol blikte de maged
Om zich henen; en: ‘Zie toch,
Edward, - smeekte zij, - de avond
Gaet haest vallen: mijn vader....’
En hij, als bragte dit woord hem
Eensklaps licht in den geest:
‘Uw vader, zegt gij, uw vader?
nog drukken, alvorens ik inslaep!
u leiden?’ En blozende schoof nu
| |
| |
't Meisje de siddrende hand
op den arm, dien de jongling haer aenbood;
En daer stapten zij naest
elkander de baen naer het dorp in!
| |
V.
Heeft een toovenaer hier
zijn roede gezwaeid, dat er alles
Zóo is veranderd? - Wie zou
nog de weide van vroeger herkennen,
die daeronder voor de oogen zich uitbreid
Enkel nog vloeit er het beekje
door heen; en, boven al 't loover,
Heft zich statig dé linde,
als een alles-beheerschende erinnring.
En hoe vriendelijk schouwt,
van onder de donkere dennen,
't Prettige landhuisje over
dien tuin en 't verrukkelijk landschap!
| |
| |
Wie is de lievling des lots,
die hier zijn dagen mag slijten?
Zou het misschien?.... Doch zie!
daer nadert een koets in de dreve,
van de dorpsjeugd, die, met de klompen
wat ze kan, om de dravers te volgen.
Zie! hoe 't tusschen den zwerm
uit het rijtuig suikeren bollen
Hagelt! en hoe ze er, in 't zand
neêrbuitlend, om grielen en grabblen!
Hoor! hoe het rondom schalt
en schatert: ‘de doopeling leve!’
Want 't is 't zoontje van 't Hof,
dat de koetse te kersten gevoerd heeft.
Daer staen reeds op de pui
van het huis de genooden ter doopfeest,
met handen en lachjes begroeten.
| |
| |
Edward - 't glanst hem uit de oogen:
‘ik ben de gelukkige vader!’ -
Wipt van de trede en biedt
zijn hand aen den Peter van 't kindje,
D' ouden meester, die eens
als besteedling des Armen hem pachtte,
Om hem als Kunstnaer, gevierd
en beroemd, doen weder te keeren!
Dan nog werkt zich de Meter
- des dorpvoogds wagglende weêrhelft -
't Rijtuig uit, en na die
komt eindlijk de baker, die 't kind draegt.
Vol is beneden nu 't huis
van vrolijk gewawel. Doch Edward,
Heimlijk den trap op gesneld,
ontneemt aen de baker het kindje;
En, met dien duerbaren last,
tot het leger geslopen der kraemvrouw,
Legt hij het haer aen de borst,
en fluistert: ‘hier breng ik uw zoon weêr,
| |
| |
Liva!...’ en snikt, en stort,
als 't ware, geheel zijn herte
Uit in een stroom van kussen
en tranen op 't kind en de moeder.
Haest komt pachter van Hoof
nogtans met de boodschap hem stooren,
alleen nog zitten te wachten.
‘nog altijd de eigenste losbol,’
weêrhouden ‘die wolk van 'nen jongen,’
Lijk hij zijn kleinzoon noemt,
toch even een zoentje te geven,
En eens op de armen te troetlen,
met echt-grootvaderlijk' hoogmoed.
door 't blijde geruisch van beneden,
Rukken zij beiden zich los
uit dien hemel van zoete betoovring,
| |
| |
En verschijnen, ontroerd,
op elkander geleund, in de feestzael,
Waer het nu t' allen kant,
bij 't heffen der glazen, hun toeklinkt:
‘Groeije en bloeije het zaed
van Edward en Liva voor eeuwig!’
|
|
Auteursrechtvrij