Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Hoe dye heer van Yselsteyn een anslachte maecte om de stadt van Uutrecht in te nemen ende van een oploep dat de Kenemers maecten binnen Alcmaer, ende hoe dye van den Sluys in Vrieslant quamen.
Dat LXXIIII capitel.

Hiervoir heb ic ghescreven hoe dat in der zonen tusschen den hertoge Maximiliaen ende der stat van Uutrecht uutgesproken ende geseyt was dat Sinte Catrinen poorte soude bliven staen in handen van den Hollanders ende dair in- ende uutgaen tot horen belieften; ende hadden opter selver poerten den heer van Yselstein geordineirt ende geset als een capitein van tgemeen lants weghen mit M knechten om die te bewaren, dat si hem in geen

[p. 406r]

rebellicheyt weder setten en souden tegen tlant van Hollant; ende hadde die heer van Yselsteyn uut sinen name dairop geset een ander capiteyn, dye die poorte van sijnder weghen ende tslants van Hollandt bewaren soude. Mer also die van Uutrecht dit niet wel liden noch sien en mochten, hebben si hem dye poorte mit stormerder hant ofgelopen in den jaer van LXXXIX; ende die capitein heeft se in horen handen gelevert. Die heer van Yselsteyn heeft dit seer oevel ende qualic genomen ende aviseerde hoe hi die van Uutrecht weder vercloucken³⁹⁸ mocht ende de poorte weder innemen; ende is gecomen opten Paeschavont int jaer van XCI, des smargens te VII uren, mit sijn soen joncheer Florijs, in scyne ende manyeren of tlantvolc hadde gheweest die ter marct quamen. Ende de Tollesteech poorte al in ghenomen ende machtych gheworden; mer si deden den anderen, dye noch buten waren den tzein die si gheordineert hadden te vroe, sodat die burgeren, dat merckende, saghen wel dattet een verraet opghestelt was om die stat in te nemen, ende liepen terstont int harnas, ende dreven se te rugghe weder ter poorten uut. Ende dair werter XI of ghevanghen, die van denselven daghe gequarteert worden ende ter poorten ende toornen uutghehangen. Ende een van den capiteynen wert noch een wijl tijts ghevanghen gehouden, om van die opset ende verraet tverstant te hebben, ende openbaerde vele heymelycke saken ende puncten, ende wert namaels mede ghevierdelt ende ter poorten uutgehanghen; van welcke justicie namaels grote wrake ghedaen wert. Op dye octave van Paesschen hyerna is heer Jan van Egmont, stadthouder van Hollant, des voorscreven heer van Yselsteins broeder, ghecomen in Noort-Hollant mit een menichte van knechten om den Kenemers ende Waterlanders in Noort-Hollant geseten te compelleren ende te dwingen rutergelden ende scattinghen te gheven. Die arme lantluden hadden tot deser tijt grote, sware scattinghen ende ongelden gegeven, dat si seer verarmt waren ende langer niet machtich en waren meer te gheven, overmits dat die scattinge lange geduert hadde, ende dattet een grote dijertijt was int coern; ende oec mede om der lager settinge van der munte, so was tghelt³⁹⁹ seer uuten landen. Soedat, mits desen, een grote commocie ende beroerte opghestaen is in Hollant ende meenden, si waren goedeloos; ende soud men hem noch willen dwinghen omme langher scattinghe te gheven, so hadden si hem lyever doot te vechten dan van armoede⁴⁰⁰ te sterven; ende in deser oplope ende commocie worden hem twe mannen van den rutters ofgheslaghen, omme dat si gheen scattinge gheven en wouden. Dye lantluden dit siende, maecten een grote vergaderinghe van den dorpen dairomtrent, ende quamen mit groter menichte binnen der stat van Alcmaer als heel ontsint, desperaet ende mistrostich, ende liepen terstont ten huse van Claes Corf, generael rentemeester van Noort-Hollant, ende hebbent al in stucken gheslaghen dat binnen den huse was, sonder yet heel te laten; ende was een avontuer dat hi van huse was, anders souden si hem dootgheslagen hebben; niettemin, si sloeghen een van sijn dienres doot, alsoe dat uut desen ghescapen was meer quaets te comen. Wairom dat die oversten van den stede van Haerlem enighe gedeputeerde ghesonnen hebben, ende hebben also mitten lantluden gesproken, ende hem so informeert, dat si tevreden gestelt sijn gheweest; ende dye stathouder had een gevangen lantman mit hem in Den Hage genomen, ende die wert hem terstont weder gezonnen. Ende op dese tijt was een dachvert gheordineert in Den Hage van allen den steden om horentwillen, ende dat sijt doir hair armoede te kennen geven souden; ende die stat van Hairlem beloofde hen in als bi te staen ende te helpen alst oec gesciede; ende dit bleef dus een lange wijle staende. Oeck worde op dese tijt een generale dachvert gehouden van allen den steden ende dorpen in Kenemerlant in die stat van Hoern, dair si eendrachtelic sloten ende concludeerden dat si om den lesten man te verliesen geen ruttergelt⁴⁰¹ noch scattinghen meer geven en wouden, want sijts van armode niet langer machtich en waren.

Opten XIIII dach in meye wast eclipsis van der zommen te II uren na middage, ende die zomme was tmeeste deel bedect, so dat scemerde oft in den avont hadde geweest.

398 aldus A; verclucken B.

399 aldus A; ghet B.

400 aldus A; aermoede B.

401 aldus B; rutterglet A.

[p. 406v]

Hierna XII dagen in Junio quamen een deel scepen van orloge van tgeselscap van der Sluys, ende meenden al heimelic⁴⁰² tot Santvoert een lantgange te doen; mer si worden wairscuwet, sodat si tot Wijc opt Zee an quamen in die margenstont, eer ment wiste, ende lagen noch alle die meest op hair bedden ende sliepen; dwelck men mit eenre cleinder hoede wel belet mochte hebben; ende bestonden dye zeeluden te bevechten. Die zommige stelden hem ter were ende die zommige liepen wech, soedat se an beyden sijden vele doden ende gequeste luden hadden, ende staken zommige husen an brande, menende dat hele dorp te verbranden, ende slogender oec zommige opten kerchove, ende plonderden voirt ende pilgeerden dat dorp ende namen al dat si crigen ende dragen mochten, ende liepen dairmede tscepe; ende zijn vandaen geseylt int Maersdiep, dair si lange tijt lagen, ende deden grote scade dye si op Huysdunen haelden, ende doden, ende beroefden oec vele scepen die van oesten quamen. Ende van desen gheselscappe was capitein heer Jan van Naeldwijc, ende cregen mit subtijlheit dat eylant van Tessel ende van Wijeringen tot horen behoeven, sodat si dair op tlant gaen ende comen mochten alst hem beliefde, mit een sekere getal van volc; want si hem te verstaen gaven dat si ghecomen waren om goet te doen ende pays te maken int lant van Hollant. Ende overmits grote benautheit van des duren tijts wegen, so gheloefden die scamele luden so veel te lichtelicker ende vielen hen bi; ende dese scepen lagen lange tijt zeylende langes die zeecusten; wairom dat vele dorpen scarpe wake hilden, want si dickwils dairof ghevreest waren om op tlant te slaen. Ende op dese selve tijt laghen die Kenemers binnen die stat van Hoern, die si inghenomen hadden toe bewairnisse van hem selven, want si verduchtende waren, indien hem die stat ofgelopen worde, dattet grotelic tot horen hinder geweest soude hebben om hemluden te bedwingen van enighe rutergelden ende scattingen langer te geven. Ende nadat die stede van Hoirn so jammerlic gedestrueert was als voir gescreven is, so deden dye Hollantse steden tot bewaernisse van der stede ende om NoortHollant mede te⁴⁰³ dwingen een starc blochuys binnen Hoern maken ende setten dair knechten op tottes gemenen lants costen van Hollant. Ende die Kenemers dus leggende binnen Hoern sloten eendrachtelycken dat si dit blochuys of hebben wouden ende quijt wesen, want si altijt mits desen een quader verduchtende waren; ende hierom deden si grote naerstlicheit, want sijt mit cracht niet crigen en mochten. Mer si vervolchden ende deden vervolghen an den heren van den Rade in Den Hage, dattet hen ten lesten consenteert wert, dat sijt ofbreken souden; ende mit deser admissie wordet ofgebroken ende slecht gemaect ter aerden toe. Dairna was binnen Alcmer een oploep, ende was altesamen een vergaert volc ende scamele⁴⁰⁴ ghesellen, die niet en hadden te verlyesen, ende waren in groter menichte⁴⁰⁵ vergairt, ende gingen in der luden husen sitten. Ende men most hen teten ende drincken geven. Ende dit volc⁴⁰⁶ wert alle dagen meerder, want si seer verarmt waren ende niet en wonnen; ende si worden mit goeder onderwisinghe tevreden geset, dat si alle meest uuter stede togen. Ende dairna is die stathouder van Hollant mit een deel gebeden volcxs uut Zuyt-Hollant omtrent Alcmer gecomen, om dairbinnen te comen enige rebellen te corrigeren de desen oploep hadden gemaect; want zommige hem heimelic ontboden hadden om correctie te doen. Die poorters van Alcmer dit vernemende, waren terstont int harnas, ende leyden hem heimelicken lagen buten der stat, sodat si sijnre wel machtich hadden geweest om te slaen mit al sijn volc; mer hi wert aviseert om alle best willen⁴⁰⁷ ende toech weder terugghe.

402 aldus A; hemelic B.

403 aldus A; ontbr B.

404 aldus B; scame A.

405 aldus A; menichten B.

406 aldus A; vocl B.

407 aldus A; wille B.