Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Van een twedracht ende oploep binnen Uutrecht.
Dat XIIII capitel.

Omtrent dese tijt, int selve jaer, isser een grote twedracht opgestaen binnen der stat van Uutrecht; want die fautoers ende goetgonners des heren van Arkels, die in die stat van Uutrecht woenden, ende seer qualic namen dat die van Uutrecht gealieert ende verbonden waren mit hertoge Willem in dese oerlogen tegens heren Jan van Arkel, hebben si op Sinte Benedictus dach Translaci in die somer, die burgers beroert ende toegestoect, dat si des dages daeran, als die Oude ende Nyewe Raet der stat van Uutrecht opter stathuys byeenvergadert waren, de fautoers ende goetgonners des hertogen uuten raet mit groter gewelt ende rumoer worpen, verbanden uuter stat, ende enige vingen. Datwelke enige van des hertogen vrienden vernemende, sijn heimeliken uuter stat gegaen omtrent II of III uren, voer den tijt dat die van den rade vergaderen souden, begerende liever vry te wesen, dan van dat onstuere, rasende volc verdruct te worden. Als nu die raetsluden waren vergadert, so worde dair een onversienlike oploep der burgeren, ende riepen voer dat raethuys, ende seyden: 'Wi willen tot onsen wille ende believen ordineren ende setten den raet ende regenten van der stat; ende wil daer yemant tegen seggen, dien willen wi wederstaen mit al onse macht.' Ende daer was oeck te verstaen gegeven onder den burgeren, dat dye fautoers des hertogen hadden die stat van Uutrecht vercoft den voirseiden hertoge, ende dat si daerof ontfangen souden een grote somme van penningen; dat nochtans valsch ende gelogen was. Ende aldus worde den raet gedwongen

[p. 250r]

te admitteren ende toelaten dat begeren des ongestuers ende oplopende volcs. Ende van desen was die cappetein ende hooftman here Herman van Lochorst, deken in den Dom. Aldus so worden daer uuter stat gebannen here Jacob van Lichtenburch, proest van Sinte Pieter; Johan van Lichtenburch van Lantscroen, Johan van Clarenburch, burghemeesteren; Wouter Graeuwert ouderman, Baernt Preus, scout van der stat. Ende sommige ander worden van den selven dage in der vangenissen geset. Daerna worden altemet dye vrienden van desen ballingen uut dat regiment geset, opdat die ballinghen gheen machtige hulpers ende bystanders in der stadt hebben souden. Ende dese ballingen ghingen na Amersfoert, daer si ingelaten ende ontfangen worden. Daerna senden si brieven totten Ouden ende Nyewen Raet, begerenden recht ende justicie van der injurie, die hem was geschiet; ende si offereerden ende presenteerden hem bereit te staen te recht voer haren here ende biscop van Uutrecht, waer dat men wilde, uutgheseyt tot Uutrecht; ende nae dat seggen ende oerdel des biscops ende sine edelen wouden si hem purgeren ende reyn maken van allen excessen ende quade saken die men hem op soude mogen seggen. Ende als si driemael dusdanigen brieven die van Uutrecht hadden gescreven, ende en hadden geen antwoert gecregen, want haer brieven niet geopenbaert en worden, hebben si alle datghene datter geschiet was gescreven haren here ende biscop here Vrederic van Blanckenhem, begerende ende versoekende recht ende justicie van haer adversanten ende wederpartie. Daerna ist gheboert als dye bisscop tot Uutrecht int capitel was gecomen, thoende hi alle die geestelike ende waerlike heren die daer waren vergadert dese brieven; ende worden dair overluyt gelesen, dat sijt alle hoerden. Als here Harman van Lochorst, die domdeken, ende Jan van den Spiegel mit haren adherenten dese brieven hadden horen lesen, sprac die domdeken totten biscop, ende seyde: 'Mijn here, ten is nu gheen tijt te tracteren van alsulken sake.' Dit geseyt wesende, is een yegelic weder thuys gegaen. Siende⁴⁹⁹ die ballinghen, dat si niet en vorderden, ende dat dye biscop, haer here, henluyden niet helpen en mochte, hebben si horen toevlucht genomen totten doerluchtigen prince hertoge Willem van Beyeren, grave van Hollant, hem oetmoedeliken biddende dat hij hem ghewaerdigen wilde hemluden ende haren goeden te nemen onder sine protectye ende bescermenisse, allegerende dat die van Uutrecht hem opseyden, dat si hem die stat souden vercoft hebben, dat doch niet waer en was. Ende also dese ontsiende prince wel wiste, dat dit valsch ende gelogen was, daerom nam hij se onder sine protectye, ende onderwant hem hare saken. Ende van die tijt voert bleven dese ballingen onder die bescermenisse van den hertoge, ende benaude ende bedwanc die van Uutrecht also, dat si niet veylich comen en mochten in Hollant, si en worden overal beset. Ende als die domdeken here Harman van Lochorst ende Jan van den Spiegel den biscop int capitel aldus geantwoert hadden als boven geseyt is, ende dat si sagen dat der ballingen sake algeheel bleef leggen, waren si des sere verblijt; menende dat si voertan vry ende seker wesen souden, begonnen si van dage te dage meer ende meer die vrienden van den ballingen te molesteren ende te beswaren mit groter exactien ende scatten ende tribulacie. Als si dus II jaer lang voert hadden gegaen ende geregeert, begant den burgeren te verdrieten ende te mishagen hare grote violencie ende gewelde, ende alremeest want die burgers en mochten niet vry ende veylich varen in Hollant, ende leden groten scade in haer comanscappe. So ist geboert des vridaghes voer Pijnxster, als die Oude ende Nyewe Raet opter stathuys waren vergadert, ende dat haer raet was gesloten, ende Jan van den Spiegel mit sijn knecht van dat raethuys quam⁵⁰⁰ gegaen op die Plaets, om thuys te gaen eten, ende een van den statdienres ghinc beneven Jans dienre, stiet hi mit groter onwaerdicheit der statdienre van hem; dwelc die stadtdienre seer oevel ende qualicken nam, gaf hi dat sine vrienden te kennen ende begeerde hulp ende bystant van henluden. Terstont quamen si tot Jan van den Spiegel mit groter onwaerdicheit ende toernicheit, eer dat hi was gaen

499 aldus C; siet AB.

500 qnam AB.

[p. 250v]

sitten eten, ende seyden: 'Waeromme doet u dienre sulken injurie den statdienre; het is te vele dat ghi ende die uwe daghelixs den burgeren doetste ende bewijtste; wi en willen niet langer liden dese gewelden ende crachten die ghi doet.' Ende siet, terstont worde dair een oploep tegen desen Jan van den Spiegel. Ende als hi sach den perikel ende last die op hem nakende was, trat hi int huys daer hi eten soude, ende die doeren worden terstont toegesloten. Ende als si die doeren oplopen wouden, spranc hi after te veynster uut, ende liep wech. Dwelcke vernemende die domdeken here Harman van Lochorst, ghing uut sinen huse om sijn vrienden bieen te vergaderen. Die burgers dat verhorende, ghingen na hem toe, ende quamen hem te moet bi den Reguliers, in welke cloester die deken terstont inliep, ende berchde zijn lijf. Ende opten selfden dach worden uuter stat verdreven here Harman van Lochorst, die domdeken, mit Jacob sijn broeder, Jan van den Spiegel, mit Vreric sijn broeder, Ysbrant vander Ae; Jan van der Massche, mit meer andere. Doen senden dye van Uutrecht haer ambassaten in Den Hage tot hertoge Willem, ende maecten pays ende vrede mit hem. Die pays gemaect wesende, terstont togen die ballingen die van den domdeken dus lange uuter stat gehouden waren, als here Jacob van Lichtenburch, proest van Sinte Pieters, Jan van Lichtenburch van Lantscroen; Jan van Clarenburch; Wouter Graeuwert; Baernt Preus, ende haer andere vrienden weder in die stat.⁵⁰¹ Een luttel tijts hierna quam hertoge Willem tUytrecht mit een schonen staet van heren ende edelen, ende bleef daer leggen een tijt lang in groter blijscappen ende ghenoechten mit sine vrienden converserende.

501 ontbr. ABC. Zie Beke, Croniken, § 22, slot.