Bibliografie van de literaire tijdschriften in Vlaanderen en Nederland. De tijdschriften verschenen in 1988

[p. 384]

Tirade

Opgericht in 1957

Redactie: Robert Anker, Tomas Lieske

Redactiesecretaris: Gemma Nefkens

Uitgever: G.A. van Oorschot, Herengracht 613, 1017 CE Amsterdam

Jg. XXXII, 1988,	nrs. 314-319^1,	592 p.
	nr. 315:	maart april = Heimat
	nr. 316:	mei-juni = De wereld der dingen

1 Omslag respectievelijk door Marie-Cécile Noordzij, Bart de Haas, Peter Verheul, Jeroen van Pelt, Just van Rossum, Pauline van Dort

I. Poëzie

ANKER, Robert [Gedichten], 319, p. 482-484 De dichter slaapt en praat, p. 482 ‘Dit is het antwoordapparaat van uw dichter.’ Ons hart zit links, de wereld rechts, p. 483 ‘Holle maag, een open hart: met vlag en wimpel stroom ik’ Wij gingen geestdriftig uit elkaar, p. 484 ‘Ik zie het huis, wij worden stiller, lopen langzamer.’

BALKT, H.H. ter [Gedichten], 319, p. 485-487 De irissen gedenken hun beschrijver, p. 485 ‘Wij irissen uit de familie van de lisachtigen’ Ballade van het licht aan deze kant van de tuinen, p. 486-487 ‘Ik dacht dat liefde onherhaalbaar was’

BARNARD, Benno Neutrale zomer, 319, p. 488-489 ‘Het zomert en wie wil er ook van wolken weten.’

BERNLEF, J. Geestgronden, 317, p. 353-356 ‘Als de flanken van slapende dieren’ p. 353 ‘De distelklitten waarvan hij’ p. 354 ‘Het is net, zei hij, alsof ik de kleuren’ p. 355 ‘Als jij. Je staat jezelf in de weg’ p. 356 [Gedichten], 318, p. 505-508 Ontmoeting met de heer Cogito: ‘ik stond erbij en’ p. 505-506 Meneer Cogito in Rotterdam: ‘Zijn gelaatstrekken wijken’ p. 507-508

BOS, Jacobus [Gedichten], 316, p. 234-235 De scène herhaald: ‘De rivier wikkelt zijn water’ p. 234 ‘Een wolk kraaien dicht langs’ p. 235

[p. 385]

DEEL, T. van Val, 319, p. 509 ‘Dit zijn de bergen en ze liggen daar’

EYBERS, Elisabeth Gedichten, 314, p. 46-50 Papier is geduldig: ‘vir elke kwelling van nou en hier’ p. 46 Stilte: ‘Ek het vergeet, vergeet’ p. 47 Volgens afspraak: ‘Mekaar volgens afspraak sien’ p. 48 Pas op: ‘'n Welgeskape roekelose kind’ p. 49 Hemi-facialis spasme: ‘Die ouderdom het haar 'n poets gebak.’ p. 50 [Gedichten] Magnaat, 318, p. 415 ‘Uit die staanspoor triomfgetrommel: laasgeborene, daarna’ Aan F.D., 318, p. 416 ‘O die volmaakte saaklikheid van hiernamaalsvrye kremasie:’ Weerkaatsing, 318, p. 417 ‘In die windlose, wasige vroegoggendlig’ Eenling, 319, p. 510 ‘Daardie toetsende ontmoeting dien geen doel’ Daar is dae, 319, p. 512 ‘Daar is dae so dor dat jy dink’

GERLACH, Eva Gedichten, 314, p. 51-56 Broed: ‘Een steen is hier gegroeid, god weet hoe. Uit’ p. 51 Last: ‘De ronde en gladde’ p. 52 Verhaal: ‘Toen werden stenen dieren en het land’ p. 53 Spel: ‘Zij hinkelen met stenen.’ p. 54 Trek: ‘Hoor je ze, hoog, ze gaan weg.’ p. 55 Zoek: ‘Tijd laat mij los zegt de steen’ p. 56 Schommel, 317, p. 334-335 1. ‘hier moet je springen om het vast te houden.’ p. 334 2. ‘Ik heb de boom bewaard, aan elk groen blad’ p. 334 3. ‘Het kan wel zijn dat er rust is, een kleine’ p. 335 4. ‘Het zwaaien gaat door boven je verstand’ p. 335 [Gedichten], 319, p. 512-513 Abcouder meer: ‘Er staan daar huizen onder aan de dijk’ p. 512 Mourao: ‘Zij staat zo onder de boom,’ p. 513

GROENEVELD, Henk Gedichten, 314, p. 75-76 De nederlaag van de zeeheld: ‘Dit werd uw nis. Hier legden ze’ p. 75 Nimrod op motor: ‘Beursplein Rotterdam. Bij de trappen’ p. 76

HAREN, Elma van [Gedichten]^2, 319, p. 514-516 Ik in 2036, p. 514-515 ‘Al dat nare dat mij in de kleren geweven zat’ Van dinsdag op woensdag, p. 516 ‘Geenszins van plan om ook maar één minuut te twijfelen,’

2 Respectievelijk bij de litho van Etienne Elias en bij de zeefdruk van Guy Rombouts in de grafiekmap ‘Marot’

[p. 386]

HERZBERG, Judith ‘ik heb o zo een vol leven o’, 319, p. 517-518

KOPLAND, Rutger Schapen, 319, p. 519 ‘Zo ging het altijd. 's Avonds kwamen ze’

KOUWENAAR, Gerrit [Gedichten], 319, p. 520-522 Nu men in grond ziet: ‘Nu men in grond ziet, nu de honger nog net’ p. 520 Huis: ‘Men is verstrikt in het huis’ p. 521 Tuin: ‘Soms moet men toch de tuin in gaan’ p. 522

KUIJPER, Jan Het graf van Jan Hanlo, 319, p. 523 ‘(Hiaat) De warmte is gewoon de warmte op.

LIESKE, Tomas [Gedichten], 319, p. 524-526 ‘Zo diep teleurgesteld kijk jij wat jou nog rest’ p. 524 ‘Grote kisten tussen de rechte weiden: de hoeken bomen’ p. 525 ‘Je rent als draag je twee zware Hunnen op je hielen’ p. 526

NOLENS, Leonard [Gedichten], 319, p. 545-546 Kier: ‘Laat dit niet alles zijn, dit leven stil en donker’ p. 545 Noordkant: ‘Als zij thuis is kan ik hier het zuiden horen.’ p. 546

OOSTERHOFF, Tonnus [Gedichten] Het speelgoed spreekt (opgewonden), 315, p. 170 ‘Ik heb een grote zwarte Strik voor en een plastron van blik’ ‘Ze hebben je van voren in je rug gehesen.’, 317, p. 333

OTTEN, Willem Jan [Gedichten], 319, p. 553-556 De Prenelope: ‘Zij was zozeer met hem een paar’ p. 553 Penelope en het hogedrukgebied: ‘Doden wij de schemering’ p. 554-555 De intiemste zichtlijn: ‘Ik wilde jou en dat ik missen zou’ p. 556

REINTS, Martin Aan de rivier, 319, p. 557-558 ‘er is geen schaduw van omkering in de wereld:’

TIMMER, Charles B. No happiness in five o'clock teas^3 / Het theeuur brengt geen geluk, 318, p. 450-453 1. ‘when he embraced me on the jawbone of the street -’ p. 450 ‘Toen hij me kuste op het kaakbeen van de straat -’ p. 451 2. ‘Who am I? - Sure an honourable man -’ p. 452 ‘Maar wie ben ik? Voorwaar een eerbaar man -’ p. 453 3. ‘Did you bring me your banned book? he said’ p. 452 ‘Je brengt je boek dat ginds verboden bleek, vroeg hij’ p. 453

3 Opdracht: To the memory of Boris Pasternak - Opgedragen aan Boris Pasternak

[p. 387]

VLEK, Hans R Gedichten, 314, p. 72-74 Gaf Thales taalles^4, p. 72-73 ‘Beste Thalesianen, uit chaos water en vuur’ De dronken boot, p. 74 ‘Steeds als ik aan “Le bateau ivre” denk’ [Gedichten], 318, p. 441-442 Grollen van God: ‘Eeuwigheid, eeuwigheid,’ p. 441 Paraboleion Pindareion: ‘Bij het speerwerpen’, p. 442

VROMAN, Leo [Gedichten] Zieke aaien: ‘Natuurlijk wil ik niet geloven’, 317, p. 362-363 Vooravond naast een vreemdeling: ‘Ik versta veel en vooral verkeerd’ 319, p. 559-560 Opnieuw: ‘Ik zal onvoorbereid opstaan’ 319, p. 561

WIEG, Rogi [Gedichten] Wiegend: ‘Er gonzen onbekenden. Zacht,’ 315, p. 171 Nachtrust: ‘Ik werd gewekt deze morgen’ 315, p. 172 De getallen: ‘De toekomst ligt zo rusteloos’ 319, p. 562 Sonnet: ‘Wat je mankeerde weet ik niet’ 319, p. 563

WIJNBERG, Nachoem M. [Gedichten], 316, p. 269-270 De afgoden: ‘De bedelaars hielden’ p. 269 Zondagmiddag in de voorstad: ‘Een goede blonde’ p. 270

ZUIDERENT, Ad Gedichten, 314, p. 68-71 Hollands landschap zonder sneeuw: ‘Te moe voor genot, voor geluk’ p. 68 Het daagt: ‘Die blozende oktober, spoedig naakt;’ p. 69 Vacant: ‘Je zocht in je dagboek het zielsveelste woord’ p. 70 Post mortem: ‘Een woord niet bij het leven gezegd, is geen woord,’ p. 71 [Gedichten], 317, p. 364-365 Een nieuw gezicht: ‘Eerste gezicht, daar was je wel aan toe.’ p. 264 Nazireeër: ‘Herfst rond je hoofd, al was je in de groei;’ p. 365

4 Opdracht: Aan Cees Verhoeven

II. Proza

BERNLEF, J. De storm, 318, p. 435-440

MEEUWS, Paul Bachjaar, 316, p. 336-352

OTTEN, Willem Jan Losse ribben, 318, p. 404-414

[p. 388]

TOORN, Willem van Herinneringen van een vossenjager, 314, p. 57-67

VERHEUL, Kees Promenade, 317, p. 320-332 Fragment van het hoofdstuk ‘Villa Bermond’ van een nog niet voltooide roman

VROMAN, Leo Jessewou [Over computers], 318, p. 443-449

IV. Kritische bijdragen

ANKER, Robert Bruggen, 314, p. 16-35 Over enkele schrijvers vanuit het standpunt van stijl, zoals omschreven in Frans Kellendonks essaybundel De veren van de zwaan Ferdinand Bordewijk, p. 24-26 Willem Brakman, De graaf van Holland, p. 19-22 Louis Couperus, De boeken der kleine zielen, p. 18-19 Willem Elsschot, Een ontgoocheling, p. 22-23 Maarten 't Hart, p. 32-34 Anton Koolhaas, p. 30-32 Gerrit Krol, p. 26-29 Gerard van het Reve, Op weg naar het einde; Nader tot u, p. 23-24 Bert Schierbeek, Het boek Ik, p. 23 Herlezen Louis Paul Boon, De Kapellekensbaan (1953): Een stuurloze moraliteit, 314, p. 77-84 Maria Dermoût, De tienduizend dingen (1955): Bewogen maar zonder beweging, 318, p. 463-470 J.J. Slauerhoff, Het leven op aarde (1934): Bontekoe in China, 316, p. 271-278 Hier m'n hoofd, daar de wereld, 318, p. 418-434 Een tweedeling van de hedendaagse Nederlandse prozakunst: ironisch realisme: de beschreven werkelijkheid wordt ‘tussen aanhalingstekens op afstand gezet. Zij is niet de gewenste’ (p. 421) essayisme: gekenmerkt door ‘vorm-bewust zijn’; wat niet toevallig is voor auteurs ‘die weten dat hun avontuur uitsluitend in de taal plaatsvindt’ en voor wie ‘het leven voornamelijk ervaren wordt als iets dat zich in je hoofd voltrekt: hier m'n hoofd, daar de wereld’ (p. 432)

BERNLEF, J. Een wonder als ontbijt, 319, p. 490-504 ‘De tien beste gedichten. Dat kan natuurlijk niet. Die bestaan niet... Mijn keuze van dit moment’: Herman Gorter, ‘Zie ik hou van jou’ & ‘Twee lampen schijnen’. Uit: Verzen & Verzamelde lyriek tot 1905, p. 491-493 Jan Hanlo, Klondike. Uit: Verzamelde gedichten, p. 497-499 Rutger Kopland, ‘Zoals de pagina's van een krant’. Uit: Al die mooie beloften, p. 494 Gerrit Kouwenaar, al met aarde. Uit: het ogenblik: terwijl, p. 503-504 Hendrik Marsman, Herinnering aan Holland. Uit: Verzamelde gedichten, 1938 p. 491 en mijn vertalingen: Elisabeth Bishop, Een wonder als ontbijt, p. 499-500

[p. 389]

Marianne Moore, Vogel-verstand, p. 495-497 Tomas Tranströmer, Wolkbreuk boven het binnenland, p. 501-503

BÜCH, Boudewijn Gesigneerd en met opdracht van de auteur, 316, p. 227-233 Over het verzamelen van boeken en de betekenis ervan voor het werk van de auteur zoals Hannes Meinkema, G.K. van het Reve; over zijn Hanlo-handschriften; over het ontbreken van manuscriptofiele literatuur in Nederland en over handtekeningvervalsing

DENOLF, Jan Uren met Koos Hageraats, 315, p. 158-169 Over ‘de figuur Hageraats voor wat betreft de mediocriteit van de literaire kritiek’ (p. 159) n.a.v. diens artikel ‘Kousbroek in de koffer’ (Nieuw Wereldtijdschrift, IV, 1987, 3, p. 20-27)

GOEDEGEBUURE, Jaap G.A. van Oorschot - uitgever (1909-1987), 314, p. 2-15 - Met prt. Met een laatste ‘mededeling’ van Geert van Oorschot (p. 1, facs.)

KOPLAND, Rutger Herinneringen aan het onbekende of Over tien manieren om uit te treden, 317, p. 309-319 Lezing voor de Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam (SLAA) in De Balie, 17 febr. 1988 Over zijn poëtische ervaring en het schrijven van poëzie, als inleiding tot het antwoord op de vraag ‘Noem eens 10 gedichten die grote betekenis hebben gehad en vertel ons waarom’ (p. 312) Gerrit Achterberg, Standbeeld, p. 313-314 J. Bernlef, Meer in dingen dan in mensen, p. 317 T. van Deel, lep aan een kade, p. 317 Jan Emmens, Souvenir, p. 316-317 Hans Faverey, Het sneeuwt, p. 319 Rutger Kopland, ‘Het is als een hand...’, p. 319 Gerrit Kouwenaar, ‘in de taal staat er’, p. 318 Wilfred Smit, Afscheid, p. 315 Hendrik de Vries, Mijn broer, p. 314-315 William Carlos Williams, De tijd waarin. Vert.: R. Kopland, p. 315-316 Dankzij de dingen, 318, p. 397-403 Dankwoord bij de aanvaarding van de P.C. Hooftprijs 1988 in het Letterkundig Musem op 30 sept. 1988 Over het ontstaan van de cyclus van 5 gedichten ‘Dankzij de dingen’

KROL, Gerrit De lezer die er geweest is, 314, p. 36-39 ‘Ik schrijf voor lezers die op mij vertrouwen, wat ik ook schrijf. De lezers die er geweest zijn, voor hen schrijf ik... die lezer herkent wat hij leest omdat hij hetzelf heeft ervaren’ (p. 39) De schrijver en het feit, 317, p. 357-361 - Met afbn. Overeenkomsten tussen kunst, i.c. een verhaal, en wetenschap, i.c. meetkundige figuren

LIESKE, TOMAS Poëziekroniek H.H. ter Balkt, Aardse deuren, 314, p. 85-94 Jacques Hamelink, Sacrale komedie, 316, p. 279-288

[p. 390]

Elma van Haren, De reis naar het welkom geheten. 318, p. 471-480 Hans R. Vlek, Boghazky, 315, p. 182-192 Elly de Waard, Onvoltooiïng, 317, p. 375-384 Herlezen Hugo Claus, De Metsiers (1950): Aangeschoten eenden, 319, p. 586-592 Jan Cremer, Ik Jan Cremer (1964): Een queeste op de motor, 317, p. 366-374 Gerard Walschap, Houtekiet (1939): De vorm van een bohemer, 315, p. 173-181 Maximaal und Moritz!, 319, p. 564-585 Over de dichters in de bundel Maximaal. Samenst.: Arthur Lava: Pieter Boskma, p. 581-582 Bart Brey, p. 573-575 Dalstar, p. 575 René Huigen, p. 569-570 Johan Joos, p. 578-579 Tom Lanoye, p. 570-572 Arthur Lava, p. 58-585 K. Michel, p. 572-573 Frank Starik, p. 579-581 René Stoute, p. 582

LOEVENDIE, Theo Een kopje thee in de opera, 314, p. 40-45 Over ‘de subtiele verhoudingen tussen tekst en muziek’ (p. 90); met vbn. uit eigen ervaring: Naima / libretto: Lodewijk de Boer en Esmée / libretto: Jan Blokker

MEIJER, Josine Jacques de Kadt (1897-1988) en de wetenschap der politiek, 317, p. 290-308

MIDDAG, Guus De smaak van de omnivoor, 319, p. 527-544 Tekst van een lezing, gehouden op 27 september 1988 in Zaal De Unie te Rotterdam, in een door de Rotterdamse Kunststichting georganisserde reeks ‘De Nederlandse poëzie van de jaren '80’ Typerend voor de poëzie in Nederland is ‘de tweespalt (tussen traditie en experiment) die de poëzie nu al honderd jaar in haar greep houdt’ (p. 531); er zijn tal van mogelijkheden tot indeling in groepen, maar mijn voorkeur gaat naar ‘de eenlingen’ (p. 537); mijn eerste favoriete dichter was Chris J. van Geel (p. 538-542); mijn favoriete dichter van het moment: Willem Jan Otten (p. 542-544), met diens gedicht Het idee van de lezer (1986)

OTTEN, Willem Jan Onaangesproken meisjes [Beschouwingen], 319, p. 547-552

TILROE, Anne Over de passie van Lucian Freud, 318, p. 386-396 - Met ill.

TIMMER, Charles Zichzelf vertalen, 318, p. 454-462 ‘een groot dichter is niet altijd een bekwaam vertaler’ met als vb. Joseph Brodsky, die eigen gedichten in het Engels vertaalde: het derde gedicht in diens bundel Part of speech, de Russische versie in ‘een zo getrouw mogelijke vertaling’ door Timmer en een Nederlandse vertaling door Kees Verheul; voorbeeld van een kettingreactie bij het vertalen van een gedicht van Brodsky via zijn eigen vertaling in het Engels; artikel voorafgegaan door gedichten van Timmer met eigen Engelse vertaling, zie: Poëzie

[p. 391]

Bijzondere gedeelten

Heimat
(nr. 315, p. 98-157)
Poëzie

HART, Kees 't [Gedichten], p. 156-157 Je schip vaart weg: ‘ademhalen en windbalg’ p. 156 Achttiende eeuw: ‘In een halflichte kamer’ p. 157

KOPLAND, Rutger Het dorp, p. 98-99 1. ‘Daar, waar onzichtbaar ligt het’ p. 98 2. ‘Verlaat het dorp in de vroege morgen;’ p. 99 De plek, p. 100-102 1. ‘Herinneringen, ze gaan weer het spoor’ p. 100 2. ‘We ontwaakten en begonnen te spreken.’ p. 101 3. ‘Als we het spoor niet hadden verloren,’ p. 102

TIMMER, Charles B. [Vertalingen], p. 134-136 Eduard Limonov, Heimat, p. 134-135 Vladimir Vysotski, Maar jullie, p. 136 - Met nawoord

Proza

EYBERS, Elisabeth Jeugdherinneringen, p. 103-115

Kritische bijdragen

BOER, Th. de Het vaderland van de rede, p. 138-148 Wat betekent Heimat in de filosofie - bij Edmund Husserl in Ideen zu einer reinen Phänomenologie (1913) en bij Martin Heidegger in Gelassenheit (1955)?

SCHIERBEEK, Bert De plek, p. 116-123 ‘We hebben gedaan alsof er nog echte plekken bestaan. Of we nog een Heimat kunnen hebben. Maar velen van ons zijn nergens meer thuis’ (p. 121)

TIMMER, Charles B. Russische notities. Rehabilitatie en ‘deshabilitatie’, p. 124-133 ‘In... wat “rehabilitatie” heet zijn de slachtoffers gezuiverd van de op hen rustende belastering en de moordenaars gezuiverd van de op hen drukkende vergissing. Beiden zitten weer knus bij elkaar... men is gezamenlijk thuis gekomen om in de Heimat het communisme verder op te bouwen’ (p. 132)

[p. 392]

TOORN, Willem van Het huis is te klein, p. 147-155 Kritiek op de snelheid waarmee veranderingen worden doorgevoerd met minachting voor het verleden. ‘We doen in Nederland graag alsof we één stad zijn geworden... Grootschaligheid is het woord’ (p. 152-153)

De wereld der dingen
(nr. 316, passim)
Poëzie

BERNLEF, J. Francis Ponge, Prozagedichten. Inl. & vert.: J. Bernlef, 316, p. 251-255 Het krat, De kaars; De geneugten van de deur, p. 252; 253 De cyclus der seizoenen; De bramen, p. 254; 255

Proza

ROMJN MEIJER, Henk Eindeloos onderweg, p. 220-226 Herinneringen en overwegingen opgeroepen door ‘dingen’ op een rommelmarkt

Kritische bijdragen

ANKER, Robert Over ‘het wegzijn van iets’ [Hans Faverey], p. 236-250 Over de evolutie in de houding t.o.v. dingen, zichtbaar in de schilderkunst: werd het ‘stil-leven’ in de 19de eeuw ‘de plaats waar men experimenteert’, in de 20ste eeuw ‘stappen de dingen uit de lijst’ (Dada, Pop-art, Nieuw-realisme) - over Hans van den Ban, p. 244-246, met ill. - en vooral de schijvers en dichters (H.H. ter Balkt, Hans Faverey, Bert Schierbeek, K. Schippers en Francis Ponge) ‘hebben de dingen uit hun geproletariseerde bestaan verlost’ (p. 246)

BAYENS, Hans De man met de hoed, p. 208-219 Over ‘de eigen schikking der dingen’ op een stilleven, een grafmonument e.d.

BERG, Arie van den De vliegenvanger, 316, p. 208-219 - Met ill.: Gustave Doré Historisch overzicht van de evolutie, van de Oudheid tot nu, of van korianderzaad tot DDT

LIESKE, Tomas Het museum der zielen, p. 194-205 Al moeten de dingen die de doden gebruikten ‘het contact met de ziel’ illustreren, wat zal ‘blijven van de geliefden zijn hun woorden’; over Stephen Dobyns' bundel Cemetery nights (p. 202-205)

[p. 393]

VISSER, Gerard De leegte van de kruik. Over het ding bij [Francis] Ponge en [Martin] Heidegger, p. 256-268 Voordracht, gehouden tijdens het symposion ‘Mooie dingen’ [met als thema: De mogelijkheden van een object-esthetica] 24-25 maart Universiteit Amsterdam Voor Ponge is er niet alleen het uitblijven van de dingen. Er is ook de ontrouw van het woord; met Heidegger komt het ding voor het eerst ter sprake in de filosofie; in Das ding (1950) zal hij ‘het wezen van het ding trachten te bepalen door het vb. van een kruik’