Bibliografie van de literaire tijdschriften in Vlaanderen en Nederland. De tijdschriften verschenen in 1983

[p. 255]

Maatstaf

Opgericht in 1953

Redactie: Koen Koch, Gerrit Komrij, Ethel Portnoy, Harry G.M. Prick, Henk Romijn Meijer, Martin Ros, Th. Sontrop, Bart Tromp

Redactieadres: Maatstaf t.a.v. Ellen Schalker, Singel 262, 1016 AC Amsterdam

Uitgever: bv Uitgeverij De Arbeiderspers, Singel 262, Amsterdam

Jg. XXXI*,	nr. 1:	[januari] 1983, 88 pp.
	nr. 2:	[februari] 1983, 80 pp.
	nr. 3:	[maart] 1983, 80 pp.
	nr. 4:	[april] 1983, 80 pp.
	nr. 5:	[mei] 1983, 80 pp.
	nr. 6-7:	[juni-juli] 1983, 164 pp. = Poëzienummer
	nr. 8:	[augustus] 1983, 104 pp.
	nr. 9:	[september] 1983, 76 pp.
	nr. 10-11:	[oktober-november] 1983, 172 pp. = Polemiek en pamflet
	nr. 12:	[december] 1983, 108 pp.

Artikels van de redactie

Sic!, 2, p. 78 Medeling van een brief van ene M.P. Klosters met reclamaties over het ramen poetsen

Sic!, 4, p. 80 Mededeling van brief van Wilma Okkers i.v.m. de samenstelling van de redactie van tijdschrijften. Met antwoord van Th.A. Sontrop

I. Poëzie

BARNARD, Benno Zwerver (naar motieven van Dolf Zwerver)^2, 2, pp. 22-25 1. ‘Wit is een plat complex van punten, dat, als ik’ p. 22 2. ‘De zolder waar ik heel naïef, onkundig van het’ p. 23 3. ‘Door het geloken oog omlijnd, het scherpst zie ik’ p. 24 4. ‘Gestoken in een soort habijt, in kleding die een’ p. 25 Interieur, 5, pp. 28-29 1. ‘Mijn intrek nemend wil ik weg. Die tevens drentel,’ p. 28 2. ‘In dubio of ik het ben. Ik ben het, maar ik ga’ p. 28 3. ‘De vloer, het zeil dat ik bezoek, is in mijn’ p. 29 4. ‘Ik schat de lengte die ik heb. Eén zeventig’ p. 29 ^1

2 Opdracht: Voor Henny van Leeuwen

1 Met tekeningen door Joost Veerkamp, 1, p. 18, 27, 41, 63, 88; 12, p. 15, 55, 71, 99, 107

[p. 256]

Vanuit de ramen, 5, pp. 30-31 1. ‘Ik kijk of ik in grijs geen tekening ontwaar.’ p. 30 2. ‘Met pijpjes krijt, in witte dotten, werd rook’ p. 30 3. ‘Mij stoort het wit, ik zet er liever dingen in.’ p. 31 4. ‘Aankomen zien als feest. Afstappen in centraal,’ p. 31

BECKERS, René Drie gedichten, 3, pp. 21-23 Noodzaak van u schooiers te bekruipen: ‘Ik ben het stilste huis van de straat’, p. 21 Rijnsburger archieven: ‘kogelrond zie ik je kont’ p. 22 Thorndijk^1: ‘De dijk bewandelt de stilte rond’ p. 23

BOER, Peter de Het sprookje van de geboorte, 1, p. 51 ‘Ik ben in Duinzicht met de helm geboren;’

BOUWERS, Lenze L. Rondelen, 2, pp. 30-31 ‘om zeven uur wacht haar het diepste diep’ p. 30 ‘nu winkelen in open paradijs’ p. 31

CAPELLEVEEN, Paul van Rayon, 2, pp. 71-77 Expositie: ‘De vazen ogen wonderlijk: van blauw’ p. 71 Impuls: ‘De jongen prijst mijn slanke taille.’ p. 72 Ontmoeting: ‘Mijn lichaam is geen comfortabel huis.’ p. 73 Terras: ‘Een sirene fulmineert kwadratisch.’ p. 74 Landhuis: ‘Wat rest, is Audley End, na eliminatie’ p. 75 Bioscoop: ‘Hoofdpijn verpulvert mijn concentratie.’ p. 76 Faun: ‘Mijn terrein verdampt als hij arriveert.’ p. 77

ENT, Anton Tien brieven van dove R., 4, pp. 8-17 1. ‘Wie doof is gaat steeds dieper zien’ p. 8 2. ‘Ik ben geschrokken van het nachtelijke leed’ p. 9 3. ‘Ontrouw, blaas ik, ontrouw: je bent haar’ p. 10 4. ‘Die ander is een hoer: 's avonds ligt ze’ p. 11 5. ‘Had ik maar nooit 't adres verraden’ p. 12 6. ‘Neem van mij aan: ze is niet stuk’ p. 13 7. ‘Hij roept mij maar ik hoor hem niet. Ik zie’ p. 14 8. ‘Dit is 't adres van wie jou eens verwekte’ p. 15 9. ‘Verbijstering verbied me langer jou te volgen’ p. 16 10. ‘Eens trok ik weg, de ogen dicht’ p. 17

GEERDS, Koos Bedevaart, 2, pp. 62-63 1. ‘'k Zit dromerig te soezen onder brem,’ p. 62 2. ‘Ik moet op weg, en zonder tent,’ p. 62 3. ‘Mocht je op weg van huis naar school’ p. 62 4. ‘Blauw manoevreert langs stapels grijs.’ p. 63 5. ‘Ik roep de aarde tot getuige aan:’ p. 63

1 Gedateerd: 26 december 1981

[p. 257]

[Gedichten], 2, p. 64 Lichtmis: ‘Waar ik mijn kracht om samenraap’ Bedeling: ‘Het lelieduifkruid, aangenaam,’ Doek: ‘De schepper die barmhartigheid’

GERLACH, Eva Vrouwenkliniek, 2, pp. 10-13 1. ‘Van pijn is krimpen het ergst. Tot wondformaat’ p. 10 2. ‘Dit heet genezen. Het doet minder pijn.’ p. 11 3. ‘Wit over onze littekens gekromd’ p. 12 4. ‘Vandaag crematie. Ik heb nog haar adres:’ p. 13

HEIJKANT, Cornelis Maria van de Vijf gedichten, 9, pp. 55-59 Cellulair 1: ‘teken dat ik hier was’ p. 55 Cellulair 2: ‘in een cel geraakt’ p. 56 Zeeuwse meisje 2: ‘je schreeuwde me toe’ p. 57 Eerste séance^1: ‘in trance,’ p. 58 L'amour à la main^1: ‘Klaartje in de pen gegeven’ p. 59

HOLMAN, Theodor De tocht naar Indië, 4, pp. 52-54 1. ‘Het afscheid op de kade was luidruchtig.’ p. 52 2. ‘Een drijvend Metropool. Het jazzorkest’ p. 53 3. ‘Het eiland werd onmiddellijk herkend’ p. 53 4. ‘Weer werd iedereen gekust: je vertrok.’ p. 54 5. ‘Ik weet het wel: er is een gouden land.’ p. 54

KAL, Jan Li Tai Po (701-762), Karakters die mijn hand penseelt. Vert.: J. Kal, 5, pp. 9-15 Tsjwang Tse en de vlinder; Liefdesdronken, p. 9; 10 Gekras van raven; Denkend aan voorbije dingen, p. 10; 11 Strijden bij Kasjgar. 1-2; Het eeuwige gedicht, pp. 13-14; 15

KOOL, Marga Drie gedichten, 9, pp. 24-26 Dodenbreestraat: ‘Dit bint de straoten’ p. 24 Dat jaor: ‘Er was dat jaor allent mar regen’ p. 25 Mien kiend droomt: ‘Nou mark ik dat hij droomt:’ p. 26

LANOYE, Tom Drie gedichten, 4, pp. 37-39 Gent-Wevelgem: ‘Mocht ik herbeginnen, ik zou het net zo’ pp. 37-38 Een sigarenwinkel in de Donkersteeg/rue du Paradis: ‘Drie jaar geleden stierf zijn vrouw, het huwelijk was’ p. 38 Woningnood: ‘Er wordt gebeld en ik doe open. Op de stoep’ p. 39

LIEBENTRAU, H.G. Twee overlevenden buiten de Vrijstaat, 2, pp. 60-61 1. ‘Aanwezigheid.’ p. 60 2. ‘Allesverloren in het lege dal’ p. 61

1 Uit de kleine Klaartje-cyclus

1 Uit de kleine Klaartje-cyclus

[p. 258]

MARKESTEYN, C. Van harte, 1, p. 81 ‘Mijn gelukwens bleef even steken’

PLAT, Fokke & LEEFLANG, Ed Obe Postma. [Gedichten]^1. Inl. & vert.: F. Plat & E. Leeflang, 6-7, p. 149; 150-159 De speelstal; In het vroege voorjaar, p. 150; 151 De omgeving van Amsterdam door Rembrandt getekend, p. 152 Boerenhuis; Het huisje; Gemeenschap; Als ik word uitgedragen, p. 153; 154; 155; 156 Zonde, Opengesneden uit: Bineamde kwatrinen, p. 157 Onaards gesprek, pp. 158-159

SCHOUTEN, Rob Gedichten, 4, pp. 64-67 Oorlog van horen zeggen: ‘Geen held, mijn vader werkte keurig door’, p. 64 Embarquement pour Cythère^2: ‘Dring aan op loopplanken tegen zo'n bonk’, p. 65 Geweldige en sterke wind noch zachte koelte: ‘Dan ook geen holbewoner, mantel voor de mond,’ p. 66 Tot de wasknijper: ‘Vuil goed, is er erger ontlediging?’ p. 66 Heda's roemers: ‘Wij zijn voor stille wateren alleen,’ p. 66 Aan Babylons stromen: ‘Centraal Bureau voor Geneaologie,’ p. 67 Rondeel: ‘Van de geluiden buiten ga ik uit.’ p. 67

STEENMEIJER, Maarten Roque Dalton, Gedichten uit: Taberna y otros lugares. Vert.: M. Steenmeijer, 1, pp. 70-73 De grote toorn; Sir Thomas; Nummer 357, p. 70; 70-71; 71 Droom nr. 11.880; Over hoofdpijnen, p. 72; 73

VERBART, Gerard Sonnetten voor een volgzaam meisje, 4, pp. 75-76 1. ‘Mijn meisje is zo lief en ongeremd’ p. 75 2. ‘Van alle uitvreters, meisje, mijd nog’ p. 76

VROOMKONING, Victor Twee gedichten, 2, pp. 58-59 ‘Ik kan niet meer’ p. 58 ‘Mijn ogen, vraagt ze’ p. 59

WARMENHOVEN, Kristien Anna Achmatova, Zes gedichten. Vert.: K. Warmenhoven, 1, pp. 28-31 Noordelijke elegieën IV, pp. 28-30 ‘Er zijn drie tijdperken in het geheugen’ pp. 28-29 ‘Het kan zo simpel zijn dit leven te verlaten’ p. 29 ‘Vergeefs leg jij aan mijn voeten’ pp. 29-30 De muze, Gebed, p. 30 Geboortegrond, 31

1 Oorspronkelijke Friese tekst in kleine letter onderaan

2 (ter gelegenheid van de jaarlijkse openleggen der stad Amsterdam, inzonderheid voor Dansen bij Jansen)

[p. 259]

WILLEMSEN, August Carlos Drummond de Andrade, Gedichten. Vert.: A. Willemsen, 9, pp. 33-34 - Met foto's van Sérgio Zalis bij de gedichten = Portfolio, pp. 33-44 Midden op de weg; Gehucht; De doden in overjas, p. 33; 34; 35 Droefheid in de hemel; Conclusie, p. 36; 37 De toebedeelde tijd; Brief; Enig, p. 38; 39; 40 De afgemeten hartstocht; Ars poëtica, p. 41; 42 Het woord; Hij die een half uur leefde, p. 43; 44

WILMINK, Willem [Vertaalde gedichten], 1, pp. 52-54 Jean Molinet, Fragment uit ‘La ressource du petit peuple’, p. 52 Christine de Pisan, Het meisje zonder lieveling, p. 54 Chrétien de Troyes, Klacht van de zijdeweefsters, p. 53

II. Proza

BIESHEUVEL, J.M.A. De steen der wijzen, 5, pp. 1-7

GANGADIN, Rabin Fragment uit ‘Doodlopende sporen’, 9, pp. 69-76

GUSSINKLO, Wessel te Fragment, 4, pp. 55-58, 61-63

HÖWELER, Maijke Zum Wohl, Zum Glück!, 9, pp. 16-23

HOTZ, F.B. Duistere jaren, 1, pp. 1-18

KOLK, Geert van der ‘Olé!’ zei de man uit Quito, 9, pp. 27-30

KORZEC, Michel Terugkeer, 8, pp. 9-15

LOO, Tessa de Muziekles, 1, pp. 42-50 De meisjes van de suikerwerkfabriek, 3, pp. 41-56

VERWEY, Kees Mijn schooljaren in Bloemendaal^1, 2, pp. 26-29

WARREN, Hans Brieven aan Anny de Mynck 1945-1947^2, 3, pp. 57-69 Fragmenten uit Geheim dagboek (deel III, 1949-1951), 8, pp. 1-8

1 Opdracht: Aan mijn broer en zuster

2 Noot van Hans Warren: De namen van enkele personen zijn in overeenstemming gebracht met die welke in Geheim dagboek gebruikt worden; situering van de brieven

[p. 260]

WERKMAN, Hans Het hondje met de krulstaart, 4, pp. 18-21

IV. Kritische bijdragen

ANBEEK, Ton Een romanschrijver zet zich af: W.F. Hermans en de na-oorlogse literatuur (1945-1948), 12, pp. 73-82 Overzicht van de literaire situatie na de oorlog (pp. 73-74); over Hermans' houding tgo. de Forum-epigonen (ook in zijn verhaal Een landingspoging op Newfoundland), zijn veroordeling van valse pathetiek, zijn romanpoetica

BAKER, Edward De poëzie en politiek van Roque Dalton - Een korte inleiding, 1, pp. 65-69 Zie ook: Poëzie, sub: Steenmeijer, Maarten

BASTET, F.L. Al die verloren paradijzen... Louis Couperus en zijn Florentijnse vriendinnen, 3, pp. 1-20; 4, pp. 22-36 Van de 72 brieven waarvan sprake in een artikel van E.W.J. Bueno de Mesquita (Algemeen Handelsblad, 27 okt. 1936) zijn er thans 39 in privé bezit, waarvan enkele typoscripten bestaan; 14 nrs. mochten van de eigenaar met het hs. gecontroleerd worden; uitgave van de 39 Franse brieven/kaarten (met Nederlandse vert.) (3, pp. 7-20; 4, pp. 22-36)

BEKKERING, Harry Rituelen [van Cees Nooteboom], een ongewoon rijk boek, 8, pp. 56-68

BERVOETS, Jan ‘Fulko’, verweving van romantische fantasie met geïdealiseerde werkelijkheid, 8, pp. 16-31 - Met portfolio, pp. 17-24 Over het verhaal van Alexander VerHuell, voor het eerst verschenen in Nederland (1859, dl. 1, pp. 26-34) en over Willem Fockens Meijer (pp. 26-28), die model heeft gestaan voor Fulko; met tekeningen van de auteur in de portfolio

BODAR, Antoine Het verliteratuurde leven van André Jolles, 8, pp. 32-47 Beeld van leven en werk - poëzie, kritiek, kunstgeschiedenis, algemene en vergelijkende literatuurgeschiedenis; o.a. over zijn geschrift Einfache Formen en over het feit dat hij ‘literatuur en leven niet van elkaar heeft gescheiden’ (p. 47), zodat hij ‘het optreden van Adolf Hitler als het typische voorbeeld van de mythos’ ziet, een der Einfache Formen

BROEKHUIS, Robert Over Haye Smith: ‘Als je een stap opzij doet bekijk je de werkelijkheid vanuit een andere hoek’, 4, pp. 40-50 - Met portfolio, pp. 41-48

BROLSMA, Simona & Ulke De dagboeken van Thomas Mann, 9, pp. 1-15 Uit de periode 1896-1933 zijn slechts de vier dagboeken uit de jaren 1918-1921 niet door Mann verbrand in 1945; ze werden in 1975, 20 jaar na zijn dood, aangetroffen in de pakken met de dagboeken na 1933; over het beeld van Thomas Mann dat we krijgen via de dagboeken

[p. 261]

BROUWERS, Jeroen ‘Het gebied van de stilte.’ (Over Nederlandstalige schrijvers-zelfmoordenaars en hun postume roem), 2, pp. 1-9 ‘Er zijn tal van schrijvers-zelfmoordenaars die ook door hun zelfmoord niet beroemd zijn geworden’ (al oordeelt Gerrit Komrij daar anders over); komen ter sprake: Fr. Haverschmidt, Meno ter Braak, Jul. Persyn, die tijdens hun leven reeds de faam genoten die hun toekwam; en anderen zoals Jan Arends, Jan Emiel Daele, Jan Emmens, Hein de Bruin, Jacob Hiegentlich, Halbo C. Kool, Hans van Sweeden, Jotie T'Hooft voor wie zelfmoord geen blijvende roem betekent

BRUNT, Lodewijk Jagerslatijn. Opmerkingen over de sociobiologie, 2, pp. 14-21 Over de sociobiologen en de evolutieleer; de sociobiologen en de vrouw, want hun theorieën zijn doortrokken van mannelijke vooringenomenheid

BRUYN, E.B. de Das Land, wo die Kanonen blühten, 2, pp. 50-56 Over zijn artikel ‘Lest we forget: a Berlin experience’ door hoofdredacteur L.A. Ries onder pseudoniem opgenomen in Knickerbocker Weekly (22.4.1946): ervaringen opgedaan tijdens een studieperiode aan de Berlijnse universiteit in 1939; herinneringen aan de illustrator, Leo Vroman, toen ‘jong soldaat’ (p. 51); tevens over zijn opstel Deutschfeindlichkeit der Holländer (met citaten) Gezelle's gedicht ‘o Blomme’: een penibele exegese, 12, pp. 35-39 Poging de korte notities van Karel E. van Reym bij Gezelles Schoone castanjen én O Blomme (uit Tijdkrans), die hij op een losse blz. uit een bloemlezing met enkele knipsels bewaarde, te vertolken: ‘een interpretatie in de sfeer van vèr verdrongen en geheel onbewust verbloemde ...oral-homofiele sexpraktijken’ (p. 36)

BÜCH, Boudewijn Kindergraven in Nederland, 2, pp. 32-49 - Met portfolio, pp. 33-44

DELVIGNE, Rob & ROSS, Leo Besliste volzinnen. Commentaren op Jacob Israel de Haan en het editeerprobleem, 12, pp. 40-55 Over commentaarproblemen - mede onder verwijzing naar Marita Mathijsen, De editiechaos in Nederland (De Revisor, X, 1983, 1, pp. 60-66, 71), waar dit aspect niet voldoende behandeld is - in De Haan-uitgaven en -studies door o.a. Ludy Giebels, Wim J. Simons, Josse Jaap, Jaap Meijer en in eigen uitgaven

DOOREN, Frans van Literair gesodemieter, 4, pp. 77-79 Reactie op E.B. de Bruyn, De homofilie bij Martialis, subjectieve factoren in vertalingen (XXX, 1982, 4, pp. 67-72) Met reactie van E.B. de Bruyn: Nog wat dreinerig gedram, 5, pp. 67-78 Met verwijzing, door beiden, naar hun polemiek in De Revisor (VI, 1979, 4, p. 79, 81 en 5, p. 65, 67)

ENDT, Enno Ik word van huis gestuurd - Enkele aantekeningen bij Timmermans' autobiografie, 1, pp 85-88 Tekst van de autobiografie van Aeg. W. Timmerman (1878), naar. hs. Archief van het Amsterdams Studenten Corps, pp. 82-84

[p. 262]

GUÉPIN, J.P. Grudius uit de schaduw, 8, pp. 79-101 - Met afbn., facs. Over Nicolaas Grudius, broer Janus Secundus; over diens epigrammen en diens gedicht voor Andreas Stella (1570), vergeleken met andere courtisane-gedichten, nl. van Catullus, Pontanus, Nepos, Marius Grudius; met appendix (pp. 102-104) door P. Tuynman over verschillen tussen de Leidse autograaf en de uitgave door Vulcanius (1612)

HELMAN, Albert Weerzien met Azaña, 4, pp. 1-7 Over de Spaanse ex-president Manuel Azaña y Adiz en zijn boek La velada en benicarlo n.a.v. het terugvinden van de kritiek die hij destijds, 1939, onder zijn echte naam Lou Lichtveld publiceerde u; tekst, pp. 4-7

JONG, Martien J.G. de Hedwig corrigeert Mathilde, 12, pp. 17-28 Over de publikatiegeschiedenis (pp. 17-18) en de schrijfgeschiedenis (pp. 18-24) van Van Deyssels roman Een liefde; over Mathilde uit Een liefde en Hedwig uit Van Eedens Van de koele meren des doods en hun beoordeling van elkaars werk

KOCH, Jeannette E. Louis Couperus' koningsromans in Frankrijk en Italië, 12, pp. 1-15 - Met afbn., prtn. Over de vertalingen van Wereldvrede en van Majesteit en Couperus' houding tgo. ‘het verschijnsel tussenvertaling’ (p. 2) en zijn tussenkomsten bij het totstandkomen van de vertalingen

KRALT, P. Richard Beckfords verre zwerftocht, 12, pp. 85-89 Hoofdfiguur uit Simon Vestdijks historische roman Rumeiland

LEEFLANG, Ed De schilderes Joyce van Rijn: ‘Als ik een tijdje niet gewerkt heb, krijg ik het koud’, 1, pp. 32-41 - Met portfolio, pp. 33-40

MEULENKAMP, Wim G.J.M. Furor architecturalis - Ludwig I, München en de schoonheid, 3, pp. 24-40 - Met portfolio, pp. 25-32

NISSEN, Peter J.A. Jongleren voor de Moeder Gods. De voorgeschiedenis van een verhaal van Gerard Reve, 9, pp. 45-50 Een kerstverhaal ‘Zijn grote beloning’, thans opgenomen in Archief Reve 1961-1980; in 1972 en in 1974 gepubliceerd in WKF-Nieuws en in Hoechst Kontakt De middeleeuwse legende Del Tumbeor Nostre Dame werd bewerkt door Anatole France (Le jongleur de Notre-Dame, 1892), Felix Rutten (Broeder Balderik, 1958), en vertaald door Victor E. van Vriesland (De potsenmaker van Onze Lieve Vrouw, 1941)

OGRINC, Will Op het snijpunt van twee wegen - John Henry Mackay, anarchist en knapenminnaar, 8, pp. 70-78 Over de Duitse schrijver J.H. Mackay (1864-1933) en zijn Bücher der namenlosen Liebe

[p. 263]

ROMIJN MEIJER, Henk Huizen, gedachten aan huizen, wat er achter gedachten ligt en ook vooral hoe het licht valt. In gesprek met Max Kreijn, 5, pp. 16-27 - Met portfolio, pp. 17-24 Links van mij zat de prins: de poëzie van James Fenton, 6-7, pp. 160-164 James Fenton, The memory of war. Poems 1968-1982

SCHOUTEN, Rob Ceterum censeo, 1, pp. 74-81 Manuel Kneepkens, Oorlogsprins, pp. 78-80 Helen Knopper, Tot aan de sprong, pp. 80-81 Harry Mulisch, Opus Gran. Met tekeningen van Jeroen Henneman, pp. 76-78 Hans Tentije, Nachtwit, pp. 74-76 Ceterum censeo, 2, pp. 65-70 Bart Chabot, Captain America, pp. 65-66 J.B. Charles, Turner Court, pp. 67-69 Piet-Hein Houben, Sirene, pp. 69-70 Paul Schaepman, De ballade van de wegpiraat, pp. 66-67 Ceterum censeo, 3, pp. 71-79 Rein Bloem, Van de aarde, pp. 72-74 Jan Eijkelboom, De gouden man, pp. 77-79 Gerrit Kouwenaar, Het blindst van de vlek, pp. 74-76 Ed Leeflang, Op Pennewips plek, pp. 76-78 Ceterum censeo, 4, pp. 68-74 Lucebert, De moerasruiter uit het paradijs, pp. 68-70 Cees Nooteboom, Aas, pp. 72-74 Hans van de Waarsenburg, Avondlandschappen, pp. 70-72 Ceterum censeo, 5, pp. 60-66 J. Bernlef, Alles teruggevonden/niets bewaard, pp. 61-64 Anton Korteweg, Tussen twee stilten, pp. 64-66 Toon Tellegen, Beroemde scherven, pp. 60-61 Ceterum censeo, 8, pp. 48-54 Robert Anker, Van het balkon, pp. 50-53 Cees van Hoore, Groot licht, pp. 48-50 Wiel Kusters, Kwelrijm, pp. 53-54 Ceterum censeo, 9, pp. 60-65 Theo van Baaren, De steen vergat te bloeden, pp. 64-65 Jules Deelder, Junkers 88, pp. 62-64 Jos Kunst, Niemand blijft ooit zichzelf, pp. 60-62 Rob Schouten, Carabas ontvlucht^1, pp. 66-68 Ceterum censeo, 12, pp. 100-107 Willem Bijsterbos, Alarmfase een, pp. 100-101 Hugo Claus, Almanak, p. 107 Anton Ent, De hoed van Kierkegaard, pp. 104-107 Peter Verstegen, Je vaart nog als een edelman, pp. 101-104

SPOOR, Ronald Alexander Cohen in Londen en Den Haag, 5, pp. 70-80 Uitgewerkte tekst van een lezing in Bedford College, Univ. of London, 24.3.'82; verschenen in Dutch Crossing, 1982, nr. 18, pp. 76-92 Over Cohens houding tgo. Engeland; over zijn tijdschrift De paradox uitgegeven in Den Haag (1897-1898) en correcties erop in het exemplaar bestemd voor zijn vrouw Kaya; over de relatie Cohen/Domela Nieuwenhuis m.b.t. anarchisme

1 Door Tom van Deel

[p. 264]

TIMMER, Charles B. De idioot [van F.M. Dostojevski] als geldroman, 5, pp. 32-59

VEENSTRA, J.H.W. Du Perrons Indische leerjaren, 1, pp. 52-63 Fragment uit Het leven van E. du Perron (in bewerking) Du Perron en Vestdijk, een vriendschap met haperingen, 12, pp. 56-71 Met verhaal van Vestdijks ‘Belgisch amoureus avontuur’ met Simone, de gewezen eerste vrouw van Du Perron, in 1932 (pp. 57-66); de Forum-episode (pp. 66-69); het de Maatschappij van Leiden-incident (pp. 68-69); Du Perrons verblijf in Java en terugkeer in sept. 1939 (pp. 69-70)

WARMENHOVEN, Kristien Joseph Brodsky, Anna Achmatova. Vert.: K. Warmenhoven, 1, pp. 19-27 - Zie ook: Poëzie

WERKMAN, Hans Een koffer vol De Mérode, 6-7, pp. 140-141 Over het terugvinden van een deel van De Mérodes verdwenen archief Met acht ongepubliceerde, gedateerde gedichten uit 1911-1914 Tireur de l'épine: ‘Mijn oog volgt al de lenig-weeke lijnen’ p. 142 Avondrust: ‘Ik wil maar stil zijn en mij niet bewegen’ p. 143 Sonnet: ‘Ik heb met blind gebaar onder uw ramen’ p. 143 ‘U beminnen is het leven minnen’ p. 144 Voor Reind [Kuitert]: ‘De zon neeg doodlijk schoon ten grooten horizon’ p. 145 Lichte nacht: ‘De nacht is licht van bloesemende boomen’ p. 145 Entsagung: ‘Heb ik u niet zoo lief, ik zou uw minnen wekken’ p. 146 Ontmoeting: ‘Wat hebben wij elkaêr gedaan?’ p. 147 Willem de Mérode, Okke en Odo, 12, pp. 29-31 Situering van het verhaal Odo (o.ps. J. Nooitgedagt in Opwaartsche Wegen, IV, 1926, 3, [pp. 220-224]) in de onderwijzersperiode 1907-1924 in Uithuizermeeden, met de vriendschap met Okke (= Odo) en Jaap (1912-1923); tekst, pp. 32-34

Bijzondere nummers

Poëzienummer
(nr. 6-7, pp. 1-138)
Gastredacteur: Rob Schouten

[Enquête] Elf vragen aan achttien dichters en poëziecritici, p. 1 Op de vragen in verband met eigen poëzie, de Nederlandse poëzie, poëziekritiek, poëziemanifestaties, de poëzie van J.C. Bloem, gestuurd aan 34 auteurs kwamen 18 antwoorden binnen: Barnard, Benno, pp. 3-4 Beurskens, Huub, pp. 4-5 Brems, Hugo, pp. 5-7 Büch, Boudewijn, pp. 8-10 Coninck, Herman de, pp. 10-12 Deel, T. van, pp. 12-14 Eijkelboom, J., pp. 17-18 Elburg, Jan G., pp. 14-17 Guépin, J.P., pp. 18-19 Hamelink, Jacques, pp. 19-20 Hillenius, D., pp. 20-22

[p. 265]

Korteweg, Anton, pp. 22-25 Kuijper, Jan, pp. 25-26 Lehmann, L.Th., p. 27 Toorn, Willem van, pp. 27-29 Waard, Elly de, pp. 29-31 Warren, Hans, pp. 31-33 Zuiderent, Ad, pp. 33-35

SCHOUTEN, Rob & BOER, Peter de Over de enquête, pp. 37-43 Beschouwingen en commentaar bij de antwoorden; met vermelding van de namen van de 16 auteurs die niet reageerden

[Bloemlezing]

BARNARD, Benno Zij en ik, pp. 44-45 1. ‘Haar kleren weet zij te gebruiken als huid’ p. 44 2. ‘Ze spelt haar droom aan het ontbijt: heel gek,’ p. 44 3. ‘Urenlang komt ze thuis, stapt uit de schemering’ p. 45 4. ‘Acht uur, de post ruist in een buitje door de’ p. 45

BASART, R.A. Jan kwam thuis, p. 46 ‘Ik ging naar mijn ouderlijk huis’

BASTET, Frédéric Aegyptiaca. 5 gedichten, pp. 47-49 Saqqara: ‘Zand en de dorre wind en langzamer gaan wij’ p. 47 Avond: ‘Zo wordt het langzaam uitgelopen’ p. 48 Grafvondst: ‘Vingers tasten het stuifzand af’ p. 48 Nijl: ‘'s Nachts nog al die geluiden en wereldvreemd’ p. 49 Aboe Simbel: ‘Diep in het stuwmeer, onbevaren en open,’ p. 49

BERG, Arie van den Blijmoedig aan het graf te denken, pp. 50-51 Aria: ‘wie bed en tafel heeft maar geen gezel’ p. 50 Ronde: ‘onder de cijfers is de twee, de 2 de kalmste’ p. 51

BOER, Peter de [Gedichten], p. 53 Lees lang en gelukkig: ‘Nestel je veilig in een sneeuwwit ei:’ Heerlen-Amsterdam Amstel: ‘Wie shockproof is polst thans de tijd.’

BÜCH, Boudewijn Vier sluitertijden, pp. 53-55 Licht: ‘geen toestel kent het accessoir’ p. 53 Ter aarde: ‘gedichten op de landschapskaart’ p. 54 Donker: ‘telefonisch stokt de teller in het hoofdkantoor’ p. 54 Ter zee: ‘hij zal toch nog wel ergens zijn: een strand’ p. 55

DEEL, T. van Kouros (Naxos), p. 56 ‘Hij was bedoeld uit marmer op te staan’

[p. 266]

DEELDER, J.A. [Gedichten], pp. 57-58 En passant: ‘Vanuit de snel voorbij-’ p. 57 George Johnson: ‘George Johnson/kent niemand’ p. 57 Verdun (1): ‘Hij arriveert met hoorngeschal’ p. 58 Verdun (2): ‘Gevraagd naar z'n dromen’ p. 58

EIJKELBOOM, J. [Gedichten], pp. 64-65 Dorp in Noord-Frankrijk: ‘Het over leem en steen gewalste asfalt’ p. 64 ‘Slagveld van slakken is nu’ p. 64 A nos glorieux morts: ‘Het schooltje is allang gesloten,’ p. 65

ENT, Anton Assepoester regina, pp. 59-63 1. ‘U riep me aan uw bed’ p. 59 2. ‘Rode vingers droeg mijn vader en zijn dode’ p. 60 3. ‘De koning gaf een driedaags feest’ pp. 60-61 4. ‘Weer danste hij alleen met mij’ p. 61 5. ‘De derde dag glansde mijn gewaad’ p. 62 6. ‘Onbereikbaar staat de hazelaar’ p. 63

FOKKEMA, Redbad [Gedichten], p. 66 De vrucht der verbeelding^1: ‘Dagen dat ik appels eet’ Berg: ‘Een vaste naam vest een bestaan’

GANGADIN, Rabin Uit: Tussen letter en geest, pp. 67-68 2. ‘Het bierglas krimpt in m'n houdgreep’ p. 67 5. ‘De romantische klanken van de piano’ p. 68 6. ‘Ik voel mij akelig en licht; haast naakt.’ p. 68

GERLACH, Eva Dochter, pp. 69-70 ‘De doden zijn in mijn kind opgestaan.’ p. 69 ‘Haar blik, uit de betraande accolade’ p. 70 ‘Water kent je. Het doet je ogen open,’ p. 70 ‘Twee kinderen worden hier vergeleken,’ p. 70 ‘Van dit schijnbaar neerstorten schrikt zij zo’ p. 70

GUÉPIN, J.P. Pastorale (Corydon/Alexis), pp. 71-73 ‘Zet hier de motor af, Alexis, waar de blauwe’

HATTUM, Jac. van [Gedichten], pp. 74-81 Ballade van de oude flikker: ‘Ze sneden hem open;’ pp. 74-75 Napret: ‘Een matroos, die passagieren ging,’ pp. 75-76 Streeljongen: ‘Streeljongen, laat je kruis getuigen’ p. 76 Fellatio: ‘“Antropofagen”, riep hij overluid,’ p. 77 Mijn moeder had het niet op hem, pp. 77-78

1 Opdracht: Voor S.

[p. 267]

De amulet: ‘Hij draagt zijn Heiland om de jongensnek,’ p. 78 De jongen: ‘De jongen had een bitt're naam,’ p. 79 Glazenwassers: ‘Ik heb de mooie glazenwassers lief’ p. 80 De jongen: ‘Hij heeft niks an - hij heeft geen bliksem an;’ pp. 80-81 Muntplein: ‘Schoon als der Grieken god, de jonge Paan,’ p. 81

HERZBERG, Judith Dagrest, p. 82 ‘Als slakjes op een groot blad sla’

HILLENIUS, D. [Gedichten], pp. 83-85 ‘drama van het keren van de wind’ p. 83 ‘men toonde mij de ziekte’ p. 83 ‘het onderzoek vroeg’ p. 83 ‘Ik zie hoe de vloed opkomt’ p. 84 Verkalking: ‘in de melkwitte ondoorzichtigheid van herfst’ p. 84 ‘Kijken is nooit neutraal’ p. 84 Harmonie: ‘van een hangend grind’ p. 84 ‘een tuin is meer dan er staat’ p. 85

HOLMAN, Theodor Het gokpaleis^1, pp. 93-94 1. ‘Er is een vreemde stad onder de grond’ p. 93 2. ‘De kaarten zijn geschud; je mag ze zien.’ p. 94 3. ‘Vandaag heb je een grootse klap gemaakt.’ p. 94

ISTENDAEL, Geert van De Iguanodons van Bernissart. Een Belgisch gedicht (fragment), pp. 86-92 I. 2. ‘Dit zal een tijdzang zijn, een lied van eeuwen,’ p. 86 5. ‘Hoe hard is het gegeven van de beesten.’ p. 86 6. ‘Daar staat de stoet. Een statig daveren,’ p. 87 III. 11. ‘Het antiek gepolitoerde meubel glanst,’ p. 87 17. ‘Water. Hitte. Modder. Lucht. Voedzame’ p. 87 19. ‘Hoe gaat zo'n beest nou dood? Van ouderdom?’ p. 89 V. Lof van België 20. ‘Waar helpen arbeiders geleerden? p. 89 21. ‘Aan België's grenzen lag een dorp met mijnen.’ pp. 89-90 22. ‘Hier was het dus. Het dorp, de kerk, de huisjes.’ p. 91 VI. 30. ‘De treinen rijden met de tonnen klei’ p. 91 32. ‘De bogen van het kerkje zijn zeer oud,’ p. 91 35. ‘Aan touwen en staketsels hangen beesten.’ p. 92

KAL, Jan Hollandse heersers en prinsen der pen, pp. 95-97 Foto van Floris: ‘Je zult genodigd zijn ter valkenjacht’ p. 95 De renaissance van P.C. Hooft: ‘Over de slotbrug, door de toegangspoort,’ p. 96 Oranje franje beu: ‘Het is in Nederland maar vreemd gesteld:’ p. 96 Gerrit Komrij, onherstelbaar verbeterd: ‘Tussen zijn linker buurman David Koker’ p. 97

1 Opdracht: Voor Tom G.

[p. 268]

KORTEWEG, Anton Halfweg, pp. 98-100 Ballade: ‘Om de Ronde van Frankrijk te winnen’ p. 98 Veertig: ‘Me gretig stoten aan dezelfde stenen.’ p. 99 Als tegels: ‘Je kwetsbaar opstellen, voor alle noden open’ p. 99 Jaren tachtig: ‘Dat nachtenlang getob’ p. 100

KUIJPER, Jan [Gedichten], pp. 101-102 Genesis 25: 30: ‘Slorpen van dat rode, dat rode daar...’ p. 101 1 Corinthiërs 10: 12: ‘Die meent te staan zie toe dat hij niet valle.’ p. 102

LANOYE, Tom [Gedichten], pp. 103-106 Force de frappe: ‘Er zijn van die dagen dat ik’ p. 103 De naam van het beest: ‘Ik ben er geestelijk nogal erg’ p. 104 His master's voice: ‘Vannacht ben ik bevallen’ pp. 104-105 Ultimatum: ‘Ik heb van jou een pop gemaakt, zodat’ p. 105 Armada: ‘In de luidsprekerboxen van de cargo kraakt’ p. 106

LEEFLANG, Ed [Gedichten], pp. 107-108 Een dichteres: ‘Een smalle beek in dotterranden’ p. 107 Thuiskomst: ‘Werkelijk, je weet van liefde,’ p. 107 Elegie: ‘Al mijn beperktheid kende ik,’ p. 108 De egel: ‘Sinds kort steekt hij de dijkweg over,’ p. 108

MULISCH, Harry Het museum^1, pp. 109-111 1. ‘Op haar tenen bestijgt de brug de gloeiende lak’ p. 109 2. ‘Melkwitte treden’ p. 110 3. ‘Of is dit uiterst geburchte een klip, volgestort’ p. 111

POLL, K.L. Anna - een fragment, pp. 112-117 ‘De geest waaiert uit. Wij reizen af naar morgen.’

RIJN, Cor van [Gedichten], p. 118 Onderhand: ‘Je nagels heb ik fout geknipt’ Dreigement: ‘Als je me uitlacht’

SCHOUTEN, Rob [Gedichten], pp. 119-121 Wesendoncks herdersuurtje: ‘Zoals wanneer opeens de zonneschijn’ p. 119 Uit de wereld: ‘Is mij om een heelal gevraagd’ p. 120 Leerling-profeet: ‘Al dagen trekt de kersverse profeet’ p. 120 Paris te Amsterdam: ‘Op het gehoor komt zij naar buiten ijlen,’ p. 121 Legendarische ochtend: ‘Ooit heb ik hier geleefd, maar nu nog niet.’ p. 121

TOORN, Willem van In memoriam, p. 122 ‘Ik droomde dat je naast me lag vannacht.’

1 Deze drie gedichten worden toegevoegd aan de cyclus Opus Gran

[p. 269]

VELTMAN, Martin [Gedichten], pp. 123-125 Voor P.L.: ‘De kamperfoelie is al uitgelopen.’ p. 123 Voor L.K.: ‘Er trekken nevels over Amsterdam.’ p. 124 Aan A.S.: ‘De zakenman liep rustig door de laan.’ pp. 124-125 Aan W.P.: ‘Men is bijeen om aan de dood te denken,’ p. 125

WARREN, Hans [Gedichten], pp. 126-130 In Alexandrië: ‘Hij was volkomen in gedachten. Bezig’ p. 126 In de blauwe moskee: ‘Hij schreef steeds minder.’ p. 127 Het beeld van polyester: ‘Dit lichaam, hij had het getraind’ pp. 127-128 De werkers: ‘Je moet spaarzaam omspringen’ p. 129 Verborgen kracht: ‘Hij was een prille en heel geile’ p. 130

WILMINK, Willem [Gedichten], pp. 131-133 's Avonds laat: ‘Moeder, je kwam om elf uur thuis.’ p. 131 Wonderen der wereld: ‘'k Wou naar de kermis gaan,’ p. 132 Oorlog: ‘'t Was oorlog. We zaten gewoon in de klas.’ p. 133

WINKLER, Kees [Gedichten], pp. 134-135 Sequens van de kanariepiet: ‘Het gele licht volgt op het blauwe’ p. 134 Vrije val: ‘Geen faits divers’ p. 134 Costa Blanca: ‘Alom het gezang der cicaden’ p. 135

ZUIDERENT, Ad [Gedichten], pp. 136-138 Hervormingsdag: ‘Het lijkt wel asfalt in de achtertuin:’ p. 136 Communicerende vaten: ‘Helder als water komt licht van beneden. Mij slaan’ p. 137 Pleister op de wonde: ‘Wie hechtte, wie bond mij? Hoe kwam’ p. 137 René Magritte, Le château des Pyrénées: ‘Wat rommelt daar in het granieten ei?’ p. 138

Polemiek en pamflet
(nr. 10-11, 172 pp.) - Met portfolio¹

AMERONGEN, M. van De mysterieuze vijandschap tussen Heinrich Heine en Ludwig Börne, pp. 93-100

BOER, Peter de Geen genade voor de ‘Ellenbogenstossbrigade’. De grote schoonmaak van de polemist Jeroen Brouwers, pp. 158-172

BROLSMA, Ulke & Simona De koene rattenvanger. [Richard] Wagner als polemist, pp. 130-141

1 Portretten van de besproken polemisten (pp. 76-92)

[p. 270]

BÜCH, Boudewijn Dreyfus in pamfletten uitgevochten? pp. 5-12 ‘In ons land lijkt de “L'Affaire Dreyfus” vooral een Zola-affaire te zijn geweest’; tevens over vijf Nederlandstalige pamfletten gevonden in de Universiteitsbibliotheek Amsterdam, waarvan twee oorspronkelijk Nederlands

CHARMANT, Hans Een beer in de wijngaard des Heren: [Thomas] Hobbes als polemist, pp. 17-26

DRIESSEN, Hans [Pjotr Jakovlevitsj] Tsjaadajev en de schroothoop van de geschiedenis, pp. 13-16

ESTER, Hans Gotthold Ephraim Lessing contra Johann Melchior Goeze, pp. 41-48

KOCH, Koen [Edmond] Burke: de razernij van de gematigdheid, pp. 49-59

KOMRIJ, Gerrit Polemiek, of het geloof in de literatuur, pp. 1-3 ‘Ik beschouw... de polemiek als het hoogste literaire genre’

LUKKENAER, Pim Tussen norm en model. Het realismedebat in de jaren Dertig, pp. 148-159 ‘het realismedebat tussen voor de nazi's gevluchte schrijvers in de jaren dertig’; Georg Lukacs, vóór en na 1933 (pp. 148-156) en Bertold Brecht (pp. 156-158), die toen ‘echter zijn meningen in portefeuille gehouden’ heeft

MAAS, Nop ‘Slechte manieren in de letterkunde’: Johannes van Vloten 1874-1876, pp. 27-39 Diens polemieken met Mina Kruseman, Multatuli, C. Vosmaer, A.C. Loffelt, W.J.A. Jonckbloet

MANSFELD, J. Een brief van Wilamowitz over Nietzsche, pp. 115-124 Met eerste publikatie van de oorspronkelijke tekst van deze brief van Ulrich von Wilamowitz-Möllendorff aan Ernst Howald, d.d. 1. VII. 1920 (pp. 121-122)

POEL, Ieme van der Jules Vallès en zijn strijd tegen de schapescheet, pp. 60-63 Over diens journalistiek-politiek werk, vooral tijdens het Tweede Keizerrijk

RIJKENS, Leo ‘Ik verafschuw al het geschapene’. Leven en schelden van Léon Bloy, pp. 101-114

ROMIJN MEIJER, Henk Lof der rancune: de satire van Alexander Pope, pp. 64-71

[p. 271]

TIMMER, Charles B. De polemiek der stilte, pp. 72-92 Over A. Sinjavski, Nikolaj Zabolotski, Daniel Charms en hun veroordeling; ‘Een “welsprekend zwijgen” heeft hij [de polemist in de Sovjetunie] eindelijk ontdekt, is voor hem de beste vorm van polemiek’ (p. 76)

TROMP, Bart Aantekeningen over de polemicus Marx, pp. 125-129 ‘Het duidelijkst voorbeeld van de onmatigheid (in de wijze waarop Karl Marx polemiseert)... is de affaire Karl Vogt’ (p. 127)

VERSTEEG, Jan Louis-Ferdinand Céline, polemist zonder partij, pp. 142-147