Foar de lins

Dykje

It wie noch tsjuster doe't Hylkema it breiden daske al wer om die en de jekker oan. Hy hie in bak hawn en hwat waerme molke, de mage woe 't wer witte. Dat koe ek net oars, deis kjeld lije, nachts net sliepe fan spanning, hoe soe de mage it dan net witte wolle?

De frou kaem fan efteren en bleau kjel yn 'e doar stean doe't hja seach dat er de jekker oan hie. ‘Jo wolle dochs net wer nei dat lân? Man, brûk jou forstân dochs. De hiele nacht

[p. 19]

omwoeld, jo hawwe mar amper iten oanroerd en jo soene jo dêr forlije litte yn dat lân?’

‘Minske’, grânzge Hylkema lêbbich, hwant sa wie er as alles him tsjin siet, ‘jo prate nei't jo wiis binne. As de dyk 'm bijowt en alles strûpt der ûnder komt it foar my op, dat stiet yn 't reglemint. Hoe soe ik dêr foar riede kinne, de ein soe der ommers fan wei wêze?’

Hja die de doar efter har ticht en roun mei lilke stappen nei de tafel. Wrimpen sette hja de beide boardtsjes yninoar en pakte de beide oerbleaune stikjes bôlle op.

‘En hwat kinne jo pûr allinne tsjin al dat wetter bigjinne? Lit it nou mar komme sa't it komt, der is dochs neat mear oan to dwaen. Jo kinne der fan ûnder fuotten reitsje, hawwe wy it dan woun?’

Hylkema skodholle yn ôfgrizen om safolle koartsichtigens en ûnforstân. ‘Ik moat dwaen hwat ik kin, dat is foarskrift...’ ‘En hwat soene jo kinne? Jo binne my hjir fjouwerensawntich jier...’

Sok hunen en dat fan eigen. Biret stiek er der út en sloech mei de doar. Yn it efterhûs die er de klomplearzens oan, hy krige de skeppe út it hok en joech 'm ôf. Roungear en koartammich skou er mei wiffe stappen yn 'e wrede wyn op. Marijke hie maklik praten, bliuw thús en jow jo del by de kachel. Welja, hoe soe er rêst ha by de kachel nou't it bûtewetter boppe oan 'e moundyk fan 'e ‘sawne’ ta stie? Doe't er de pleats forkocht hie er de sawne oan himsels hâlden. Simmers forhierde 'r 'm as hoklingweide, it wie sa'n aerdige ynstruijing en hy hie hwat ôflieding. Mar hwa koe tinke dat dit der efterwei komme soe? Syn ein moundyk wie slim fan mollen en mûzen togroeven, mooglik net slimmer as in oar sines, mar elk moast foar himsels. As de dyk fan 'e sawne 'm bijoech en hy waerd oansprutsen, hwat dan? It fleach him oan. Hwa soe sa fan syn sinten ôf wolle? Goed, hja wiene mar togearre, hy hie ek gâns jild makke, in oar hoegde dat net to witten, mar hwa woe der sa ôf? Hy draeide om in daem en peazge troch it wiete lân. Hoe soe er it bifine? Tsjin 'e kime stegeren smoarge loften omheech en mar waeije. Welja!

Fan fierren seach er al dat hja by Jonker mei de mannemacht oan 'e gong wiene. Dy koe folk ynsette, hy stie der allinne foar. Hoe soe er ien of twa man in deihier útbitelje foar dat ein moundyk? Der soe ommers gjin riedensein oan wêze?

Muoisum stapte 'r by de moundyk op, swier hingjend op 'e skeppe. Hymjend bleau er stean, de hannen djip yn 'e jekkersbûsen. It wetter stie hast sljocht mei de moundyk. Hoe mocht dat komme, hoe mocht dat komme?

Roun it wetter dêr ûnder de moundyk troch? It bisette 'm der fan. Hy stiek in seade by de greppel wei en lei 'm op in mols-

[p. 20]

wrot. Dit kaem hjir sa forkeard dat it net ophâldde, hy koe it net gewurde litte, hjir moast hwat oan dien wurde. Stjitrich stiek er de seaden los, allegeduerigen moast er ophâlde, hong er op 'e skeppe, ien hân tsjin de pinigjende mage.

It soe sa ûnnoemlik folle better foar him wêze dat er 'm by de kachel deljoech, dêr hie Marij wol gelyk oan, mar hoe soe er de boel yn 'e steek litte kinne? Mocht de dyk 'm noch bijaen dan soe er 'm der op biroppe kinne dat er oan it lêst ta wach west hie, dat er de middeis to baet nomd hie dêr't er oer ito kedizen hie.

Né, folle hie er net mear om by to setten, it polderbistjûr soe der grif rekken mei hâlde, dy mannen soene net fan him fergje dat er as in jongkeardel yn it wurk stie.

De hiele moarn griemde 'r om, troch alles hinne forklomme krukte 'r troch it lan ta de thúsreis.

Hy skikte suver tsjin 'e kachel oan, de waermte gyng 'm woldedich troch alle lea. Skodholjend seach Marij it oan. ‘Dat jo nou nea wizer wurde, jo hiene it wol bistjerre kind’. Frouljuspraet, mar neat sizze. Dat eigen jin sa ôffalle koe, dat der ek noch mar by, krekt as hie er it net swierdernôch.

Yn bigreatsjen naem Marij him op sa't er by de kachel siet. De ronfelige hannen op 'e puntige knibbels, hwat wie er holeagich en slim biklonken, dat dy man it nou nea leauwe woe en sa raer tsjin him sels stie.

‘Kom wy sille ite, ik haw hwat swiete apels sean...’

Hy weau mei in meagere hân. ‘Gjin iten, út noch yn net. Ik kin gjin iten rûke, waerme molke’.

Hja bisocht it noch al. ‘Mar jo moatte dochs hwat ha’.

Hy joech der gjin antwurd op en krige gleone molke, it wie him salve en oalje tagelyk. Neitiid bifoel him de lea, de grize holle knikte frjemd op en del.

Dat sa'n man nou net op bêd gong, tocht Marij, dêr wie syn plak ommers.

Mar nei noch gjin tsien menuten skrille 'r wekker en seach fuort nei de klok.

‘Fuoi, dêr soe 'k myn tiid hast forsliepe,’ stuitlich kaem er oerein.

‘Jo wolle der dochs net wer hinne?’

‘Hoe soe 'k der net wer hinne gean? Ik haw gjin kar, bigryp dat dan dochs’.

Hast draeide it op spul út, Hylkema liet it sa fier net komme, hy die de klomplearzens oan, ien moast de wiiste wêze.

Mei't er om 'e hoeke fan it hûs kaem hâldde 'r 'm oan 'e muorre beet. De wyn koe noch wol oanhelle wêze, hoe soe er dan thúsbliuwe kinne? It wetter soe noch mear opjage wurde, as er net alles op alles sette soe der gjin hâlden oan wêze.

Likegoed bleau er mei de rêch tsjin 'e hikke oanstean ear't er it lân yn gyng, justjes bikomme.

[p. 21]

Doe't er yn it wiete lân wie bigoun it to reinen mei greate kâlde drippen, ek dat noch, der waerd him neat bisparre en in wei werom wie der net, syn plak wie by de dyk. Hwat maelde 't dat de skonken him oan boppen ta kâld wiene, dat de mage 'm wer bigoun to sangerjen fan kleare kjeld en ûngemak? Doe't er einlings mei syn skeppe oan 'e dyk ta kroaske wie, fielde 'r 'm machtleas. Hwat soe hy bigjinne tsjin wyn en wetter? Mar dêr mocht er net oan tajaen, dan hie er it ommers yn it foar al forlern? Stokrich smiet er in skepfol modder tsjin 'e weake wiete dyk. Noch ien en noch ien, wie 't winlik wol oars hwat as pielen? Mar hwa mocht fan him fergje dat er mear die as er koe?

Ynienen riisde 'r kjel oerein fan in bearend lûd fuortby. It wie Jonker yn in pear hege learzens, hy hie 'm net fornommen. Great en breed stie er foar him, de sounens sloech der oan alle kanten ôf.

‘Ik wit net, Hylkema, dit set net folle seaden oan 'e dyk liket my ta. Dit is jou plak net man, mar gau nei hûs soe 'k sizze’.

‘Nei hûs? Nei hûs? En de dyk dan?’

‘Ik en de jonges sille der in wein as hwat dong tsjinoan smite, mear kinne wy net dwaen, dan moatte wy it fierder mar ôfwachtsje’.

It wie Hylkema oft er dreamde, hjir wie ien dy't him helpe woe, Jonker mei syn great jonges koene yn in middei mear as hy yn fjirtjin dagen.

‘Mar ik wol jim wol hantlangje’.

‘Né, né, mar gau nei hûs’.

Dy thúsreis, net bêst. Marij lei trije kruken ûnder de tekkens dy't him waermje moasten. De hiele nacht gjin wink yn 'e eagen mar de oare moarns wie 't wetter twa tomme sakke en de dyk hie 't hâlden.