Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 20

[Johann Wilhelm Wilms]

WILMS (Johann Wilhelm). Deze uitstekende en waardige toonkunstenaar, pianist en componist werd den 30sten Maart 1772 te Witzhelden, een dorp in het hertogdom Berg, twee uren van Solingen, geboren. Het eerste onderrigt in de muzijk, en in het bijzonder op de piano-forte, ontving hij van zijn vader, die destijds schoolonderwijzer en organist dier plaats was, en naderhand van zijn oudsten broeder, mede schoolonderwijzer en organist aan de Luthersche kerk te Elberfeld, en wel met een zoo gelukkig gevolg, dat hij weldra na volbragten studien zich als muzijkmeester aanvankelijk te Luttringhause, twee uren van Elberfeld, en daarna te Elberfeld zelve zich vestigde. Hierbij oefende hij zich in het bespelen der fluit, alsmede in de compositie beproefde hij toen reeds zijne gedachten op het papier te stellen in meerstemmige muzijkstukken. Het verschijnen van Mozart's klavierwerken gaf eene nieuwe wending aan zijne muzikale studien, en voltooide zijne geheele vorming. Zijn talent bleef dan ook niet onopgemerkt, en eenige zijner vrienden raadden hem dan ook aan zich naar eene grootere plaats te begeven. Hij reisde dientengevolge van daar naar Holland, alwaar hij in Augustus 1791 te Amsterdam zich metterwoon nederzette en als muzijkonderwijzer vestigde. Hier vond hij gelegenheid om zich verder grondig in de Harmonie te oefenen, onder leiding van den bekwamen toonkunstenaar Hoderman. Hij gaf les in de muzijk, terwijl, daar hij met vele muzikale familien in betrekking geraakte, hoe langer hoe meer zijne verdiensten bekend werden.

Reeds bij zijn- eerste verschijnen in het publiek nam zijn smaak en zijne pathetische manier van uitdrukking bij de voordragt van klassieke muziekstukken de jonge virtuozen en dilettanten zoodanig in, dat zij met goed gevolg zijne methode volgden. Bij den hoogsten trap van vaardigheid, welke hij op zijn instrument bereikte, verstond hij ook de kunst, om door vrije fantasien de meest geleerdste en door verrassende modulatien zijn toehoorders in verwondering en in verbazing te brengen en hen zoo, als het ware, aan zijne voordragt te boeijen. Van dien tijd af, maakte Wilms zich ook

[p. 292]

gunstig bekend als componist en verkreeg daardoor allengskens meerdere kweekelingen. Door zijne voortreffelijke wijze van onderrigt heeft hij verscheiden goede toonkunstenaars en dilettanten gevormd. Een der voornaamste is C.M. von Schmidt. Aanvankelijk was hij op vele concerten als tweede fluitist werkzaam, zooals in Felix Meritis, de Harmonie boven de manège en andere. Ook liet hij zich verscheidene keeren als obliegaatspeler in het openbaar hooren, en oogstte steeds de welverdiende toejuichingen in.

Zijn spel muntte vooral uit door eene buitengemeene vaardigheid en naauwkeurigheid, het veerkrachtige en duidelijke van zijn aanslag, welke met eene juiste houding der handen verbonden was, door de ongeloofelijke snelheid zijner loopen voor beiden handen en het paarlachtige rollen derzelve.

Zijne voordragt was mannelijk en gevoelig, doch men berispte in hem, dat hij het tempo te dikwerf veranderde en zich te weinig aan een bepaald chythmus bond.

In zijne compositie maakte de sentimentaliteit den voornaamsten grondtrek uit, welke echter door eenen overwegenden rijkdom van schitterende figuren en stoute modulatien ruimschoots gedekt werd. Jammer dat hij zich te veel naar andere vormde, en daardoor niet altijd origineel was. Zijne compositien voor de piano bezitten het voorregt van bij al hare moeijelijkheid in de hand te vallen, en overeenkomstig den aard van het instrument geschreven te zijn. Er bevindt zich veel voortreffelijks onder, wanneer zij echter minder lang waren, zouden zij over het algemeen daarbij gewonnen hebben.

Bij de opgaaf van het getal zijner verschillende werken moeten wij tevens de opmerking voegen, dat zij, volgens het zeggen van Wilms zelven, slechts de vruchten zijn der uren, welke hem, na zijne veelvuldige en vermoeijende dagelijksche bezigheden, overig bleven. De meeste andere doch minder ijverige kunstenaars zouden dezen tijd tot vermaak of uitspanning hebben gebezigd, een bewijs dat hij bezield was met gevoel voor het ware en schoone.

Hij heeft dan ook ongeveer 50 werken in druk uitgegeven, als te Amsterdam, te Leipzig en bij vele andere buitenlandsche muzijk-uitgevers. Zij bestaan meestal uit piano, forte, solo's, gedeeltelijk voor vier handen of voor orkest, verscheiden liederen, waaronder twee volksliederen, ook fluit- en clarinetconcerten, een paar quartetten voor strijkinstrumenten en een paar voor piano met strijkinstrumenten, zes sinfonien voor groot orkest en ouvertures; bezittende hij nog vele handschriften van feestcantaten voor de maatschappij Felix Meritis, voor de societeit Harmonica, en een aantal voor de jaarlijksche vergadering der maatschappij tot Nut van 't Algemeen; ook nog eene sinfonie, eenige ouvertures, concerten voor verschillende instrumenten, vierstemmige liederen, enz.

[p. 293]

Wilms verdiensten bleven niet onbeloond; in 1808 werd hij lid van het koninklijk Nederlandsche instituut van wetenschappen, letteren en schoone kunsten. In 1824 werd hij geroepen als organist bij de doopsgezinde gemeente te Amsterdam. Ook bij de oprigting van de maatschappij tot bevordering der toonkunst, werd hij door de afdeeling te Amsterdam tot lid van verdienste benoemd.

Onder zijne voornaamste werken behoort de voorrang aan het geliefdkoosde volkslied: Wien Neerlands bloed in d'adren vloeit, op woorden van den dichter en ridder Tollens, voor hetwelk hij bij den wedstrijd in 1815 uitgeschreven door den luit.-admiraal ridder van Kinsbergen de premie verwierf van 300 gulden, en daardoor zich de achting en nagedachtenis der nakomelingschap ten volle heeft waardig gemaakt.

Wilms was een matig, werkzaam mensch, een vijand van ijdele pracht, gedienstig zonder eigen belang en kenner van vele wetenschappen, een hoogschatter van geleerden, een braaf vader en een opregt en standvastig vriend, die in hoogachting en liefde van allen deelde, welke geleerdheid en braafheid op regten prijs weten te stellen. Hij overleed den 19den Julij 1847 aan verval van krachten.

Zie Gregoir, Biogr. des Artistes musiciens Neerland; Schotel, Tollens en zijn tijd.