hare vroedschap; weinige maanden daarna werd hij burgemeester en voorzittend burgemeester. Hij nam die betrekking waar gedurende beide beroemde belegeringen in 1574 en 1575. Hoe hij zich gedurende deze heeft gedragen; hoe door zijn mannelijk gedrag en invloed en de krachtige medewerking van van Hout en Dousa, Leiden voor het vaderland werd gespaard en door Leiden het vaderland gered, is wereldkundig. Die de geschiedenis van dien tijd beschreef, noemde van de Werff ook een der ijverigste, werkzaamste medewerkers tot verkrijging en handhaving van burgerlijke en godsdienstige vrijheid, tal van dichters hebben zijne lof uitgebazuind, beroemde schilders en graveurs zijn beeldtenis, ook in de belangrijkste episoden van het beleg, op doek gebracht, penningen zijn ter zijner eere geslagen en nog worden te Leiden, waar weldra zijn standbeeld zal verrijzen, al wat tot hem betrekking had, of in zijn bezit was, als kostbare reliquien bewaard. Na het beleg bekleedde hij nog verschillende betrekkingen en werd hij tot belangrijke zendingen gebruikt, bekleedde nog dikwerf de burgemeesterlijke waardigheid en andere stedelijke bedieningen en overleed den 5den Januarij 1603.
Van de Werff is driemaal gehuwd, 1. met Eva of Aafje Laurensdr. die hem drie kinderen schonk, Adriaan, veertig in den raad, schepen, ontvanger der gemeene middelen te Leiden, Elizabeth, ongehuwd, Dirk, jong gestorven; 2. met Ida van Tol Hendriksdr. en van Jannetje van Assendelft, zonder kinderen overleden; 3. met Maria Duyst van Voorhout, die hem 6 kinderen schonk. Zijne drie kleinkinderen van moederlijke zijde, Johan, Pieter en Adriaan van Assendelft, deden voor hem in 1661 in de Hooglandsche of St. Pancraskerk, een marmer gedenkteeken oprichten.
Zie behalve alle de geschiedschrijvers over dit tijdvak en het beleg van Leiden, vooral de bij het laatste jubelfeest uitgekomen werken van Dercksen, Fruin, Nuyen, Schotel, van Vloten, zijn leven door te Water; Verh. v. Letterk. D. II. S. I; Goethals, Lect. T. IV. p. 145, Kron. v.h. Hist. Gen., 5de jg. bl. 147, 185; Nieuwenhuis, Verwoert, Kobus en de Rivecourt; Cat. v.h. Sted. Mus. te Leiden; Muller, Cat. van portr.