Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 19

[Sasbout Vosmeer]

VOSMEER (Sasbout), in 1548 te Delft geboren, ontving zijne eerste opleiding aldaar en vervolgens van de Jezuïten. Hij was een man van uitgebreide kennis, onvermoeide werkzaamheid en warme belangstelling in den bloei zijner kerk, werd in 1583 vicaris van het Utrechtsche Aartsbisdom, en in 1589 pauselijk vicaris in de Vereenigde Nederlanden.

Hoogst moeijelijk was deze betrekking in een tijd, in welken de Roomsche kerk in ons Vaderland in diep verval was, en allen, die voor haar ijverden, gevaren bedreigden. De nieuwe vicaris vond dus ook alles in den meest hagchelijken toestand, deken en geestelijken waren moedeloos en zelfs weinigen der laatsten aanwezig: de meesten waren gevlucht. Sasbout sloeg echter handen aan het werk, stortte nieuwen moed in de harten, riep de uitgewekene priesters terug, voerde andere geestelijken, vooral monniken en jezuïten herwaarts, herstelde de verbroken orde en tucht, en ofschoon van geen sterk gestel, ontzag hij geen vermoeijenissen ter bereiking van zijn doel.

De toestand zijner kerk in Nederland verbeterd hebbende, ontbrak echter de gelegenheid, om een der Sacramenten, het vormsel te bedienen, 'tgeen alleen een bisschop, die zich echter niet onder het gebied der Staten bevond, geoorloofd was. De Nederlandsche godgeleerde Janssennius, toen aande Leuvensche Hoogeschool vertoevende, beijverde zich daarin te voorzien. Sasbout zelf begaf zich naar Rome en werd in 1602 tot aartsbisschop van Philippi gewijd. Eigenlijk bedoelde men hem op den Utrechtschen zetel te verheffen, maar vreesde men, met hiervoor openlijk uit te komen, het Nederlandsche Staatsbewind te zullen verbitteren. Het hof van Brussel en ook zijn grafschrift kenden hem den titel van aartsbisschop van Utrecht toe.

In het Vaderland teruggekeerd, gaf de kerkvoogd een aantal verordeningen, die van zijn goeden wil en gehechtheid aan Rome getuigen. Het was echter er verre af dat hij bij

[p. 405]

zijne geloofsgenooten, vooral bij de ordegeestelijken en de jezuïten, die medewerking vond, welke hij gehoopt had. Daarenboven trok zijn met de bestaande wetten strijdige ijver, de aandacht van 's lands hooge regering tot zich. In 1602 werd hij schuldig verklaard aan gekwetste majesteit, zijne aanzienlijke bezittingen werden verbeurd verklaard en hij ten eeuwigen dagen buiten Holland, Zeeland en Friesland gebannen. Sedert bevond hij zich meestal te Keulen, doch niet zeldzaam begaf hij zich, in weêrwil van het dreigend gevaar, naar het Vaderland, en hield hij zich somtijds te 's Gravenhage op. Niet ontmoedigd, ging hij op den ingeslagen weg voort, ordende zijne kerk meer en meer door onderscheidene voorschriften en wekte zijne geloofsgenooten door een ongemeen groot aantal brieven op. Deze zijn, voor zoover zij bewaard zijn, van hoog belang voor de geschiedenis der Nederlandsche Roomsche Kerk: vooral is het te bejammeren dat het verslag, dat hij omtrent den toestand der Nederlandsche zending in 1610 naar Rome zond niet bekend is.

Sasbout wekte niet alleen zijne onderhoorigen tot het waarnemen hunner plichten op, maar gaf daarvan zelf te Lingen en te Oldenzaal, gedurende een bevige pestziekte, het voorbeeld. Door velen geacht overleed deze vrome kerkvoogd den 3^den Mei 1614.

Zie Val. Andreas, Bibl. Belg. p. 3; Foppens, Bibl. Belg. T. I, p. 5, Hoynck van Papendrecht, Hist. de reb. Ultraj. p. 10, 85, 94 seqq; Bat. Sacra, D. III, bl. 135, 156; Willem van der Heyden, Verhaal van de verrichtingen der Jezuiten in Friesland bl. 31, 239, 242; D. I. bl. 394; Glasius, Nederl. Kerkgesch. na de Herv. D. I, bl. 46 volgg.; Dez. Godgel. Nederl.; Kok; Verwoert; Kobus en de Rivecourt.