Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 19

[Gerrit Verdooren van Asperen]

VERDOOREN VAN ASPEREN (Gerrit), zoon van Pieter Verdooren en Maria Tegelaar, werd den 6^den Februarij 1757 te Bergen op Zoom geboren. Hij was voor de notariële praktijk bestemd, maar het uitbarsten van den Engelschen oorlog gaf aan zijn bestemming een andere wending. In 1781 nam hij bij het Admiraliteits-college in Zeeland dienst en werd als Kadet en schrijver geplaatst op het Fregat Walcheren, onder bevel van den Kapitein J.S. Haringman. Een jaar daarna werd hij tweede en een paar maanden eerste Luitenant op 's Lands schip Zierikzee, van 64 stukken onder bevel van denzelfden officier. Hij deed daarmede in October den kruistogt op Doggersbank, met het eskader van den Schout-bij-nacht van Kinsbergen. In 1781 diende hij op het schip Zuid-Braband, onder bevel van den baron van Kinckel, had en kreeg in December van dit jaar verlof tot het doen eener reis voor het collegie op de Maaze.

Als Luitenant dienende op s'Lands schip Herkules van 74 stukken, onder den baron P. Melvill, deelde hij in 1784 in de ontzettende gevaren welke het aanzienlijke smaldeel, onder den vice-admiraal Reijnst, naar de Middelandsche zee bestemd, in de Middelandsche zee beliep in een orkaan, die volle twee etmalen aanhield en voor het vergaan van

[p. 138]

alle schepen van dit eskader deed vreezen. Bij het binnenvallen te Vlissingen werd Verdooren, door het Admiraliteits collegie, waarbij hij diende, opgeeischt en terstond als tweede officier aangesteld op den Schoener de Dolfijn, onder gezag van den Luitenant Cuperus, welk vaartuig op de Wester-schelde moest post vatten om, bij de verschillen met Oostenrijk, om den doortogt aan alle keizerlijke schepen te beletten. Hij was het die in October 1784 bevel kreeg om den keizerlijken Brigantijn, gevoerd door kapitein van Iseghem, des noods met geweld te stoppen, een voorval dat alras aanleiding gaf tot de oorlogsverklaring van het Oostenrijksche Hof. In Maart 1785 ging V. met zijn kommandant en equipagie over op de Brik de Meermin, en bleef daarmede in dienst tot October 1786, na twee kruistogten op de O.I. retourschepen en een reis naar de W.I. gelukkig volbragt te hebben. Den 18 December gaf de Admiraliteit hem het bevel over de Meermin, 't geen hij voerde gedurende de geschillen met het Oostenrijksche Hof over de sluiting van het Zwin. In 1793 werd hij bevorderd tot Kapitein-Luitenant zoo ter zee als bij de zee-artillerij. Bij den voortdurenden oorlog met de Franschen Republiek was de Admiraliteit in Zeeland steeds ijverig bedacht op eene wakkere verdediging, en bij het bewapenen van verscheidene oorlogsvaartuigen, bestemd om eene uitgestrekte linie te vormen, werd V. in 1794 het bevel gegeven over het schip Walcheren, voerende 24 stukken met 150 knapen, geposteerd voor het Fort den Haak. Toen hij in Junij daaraanvolgenden het fregat Minerva commandeerde trachtte hij met twee gewapende sloepen een vijandelijk schip, voor de kruisschans geankerd, te overrompelen. Ongelukkig geraakte het, na de overrompeling aan den grond, waarop een scherp gevecht tusschen zijne manschappen en den vijand plaats had, 't geen niet belette dat het schip door de onzen werd in brand gestoken.

Bij een andere gelegenheid haalde hij onder de vijandelijke wacht aan den Doele 7 vaartuigen weg, vermoedelijk aldaar tot een onderneming tegen de onzen verzameld. Tot Kapitein ter zee bevorderd bleef hij zijn vaderland, na den inval der Franschen in 1795, dienen.

Roemrijk had hij deel aan den noodlottigen zeeslag tusschen onze vloot en die, van den Engelscben admiraal Duncan, den 11 October 1797. Zijn schip Delft, in het begin der actie door schepen aangevallen, van de 325 koppen waren 43 in het gevecht gesneuveld en 97 meestal zwaar gewond, en het schip had negen voet water in, toen het voor de overmagt bezweek; en V. zich met zijn machteloos wrak moest overgeven. Toen hij het vaartuig verlaten had ging

[p. 139]

het met 135 zijner moedige strijders en hen, die het in bezit genomen hadden, ten gronde. Na zijne krijgsgevangenschap, zag hij zich den 28 Maart 1799 met een nieuw kommandement vereerd, hij kreeg het bevel over het linieschip Brutus van 76 stukken, bemand met 550 koppen, liggende ter reede van Hellevoetsluis. Een zware ziekte dwong hem in October 1801 zijn ontslag te nemen, en eerst in 1804 trad hij wederom in dienst en kreeg het kommandement ad interim over het Texelsch eskader, bij absentie van den Schout bij Nacht Kikkert. Toen in October van dat jaar het Engelsche oorlogschip the Romney van 50 stukken met 380 manschappen onder kapitein Cornwall op de Noorderhaaks gestrand was, vertrok V. in weerwil van een zeer hooge zee vrijwillig met 7 sloepen naar de buiten en redde het leven van al het scheepsvolk met de officieren, na alvorens met den bevelhebber eene kapitulatie te hebben gesloten waarbij de geheele equipagie van het vijandelijk schip zich krijgsgevangen erkende. Na het opdringen van koning Lodewijk, werd V. in October 1806 Kommandant van de Maritime Armada bij het Noordelijk departement, welke dienen moest tot defensie der Zuiderzee en bijgelegen stroomen. Omtrent dien tijd werd hij Schout bij Nacht, na reeds vroeger met de Ridderorde van de Unie begiftigd te zijn. Een jaar later werd hem het opperbevel te Hellevoetsluis opgedragen, en kreeg hij last, om de Fregatten Euridele en Vriesland naar Zeeland over te brengen, terwijl hij in Februari 1808 tevens last bekwam om mede het bevel te voeren over de vaartnigen op de Zeeuwsche stroomen, vervolgens de Armada op die stroomen in gereedheid te brengen en daarmede voor Vlissingen post te vatten. Slechts weinige dagen later werd hij benoemd tot tweede bevelhebber bij het Texelsche Eskader onder de orders van den vice-admiraal de Winter.

Bij de hooggerezen geschillen tusschen Lodewijk en zijn broeder en eerstgenoemde ernstig bedacht scheen op krachtdadigen weerstand tegen diens geweldige maatregelen, ontving hij den 10 Mei 1808 last met den Gouverneur van Amsterdam en de Genernals Martuchewitz en Croizet de defensie der hoofdstad om alle bijzonderheden na te gaan en op te nemen, waarvan een omstandig verslag aan den koning werd gedaan in Augustus daaraanvolgenden en den 17 September gevolgd werd van zijn benoeming, tot Kommandant en Directeur van het Noordelijk departement der Marine (Amsterdam) waaraan hij, in die moeijelijke tijden, en weinig later, 14 April 1809 zag toegevoegd het kommandement der Maritime Armade op de Zuiderzee en bijgelegene stroomen. In datzelfde jaar werd hem bij het vertrek der Generaals Dumonceau

[p. 140]

het Gouvernement der Hoofdstad voor een wijle tijds opgedragen. Lodewijk benoemde hem tot Kommandeur der Unie en officier van zijn Huis. In 1813 sloten Kraijenhoff en Verdooren zich aan Kemper en Hogendorp, ontsloegen zich van den dienst van Frankrijk en beloofden trouw aan Oranje en Vaderland. Hij aanvaardde, met overleg van den Commissaris en Generaal van het Algemeen bestuur te Amsterdam, het Militaire kommandement en de geheele directie der Marine van het eerste arrondissement van Holland, terwijl reeds den volgenden dag het Algemeene Bestuur hem de waardigheid opdroeg van Admiraal der Zuiderzee. Bij de plegtige inhuldiging van den Souvereinen vorst genoot V. de eer hem te vergezellen en de gouden gedenkpenning op dien voor altijd gedenkwaardigen dag aan de hooge staatsbeambten uitgedeeld, op s'vorsten last, te ontvargen, met schriftelijke betuiging, dat zulks geschiedde tot erkenning van den ijver en de welmeenendheid, met welke hij, in de eerste oogenblikken der revolutie de werkzaamheden. van het zich vormend bestuur had ondersteund. Bij de organisatie van het korps zee-officieren, werd V. Vice-admiraal, en in 1815 Kommandeur der Ned. Militaire Willems-orde. De laatste jaren van zijn leven genoot hij een eervolle rust en ontsliep den 30sten October 1824 op zijn buitenverblijf Doorens-lust onder Oostburg, op het eiland Walcheren. Hij trad in 1788 voor de eerste maal in den echt met Adriana Elisabeth Westinwyck Forsborg, in Augustus 1796 overleden, na hem vier zonen en eene dochter geschonken te hebben, van welken slechts een zoon den vader overleefde. In Julij 1798 herhuwde hij met Catharina Maria Brand, weduwe van zijn heldhaftigen wapenbroeder, den Kapitein ter zee, L.W. van Rossem, die den 11den October 1797 sneuvelde. Zij overleed in Decemper 1810 hem drie zonen nalatenden waarvan twee hem overleefden. Zijne derde vrouw was Elisabeth Henriëtte, Gravin van den Boetzelaer van Langenrak, die in Januari 1812 overleed. In 1814 huwde hij met zijne achterblijvende weduwe Wilhelmina Maria Haack.

Zie zijn leven in Vad. Letteroef. 1825. D. II. bl. 240; J.C. de Jonge. Gesch. v.h. Ned. Zeew. D. VI, bl. 495, 162, 181, 651, 669.