Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 19

[Gideon Jan Verdam]

VERDAM (Gideon Jan) werd den 2den December 1802 te Mijdrecht, waar zijn vader het notarisambt bekleedde, geboren. Eene militaire loopbaan bij het wapen der genie was het droombeeld zijner wenschen, waaraan gereedelijk werd toegegeven door de plaatsing op de Cadettenschool te Delft, onder de leiding van de Gelder. Toen deze, ten gevolge van oneenigheden met den commandant dier school, door 's Lands regeering ontslagen werd om eerlang in 1819 als hoogleeraar in de wiskunde, bij Leidens universiteit te worden aangesteld, voldeed hij aan de begeerte zijns vaders door van den krijgmansstand af te zien en zich geheel aan de studie der Wis- en Natuurkunde toe te wijden. Hij werd student te Leiden, behaalde de gouden medaille te Gent, Groningen, Utrecht, Leiden, in hetzelfde jaar en nog eenmaal te Leiden, waarop den 1 October 1825 zijne promotie volgde op eene uitvoerige dissertatie over bedijking, derzelver afmetingen, aanleg en voorziening, waarna de hooge regeering den jeugdigen geleerde in de gelegenheid stelde, om op de fabriek van Cocqeril te Seraing bij Luik en later in de spinnerijen en weverijen van Oost- en West-vlaanderen ook op practisch gebied zich naar wensch te bekwamen. Het bleek dat men daarbij nog een bepaald doel op het oog had; immers aan een bestaand plan om aan Groningens Hoogeschool een lectoraat in toegepast werktuigkunde te verbinden werd als nu geen gevolg gegeven en Verdam de betrekking opgedragen. Alzoo was hem een taak aangewezen, waarvoor hij, op grond zijner opleiding en uitstekende gaven, volkomen berekend kon worden geacht, gelijk hij ook nadernand bewees door het schrijven van een werk van grooten omvang over de gronden der toegepaste werktuigkunde en meer bijzonder der Stoomwerktuigkunde, in 4 deelen met platen, die van 1829 tot 1837, in druk verschenen, terwijl daaraan eene inleiding was voorafgegaan, waarin op algemeen bevattelijke wijze de beginselen van reken- stel- en meetkunst behandeld werden. Deze arbeid trok alras de aandacht onzer Duitsche naburen, die het boek in eene door Prof. Ch.H. Schmidt bezorgde vertaling nader leerden kennen. Intusschen scheen zijn mondeling onderwijs in de technologie niet in zulke mate gewaardeerd te worden als het hierop aanspraak maakte, en was de aanmatiging te luttel dan dat

[p. 134]

hij niet reeds in Angustus 1828 liever een andere werkkring aanvaardde, de directie namelijk, gezamenlijk met den heer Hisely in Zwitserland, over een nieuw op te rigten stedelijke school van middelbaar onderwijs te 's Gravenhage, tot hooger vorming en beschaving van jongelingen. Tien jaren bleef hij aan het hoofd der school verkeeren, toen echter vertrok zijn vriend en ambtgenoot en vroeg en verkreeg den 1sten Mei 1838 een eervol ontslag. Middelerwijl was hem sedert 1830 door 's Lands regeering de inspectie der Stoomketels in de Noordelijke Provintien opgedragen, waarvan hij zich tot het begin van 1846 bleef kwijten. Den 13den Augustus 1839 werd hij tot buitengewoon hoogleeraar aan zijn leermeester de Gelder toegevoegd. Zijne inaugurale oratie handelde over het groote aandeel dat aan de gezette nasporingen en schoone ontdekkingen der latere wiskundigen toekwam in de vorderingen en verbetering der Industrie. In den jare 1845 tot gewoon hoogleeraar benoemd, bekleedde hij van 1852 tot 1853 het rectoraat, ter gelegenheid van welks voordracht hij eene redevoering hield over het maar al te zeer verwaarloozen eener stelselmatige methode van behandeling en onderzoek bij de wiskundigen, die het ijverigst hunne wetenschap volmaken en er de grenzen meest van uitbreiden.

Hij had bij zijne echtgenoot J.F.H. Hagens, drie kinderen, eene dochter gehuwd met J.A.C. Oudemans, chef van den geographische dienst in Nederlandsch Oost-Indië en twee zoons, waarvan een aan de tering overleed. Hij was Ridder v.d. Ned. Leeuw, Lid van den Holl. Maatsch. van wetensch. te Haarlem, Lid consultant van de Bataafsche Maatsch. van Proefonderv. wijsbegeerte te Rotterdam, Correspondeerend Lid van de natuurk. vereeniging v. Nederl. Indië, Buitenlandsch lid der Kon. Boheemscbe Maatsch. van wetenschappen te Praag, Lid van de Kon. Akad. Buitengewoon lid van het Wisk. Genootschap. Een onvermoeide arbeid komt alles te boven.

Hij schreef:

Comm. de linea lixodromica. Gandavi 1823.

De superficierum regularium angulis et soliditate. Gron. 1823.

De Theoria maximorum et minimorum. L.B. 1824.

De vi qua corpus e Luna sit projiciendum in tellurem Lugd. Bat. 1825.

Diss. phil. in qua ratione mathematica et physica quaeruur de mensura, constructione et munitione aggerum terrarum ad lacus, fluvios et mare ab aquis humioribus arcenda. L.B. 1825.

Sur une règle parliculière pour trouver l'équation d'un

[p. 135]

ligne ou d'une plan tangent une courbe ou une surface du séond degrè - Note relative à la construction de la Chainette (Granert's Archiv. Bd. II. 1842).

Lettre sur le problème de Snellius. (t.a.p.)

Over de tafelen van elliptische bogen, berekend door den Hoogl. Schmidt, alsmede over de herleiding van van eenige voorname algemeene en bijzondere integraal formulen tot Elliptische functien. (Het Instiluut. 1842).

Bijdrage tot de meetkundige beschouwing van de hyperbolische Baraboloide in N. Verh. en 't Kon. Ned. Inst. I.

Over eene uitbreiding van een gedeelte der Elementaire Meetkunde (Het Instituut. 1844).

Summarium der Geometrie en der regtlijnige Trigonometrie. Leid. 1844, 1850, 1858 (Drie drukken).

Snmmarium der Sphaerische Trigonometrie. Leiden. 1844.

Handleiding tot de kennis van eenige gronden en beschouwingen, noodig tot verstand der toepassingen van de Sphaerische Trigonometrie op de mathematische Geographie en op de Sphaerische Astronomie. Leiden. 1844, 1856 (2 drukkers).

Opmerkingen van zekere soort van kromme lijnen welke een omgekeerde of tegenovergestelde kromme lijn zou kunnen heeten in Ned. Verhandel. van 't Kon. Inst. Iste Kl. Dl. XII.

Geschiedkundige aanteekening betreffende de algemeene oplossing van derde magts vergelijkingen (Het Instituut. 1840.

Bijdrage tot de beschouwing van Lemniscaten, in N. Verh. v. 't Kon. Inst. 1ste kl. D. XIII.

Note sur. une manière particulière de determiner les éqautions des lignes courbes, en faisant usage de la décomposition et de la composition de vitesse suivant les règles de la Dynamique (Granert's Archiv. B. XI).

Leven van den Hoogleeraar J. de Gelder, in Alg. kunsten letterk. N^o. 46-54.

Summarium der beginselen, beschouwingen en voorschriften ontleend aan de redeneerkunde en welker kennis noodzakelijk is voor het verstand en het gebruik der wiskundige methode. 3 drukken. Leiden. 1848, 1850, 1857.

Verslagen, ingediend aan de 1ste klasse van het Kon. Ned. Instituut, over eene brochure van den Heer J.A. Scholten ten titel voerende: Gedachten over de wind- of stoombemaling voor Polders, benevens eenige opmerkingen om-

[p. 136]

trent het stoomtuig De Leegwater, in Tijdschrift voor Wisen Natuurk. wet. D. III.

Oplossing van een verschil betreffende de omstandigheden der beweging eener gespannen snaar. Ald.

J. de Gelder, Beginselen der differentiaal-Integraal en variatierekening 2_e Dl. 's Graveh. 1856. Vel 30-36. zijn van Verdam.

Verhandeling over de methode der kleinste quadraten. Gron. 1850, 1852, 2 aflev.

Eenige opmerkingen betrekking hebbende tot de umbilici der Ellips orde en tot de rectificatie der Ellips, in Tijds. voor Wis- en Natuurk. Wet. D.V.

Eenvoudig bewijs voor de waarheid der stelling, dat de declinatie, welke het slingervlak van een eenvoudigen slinger tengevolge van de omwenteling der aarde om hare as, ondergaat, evenredig is aan de Sinus der breedte van de plaats, alwaar de slinger in beweging is. Ald.

Oratio Rectoralis de recta pertractandi et veri investigandi ratione systematica mathematicis neglecta, diligentissimo studio disciplinas mathematicas perficientibus earumque ambitus anplificantibus. L.B. 1853.

Bijdrage tot de meetkundige theorie der hoofdassen van ligchamen, in Versl. en Mededeel. der Kon. Ak. v. Wet. afd. Natuurk. D. XIV. (1862).

Aanteekening op de vorige verhandeling. Ald.

Bijdrage tot de toepassing van het beginsel van d'Alembert, overeenkomstig de rekenwijze van Lagrange in Wisen Natuurk. Verh. der Kon. Akad. v. Wetens. D. X. (1844).

Over eene wijze van wording der kromtelijnen op de oppervlakte der Ellipsoïde met drie ongelijke assen, en over de verwantschap dezer lijnen met confocale sphaerische Ellipsen, in Versl. en Mededeel. Nieuwe Reeks. D. I. 1864.

Handboek der Sphaerische Trigonometrie. Leiden. 1866.

Ze Bierens de Haan, Necrol. van G.J. Verdam in Ned. Spect. 1866, bl. 379; Hulde aan de Nagedacht. van G.J. Verdam in Vox studios. 1868 d. III. bl. 59; C.J. Matthes, Levsnsber. van G.J. Verdam in Jaarb. Kon. Akad. 1866, bl. 56.