Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 18

[Janke van Unema]

UNEMA (Janke van), heerschap te Blija, leefde in een tijd toen Friesland gebukt ging onder de heerschappij van den hertog van Saksen, en oordeelde het raadzaam voor een tijd lang het vaderland te verlaten en elders een woonplaats te zoeken. Toen in 1501, na het opbreken van het beleg van Groningen, tengevolge van den dood van hertog Albert, een groot deel der afgedankte belegeraars zonder dienst en zonder doel rondzwierven, meende Unema en zijne medeballingen, dat zich nu een geschikte gelegenheid voordeed om volk in hunnen dienst te nemen en met dezen te pogen de Saksers uit Friesland te verdrijven, en alzoo wederom in het bezit hunner goederen te geraken. Men deed hiertoe die afgedankte krijgsbenden een voorstel. De opperhoofden antwoordden, dat zij, nog zoo kort in dienst van den hertog van Saksen, zulks niet met hunne eer konden overeenbrengen; doch de soldaten, minder nauwgezet, toonden wel lust te hebben in de voorslagen, die hun gedaan werden. Terwijl de hoofden en officieren onderling raadpleegden over het voorstel en de friesche ballingen zich zoo lang verwijderden, werden zij door de ruiterij, een zaamgeraapte hoop uit de heffe des volks, overvallen, geplunderd en gevangen genomen. De kapiteins evenwel, verontwaardigd over deze schandelijke handelwijs hunner ruiteren, straften de plunderaars, ten voorbeelde van anderen. Na de mislukking van hunne plannen, bleven de ballingen in denzelfden toestand, verstoken van vaste woonplaats, nu her- dan derwaarts trekkende, terwijl hunne inkomsten, die, in hunne afwezigheid verbeurd verklaard, door den Saks werden ontvangen. Nu deden zij aanzoek om in Friesland te mogen terugkeeren. Zulks werd ingewilligd en in 1502 keerden zij, en ook Unema, naar Friesland terug. Het schijnt dat deze zich gedurende eenigen tijd buiten alle staat- en krijgskundige betrekkingen hield. Eerst nadat Hendrik van Saksen het regt op Friesland, dat zijn vader hem had afgestaan, aan zijn broeder George van Saksen had overgedragen, kwam hij weder op het tooneel. Hij huldigde dezen en was een der onderteekenaars van den renversaalbrief, door de heerschappen aan dezen vorst van Saksen gegeven, en in 1505 vond men zijn naam op de lijst der edelen van Ferwerderadeel, als zoodanig door den hertog erkend. Doch ook de regering van dezen vorst kenmerkte zich door verregaande wreedheden en onregtvaardigheden. Hij maakte zich gehaat en zette in

[p. 25]

1512 de kroon op zijn werk, toen hij den edelman Gerbrand Mokkema, ten huize van Wopko Everts te Leeuwarden, met Gabbe Scheltema, toen nog een jongeling, van zijn legerstede liet ligten en geboeid op het blokhuis brengen. Men legde hun, ten onregte, ten laste dat zij oproer hadden willen stichten en eene geheime onderhandeling hadden aangeknoopt met Edzart, graaf van Oost-Friesland, om hem het gebied dezer landen op te dragen en den Saks uit Friesland te verdrijven.

Ook Unema werd beschuldigd aan deze zamenzweering deel te hebben genomen. Kort daarna zien wij hem deelnemen aan den oorlog tegen Groningen; maar toen de hertog voortging met de Friezen te onderdrukken en schattingen op te leggen, spande Unema met eenige edelen zaam om de hulp der Gelderschen in te roepen en met hen de Saksers te verdrijven. Op het einde van 1514 rukten dan ook de Gelderschen met de Friesche ballingen Friesland binnen en namen in korten tijd een groot deel er van in bezit. Nadat de hertog van Saksen, ter neêr gedrukt door zoovele verliezen, in 1515 zijne Friesche bezittingen voor 100,000 rijnsche guldens aan den hertog Karel van Bourgondië verkocht had, keerde Unema naar Friesland terug, en bevond zich in 1516 op zijn voorvaderlijke stins, toen eenige heerschappen, de partij van den Bourgondiër toegedaan, door burgers van Leeuwarden geholpen, zijn stins belegerden, doch door de dappere verdedigers gedwongen werden onverrichter zake terug te trekken. Doch toen de stins kort daarna op nieuw belegerd werd, moest zij voor de overmagt bukken, waarop Unema naar Gelderland vertrok, doch, bij het eiland Urk gevangen genomen, door Groote Pier verlost werd. Niet lang daarna ontmoeten wij Unema met eenige andere heerschappen voor het huis van Jemme Herjuwsma, dat zij innamen. Vervolgens sloegen zij het heleg voor Leeuwarden, dat zij echter moesten opbreken. Ook voor Dokkum stiet hij het hoofd, doch in het volgend jaar werd die stad door de Gelderschen ingenomen en werden de kapiteins Janke Unema en Auke Jarla met 400 soldaten in die stad gelegd om haar te beschermen.

In 1518 kreeg hij met andere edelen verschil met den hertog, dat in het volgende jaar een dreigend aanzien kreeg, toen deze verlangde een renversaalbrief, waarbij hij voorerfheer erkend en hem opgedragen werden zoodanige jaarlijksche inkomsten als aan den hertog van Saksen waren gegeven. Zulks werd geweigerd en hij door den kanselier Hubert beschuldigd, dat hij zich met onregtvaardige zaken inliet. Voor de wraak van den hertog en zijn kanselier beducht, vertrokken zij in stilte naar Groningen, en, toen hun hier het

[p. 26]

verblijf geweigerd werd, dwaalden zij in Overijssel, Utrecht, Gelderland en, immer door den hertog vervolgd, naar Aken, en vervolgens (1521) naar Embden. Daar zij vurig verlangden naar hunne goederen terug te keeren en overigens zagen, dat een verdere strijd voor de vrijheid van Friesland nutteloos zou zijn, verzoenden zij zich met den keizer en huldigden hem als heer van Friesland. Unema en Douma kregen nu last, Friesland, waarin de hertog van Gelder nog een groote partij had, voor den keizer te herwinnen.

Wangunst en haat dwarsboomden al hunne ondernemingen en waren waarschijnlijk oorzaak, dat Janke Douwama in 1529 zijn leven in de gevangenis te Vilvoorden eindigde.

Van Unema meldt de geschiedenis weinig meer dan dat hij in 1532 wegens Oostergoo tot dijkgraaf op eene wedde van 2 carguldens daags verkozen werd.

Hij leefde nu stil en vreedzaam op zijne stins, tot dat hij den 13^den Nov. 1540 stierf. Hij werd begraven in de kerk van Blija, alwaar een sierlijk bewerkte grafsteen zijn laatste rustplaats dekt.

Zie Dr. Cannegieter, Janke van Unema, Heerschap te Blij en aldaar aangeh. schrijvers in N. Friesche Volks-Almanak voor het jaar 1861, bl. 48.