Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 18

[Poppo of Pompejus Ufkens]

UFKENS (Poppo of Pompejus), in de sententiën van Alva. Popko Ufkens ten Dam, edelman in de Groninger Ommelanden, bevorderde getrouw de belangen van zijn vaderland. Hij was zijn vonnis (10 Jan. 1570) reeds vroeger ontweken, diende graaf Lodewijk bij zijnen inval in de Ommelanden en hield zich na diens nederlaag te Emden op, vanwaar hij de pogingen der Watergeuzen bevorderde.

Reeds in 1569 had hij aanstalte gemaakt tot een scheeptogt naar Vlissingen of Enkhuizen, doch deze togt werd door den drost van Emden belet. Op het tijdstip dat de Geuzen het vaderland herwonnen, had Ufkens met de gebroeders Ripperda 300 mannen gereed, die waarschijnlijk, ouder bevel van Wigbolt Ripperda, met Sonoy en de Vendelen van Lazarus Muller naar Noord-Holland togen. Ufkens zelf was geen krijgsman, maar met Oranje in briefwisseling. In April 1575 werd hij met Hajo Manninga gebruikt tot onderhandelingen met graaf Jan van Oost Friesland, en daartoe had Wijnand van Breil, afgevaardigde van wege graaf Jan van Nassau, zich terstond bij zijne aankomst in Oost-Friesland tot beiden vervoegd. Doch in zijn erfdeel bleef Robles meester, en de eerste poging van Friesland en de Ommelanden te winnen, werd door hem aan de hand gegeven en begunstigd. Hij beval Entens aan tot den inval te Oostmahorn. Na de pacificatie van Gend keerde hij als raad van George van Lalain, naar stadhouder van Friesland, Groningen, Overijssel en Drenthe zijn vaderland terug. Hij stond bij dezen in hooge gunst, doch de stadhouder volgde niet altijd den raad van den regtschapen man.

[p. 11]

Zijn roeping en lust was steeds de zaken zijner landgenooten waar te nemen, dan bij den aartshertog Matthias te Antwerpen, dan te Utrecht bij het sluiten der Unie, dan weder bij Rennenberg. Zijn naauwe omgang met dezen, deed hem reeds vroeg de neiging des graven tot Spanje ontdekken, en alles aanwenden tot versterking van dezen in zijne gehechtheid aan de goede zaak. Rennenberg zond hem naar Oranje en de Staten van Utrecht ter verdediging van zijn persoon tegen de reeds bekend geworden beschuldigingen. Ondertusschen vorderde de afval reeds zoover, dat Friesland en Groningen bijna verloren waren.

Oranje kon het nog niet gelooven en zond Ufkens daarom naar Rennenberg. Deze liet hem tot een zamenspraak noodigen, doch hij kon geen beslissend antwoord krijgen. Intusschen had Entens de bewijzen van Rennenbergs zamenspannen met Parma in handen gekregen en werd het verblijf van Ufkens te Groningen gevaarlijk. Hij waarschuwde dus de Groningers, en verwijderde zich, onder schijn van een wandeling uit de stad. Nu gevoelde Rennenberg berouw, dat hij hem had laten ontsnappen, doch het was te laat, en een moordenaar, Upeo Douwes, op hem afgezonden, kon hem niet meer machtig worden. Kort daarna had hij de zonderlinge begeerte den slag bij Hardenberg, in een koets gezeten, te willen aanzien en werd bij die gelegenheid door de soldaten van Schenk vermoord.

Zie Sententien van Alva, bl. 222; Bor. Ned. oorl., D. V, f. 224, 227; D. VI, f. 270; D. X, f. 198; D. XI, f. 314; Le Petit, Gr. chron., T. II, f. 394; Thuanus, Hist. sui temporis, T. III, f. 351; Winsemius, Histor., L. IV, p. 264 L V, p. 355, 423; L. VI, p. 461, 463; Archives de la Maison d'Orange-Nassau, T V, p. 179; T. VI, p. 573, 574, 581; Van Groningen, Gesch. der Waterg., p. 350; Wagenaar, V.H, D. VII, bl. 248, 320, 325; H.O. Feith, Verhaal van de reis van de Burgemeester J.U. den Raadsheer Egbertus Upkema en den Syndicus Dr. Johan de Gouda naar Brussel, 19 Jan.-10 Oct. 1576, in Geschied. Bijdr. Gron. VII, 1870, bl. 81 en Burgemeester J. Ubbema's terugkomst van Spanje. 1583. Ald. V. 50.