Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Tweede stuk

[M^r. Antoni Christiaan Winand Staring van den Wildenborch]

STARING VAN DEN WILDENBORCH (m^r. Antoni Christiaan Winand), eenige zoon van Damiaan Hugo Staring en Sophia Winanda Verhuell, werd den 24 Januarij 1767 te Gendringen geboren. Daar zijn vader, die in zeedienst was, als equipagiemeester, aan de Kaap de goede Hoop, onderscheidene jaren aldaar verblijf hield, werd hij, op zesjarigen leeftijd, onder het toezigt gesteld van zijn vaderlijken oom Johan Gerard Staring. Hij genoot op de toen bloeijende Latijnsche school te Gouda zijn eerste opvoeding en begaf zich

[p. 953]

in 1783 naar de hoogeschool te Harderwijk, waaraan hij, na een vierjarig verblijf, op de verdediging van eenige regtsgeleerde stellingen tot doctor in de beide regten werd bevorderd. Sedert dien tijd vestigde hij zich op zijn vaderlijk landgoed Wildenborch nabij Lochem, aan welks verbetering hij meer dan vijftig jaren veel zorg besteedde. In regtgeleerde scholen opgeleid, pastte hij deze wetenschap vooral toe op de staathuishoudkunde en inzonderheid op den landbouw, dien hij van zijn jeugd af op zijne eigene uitgestrekte gronden en landen had nagegaan en beoefend; daarin volgende de weloverdachte en op ervaring gegronde theoriën van de beroemdste landhuishoudkundigen, met wier schriften, in onderscheidene talen, hij zich bekend maakte. Zulk een man moest met regt als lid der commissie van landbouw in Gelderland gekozen worden, waarvan hij dan ook sedert hare oprigting, in 1805, het sieraad en de vraagbaak was. Dit getuigen onderscheidene rapporten en berigten wegens proefnemingen, in het Magazijn voor Landbouw van Kops en in de Staten van Landbouw opgenomen. Zoo ook vindt men zijne belangrijke proef in den Letterbode vermeld om hars en terpentijn uit onze pijnboomen te winnen. Maar bovenal heeft hij de grootste diensten aan het vaderland bewezen, door de gewigtigste bijdragen te leveren tot de voortreffelijke en uitgebreide Statistiek van Gelderland, in 1825 in het licht gegeven, welke niet alleen den landbouw, maar alles wat verder tot eene statistiek behoort, omvat. Eene statistiek, hoedanig nog nimmer in ons vaderland was opgemaakt, en nog in geen ander gewest van ons vaderland in die volledigheid en juistheid is nagevolgd.

Zulk een landbouwer van hooge beschaving beschaafde al verder zijnen geest door de beoefening der fraaije letteren en poëzij.

Reeds op 19-jarigen leeftijd, dus nog gedurende zijn verblijf aan de hoogeschool, zond hij zijne Eerste proeve in poëzij in het licht. Het veertiental dichtstukjes, hetwelk dit bundeltje uitmaakt, deed de kunstkenners toen reeds zien, welk vernuft in dien jongeling zich begon te ontwikkelen, daar zijne wijze van dichten door kortheid en kernachtigheid zoo zeer afstak bij het langdradig gedreun van de meesten dergenen, die in het laatst der 18^e eeuw voor dichters gehouden werden. Toen echter vijf jaren later een gelijk bundeltje, onder den titel van Dichtoefeningen, door hem werd uitgegeven, behoefde er niemand meer aan te twijfelen of Staring zou den Nederlandschen zangberg tot eer verstrekken. Daarna gaf hij het zeldzame voorbeeld, dat zijne muse zich gedurende 30 jaren niet in het openbaar deed hooren. Zoo beschroomd was hij toen om weder te voorschijn te treden, maar liet niet na, zijne stukken al meer en meer te beschaven, en ging niet tot eene uitgave van meerdere gedichten over, dan nadat hij ze

[p. 954]

aan eenige kunstvrienden ten toets had gegeven. Nu kwamen twee stukken van zulke gedichten in het licht, en 7 jaren later een bundel Nieuwe gedichten, voorts zijn Winterloof, en eindelijk in 1737 Kleine verhalen, in proza. Aan zijne echt nederlandsche poëzij, waarvan uitvloeisels ook in onderscheidene jaargangen van den Muzen-Almanak gaarne gevonden werden, viel zooveel goedkeuring te beurt, dat de dichter er toe besloot, alle de voortbrengselen zijner lier bijeenverzameld in een nieuwe uitgave ter perse te geven (1837 en 1838) in vier stukken, door den begaafden zanger zelven aan de meest gestrenge kritiek onderwerpen en op zeer vele plaatsen aanmerkelijk verbeterd. Maar ondanks deze kritiek, en schoon hij de klassieke oude en nieuwe dichters, vooral onze meesterstukken der 17^e eeuw, zich ten nutte maakte, bleef hij de geheel oorspronkelijke man. Het onafhankelijk bestaan, dat hij op zijne lustplaats Wildenborch genoot, en zijne bemoeijingen als landbouwer, deden hem al verder dit oorspronkelijke behouden. Bovenal wijdde hij zijne lier aan het vaderland, en heeft menige oud vaderlandsch geschiedverhaal met levendige kleuren voorgesteld en in de vroege tijden teruggevoerd, vooral om vele bijgeloovigheden op eene comische wijze te bestrijden, terwijl hij ook in het puntdicht uitmuntte. Vol kracht, puntig en luimig zijnde, zou men hem haast den hedendaagschen Huygens mogen noemen, doch ontdaan van al het onhebbelijke en al het oude, dat den ouden Constantijn zoo dikwerf aankleefde. Het kernvolle en gewrongene van beider Muze heeft echter meermalen iets donkers achtergelaten en naar den diepen zin doen raden.

Zijne verdiensten werden reeds in 1804 erkend door zijne benoeming tot directeur van de Hollandsche Maatschappij der wetenschappen te Haarlem, in 1818 door die tot correspondent, en zeventien jaren later (1835) tot lid van de Tweede klasse van het Koninkl. Nederl. Instituut, in 1827 door die tot lid van de Maatschappij der Nederlandsche letterkunde te Leiden, en in 1830 door die tot lid van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap. Zijn portret wordt vóór den Muzen-Almanak van den jare 1825 gevonden, en de toenmalige rector der Latijnsche school te Lochem, I. Peerlkamp, die hem als dichter in latijnsche verzen bij zijn leven bezong, bleef niet achter om hem, na zijn overlijden, hulde toe te brengen in eene schoone Elegie. Hij overleed op den huize Wildenborch bij Vorden, den 18 Augustus 1840.

Zie N. Algem. Konst- en Letterb., D. VI. bl. 137 in 4^o; Algem. Konst- en Letterb., 1815. D. I. bl. 332, 346. 1837. D. II. bl. 355, 1839. D. II. bl. 162, 1840. D. II. bl. 130; J. Kops, Hulde toegebragt aan A.C.W. Staring en J.H. van der Palm op de Algemeene vergadering van het Provinc. Utr. Genoots. van kunsten en wetenschappen, gehouden op den 25^sten Junij 1841, ook in N. Konst-

[p. 955]

en Letterb., 1841. bl, 51; Mr. B.H. Lulofs, Gelderlands voortreffelijke dichter, letter- en landhuishoudkundige, Mr. A.C.W. Staring van den Wildenborch, in zijn leven karakter en verdiensten geschetst; Mr. C.P.E. Robidé van der Aa, Iets over Mr. A.C.W. Staring in Geld. Volksalm. voor 1843; v.d. Aa, N.B.A.C. Woordenb.; Verslag der jaarl. Verg. v.h. Kon. Ned. Just. 1842; Verslag der Jaarl. vergad. v.d. Maats. v. Ned. Letterk. 1842; Gedenkt. d. Maats. v. Ned. Letterk.; van Hall, Gedenkz. voor Taalk., bl. 263; Bouman, Geschied. d. Geld. Hooges., D. II. bl. 480, 581-582; Iets over de Holl. taal- en letterk., door John Bowring, bl. 89; Snellaert, Schets eener Geschied, d. Nederl. letterk., bl. 202; Huberts, Chron. Handl. tot de beoef. v.d. Gesch. d. Nederl. Letterk., bl. 145, 146; v. Doorninck, Anon. en Pseud., n^o. 631, 4032, Jonckbloet, Geschied. d. Ned. Letterk., D. II. bl. 610; Nieuwenhuis; Verwoert; Kobus en de Rivecourt; Muller, Cat. v. portr.