Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Tweede stuk

[Joris van Spilbergen]

SPILBERGEN (Joris van), waarschijnlijk een Zeeuw. In 1601 kreeg hij het bevel over drie, door de Zeeuwsche koopmanscompagnie uitgeruste schepen, om, ter bevordering van den handel, een togt naar de Indiën te doen. Hij gaf aan de Kaap de Goede Hoop den naam van den Tafelberg, deed op Ceilon goede zaken, den Portugezen veel afbreuk, en keerde in 1604 met vier volgeladen schepen (hij had er nog een Engelsch schip bijgekocht) te Vlissingen aan wal, nadat hij vijf maal de evenaar had gepasseerd. In 1614, in dienst der O.I. comp, die zich met de Zeeuwsche vereenigd had, ondernam hij met 6 schepen een tweeden togt ter versterking onzer magt in de Indiën, voer naar Brazilie, waar hij vrij lang op de kust vertoefde, van daar door de straat van Magellaan, landde op onderscheidene plaatsen van Chili, ontmoette 8 Spaansche schepen op de kust van Peru, vocht er weder van 't begin van den nacht tot den volgenden avond; boorde 3 der zwaarste schepen in den grond en had

[p. 913]

zelfs slechts 24 dooden op zijn vloot. Na die victorie vertoonde hij zich voor Calao, de reede van Lima; landde te Payta, nam en verbrandde die stad, onderzocht de stranden en baaijen van Nieuw-Spanje, en kwam met zijn vloot tot aan Aquapulio, waar hij zijne zaken met den Spaanschen bevelhebber zóó wist te overleggen, dat die hem met mondbehoeften voorzag. Van hier zeilde hij naar de Molukken en zette den 1 Julij 1617 in Zeeland voet aan wal. Hij was de tweede Nederlander, die den aardbol heeft rondgezeild, en overleed den 31 Jan. 1620 te Bergen-op-Zoom.

Zijne reizen zijn in het licht gegeven met den titel:

Oost- en West-Indische Spiegel der Nieuwe Navigatiën. Daerin vertoont werdt de eesste reysen ghedaen door Joris van Spilbergen, Admirael van dese vloot, in wat manieren hij de wereldt rontsom gheseyll heeft. Tot Leyden bij Nicolaes Geelkercken. Amst. 1619 4^o. Oblong. Er verscheen in datzelfde jaar nog een uitgaaf bij denzelfden met anderen titel. Het werk werd herdrukt te Amsterdam bij Jan Jansz. 1621 4^o. Obl. Ald. 1648 4^o. en omstreeks 1663 4^o. Ook komt het voor in Begin ende voortgangh enz. D. II. In 1619 gaf Geelkercken ook een Latijnsche en Jan Jansz. in 1621 eene Fransche overzetting in het licht.

Voorts heeft men:

Copije van een brief, geschreven door Joris van Spilbergh, commandeur-generaal onder 't beleydt van Jacob van Heemskercke uit onse armade bij capio sint Vincent in d. 9 Mey 1607.

Zie An account of several voyages and descoveries to the South and North, towards the Streights of Magellan, the south-seas, the vast tracts of land beyond Hollandia Nova etc. bij Sir John Narborough, Captain Jasmen Tasmen (Abel Janssen Tasman) etc. London 1695 n. 8; van Meteren, Nederl. Gesch., (1623) bl. 564, Dez. Hist. des Pays-Bas (1618) fol. 604; G. Baudartius, Memoriën ofte cort verhaal der Gedenckweerd. Gheschiedenissen, bl. 69; Witkamp, Aardr. v. Nederl.; Swalue, Daden der Zeeuwen; van Kampen, Vad. Karakterk, D. II. bl. 95, 96; Chr. v.h. Hist. Genoots., D. VIII. bl. 368; Tiele, Navig. Holl. p. 63-73; J.C. de Jonge, Gesch. v.h. Nederl. Zeewezon, D. I. bl. 312; Muller, Pamfl., D. I. bl. 78; van Haren, de Geuzen (uitg. v. Bilderdijk), bl. 320, 321; Navorscher. D- II. bl. 22, 361, Bybl. 1853 XXXVIII, LII; CXXVI; Kobus en de Rivecourt; Rabus, Boekz. v. Europa, 1996 a. bl. 280.