Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Tweede stuk

[Cornelis Jansz. Speelman]

SPEELMAN (Cornelis Jansz.) werd den 3 Maart 1628 te Rotterdam geboren, vertrok in 1645 als klerk in dienst der O.I. compagnie naar Batavia, werd aldaar achtereenvolgend boekhouder (1648), 2^de en 1^ste commies, boekhouder-generaal (1657). In 1663 werd hij als landvoogd naar Coromandel gezonden, bragt daar de verwarde boekhouding in orde, de Macassaren, die de kastijding onder van Dam vergeten waren, andermaal onder de magt der Comp. terug, en deed hun de nieuwe vredebreuk in 1669 ten zwaarste boeten. Hierbij gaf hij zooveel blijken van moed en beleid, dat zijne diensten niet genoeg konden gewaardeerd worden. Te Batavia vereerde men hem als een held, die den roem onzer wapenen krachtdadig had weten te handhaven. In 1671 verkreeg hij zijne aanstelling tot gewoon Raad van Indië, hielp den keizer van

[p. 895]

Java tegen zijn oproerige onderdanen, veroverde Soerabaija, herstelde den ouden en bevestigde den jongen keizer, diens zoon, in 't gebied. Na den dood van Maatsuiker werd hij Directeur-generaal en in 1681 Gouverneur-generaal. Hij was beroemd wegens zijn dapperheid en doordringend verstand, zoodat hij, volgens Valentijn, menigmaal een boek papier in een etmaal vol schreef, te gelijkertijd aan anderen een brief in de pen gaf en dan nog met een derden een gesprek hield. Hij overleed op 't kasteel van Batavia den 13 Jan. 1684 en werd in de Nieuwe Hollandsche kerk begraven. Zijn afbeelding is iv plaat gebragt.

Zie Du Bois, vies des Gouv. genér; Du Bois, Hist, Beschrijv. d. Reizen naar Prevost, D. XX. bl. 263; Valentijn, O.I., D. IV. bl. 310-315; Stamboek van den Frieschen adel, D. I. bl. 370, D. II. bl. 277; Nieuwenhuis; Verwoert; Kobus en de Rivecourt; Nav. D. X. bl. 245, 288, 314, 350; Nederl. Resid. Almanak; Album van vijftig portretten der Gouverneurs-Generaal van N.O.I. met geslacht wapen. handschrift en histor. tekst door Dr. Wap; Muller, Cat. van portr.