Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Tweede stuk

[Johannes van Spaan]

SPAAN (Johannes van), in 1720 te Rotterdam geboren, studeerde te Leiden, werd in 1747 predikant te Hensbroek, in 1749 te Aalsmeer, in 1751 te Rijswijk, in 1752 te Leiden en in 1762 te 's Hage. Eerst de zijde van het Oranjehuis toegedaan, koos hij later die der Staatsgezinden. Des avonds van den 17 September 1786 in de Groote-kerk over Psalm XCIII:1, ‘De Heere regeert’, predikende, maakte hij die woorden op de tijdsomstandigheden toepasselijk, en sprak hij tot lof der Patriottische gewapende genootschappen, in wier vaandels hij ‘de Heer is mijn banier’ wilde geplaatst hebben. Ook bad hij in het nagebed niet voor den erfstadhouder. Sedert beklom hij het gestoelte niet meer. Eene bezetheid op de borst, waaraan hij meer onderhevig was, noodzaakte hem zijn emeritaat te vragen, dat hem door de Staten van Holland den 17 November 1786 met behoud van eer en tractement werd verleend. Sedert hielt hij zich te 's Hage, Leiden en Amsterdam op, waar hij den 19 Januarij 1789, in den ouderdom van 64 jaren overleed. Hij bad groote gaven voor den kansel, waarvan ook zijne Kerk-rede ter inwijdinge van de nieuwe en verbeterde Psalmberijming, op den XXV van Herfstmaand 1774 te 's Hage uitgesproken in zijne stoute kerkreden bij gelegenheid der plechtige aanvaardinge van het Stadhouderlijk bestuur over de Nederlanden ten bewijze strekken. Ook had hij in zijn tijd grooten naam als dichter. Zijne kunstbroeders noemden hem ‘de christen Flaccus’, ‘een der meest beminde voedsterlingen Muzen.’ Zijne gedichten, waaronder zeer uitvoerige, vindt men in de Proeven van Poët. Mengelstoffen, uitgegeven door het kunstg. Kunstliefde spaart geen vlijt. Ook vindt men in de Verz. van Gedenkst. in Nederland door P. Tamareten, een vierregelig grafschrift

[p. 874]

van hem op den raadpensionaris P. Steyn, en in van Halen's Panpoëtio zijn Dankoffer aan het kunstgenoots. onder de spreuk: Kunst wordt door arbeid verkregen. Achter zijn bovengemelde Korte Kerkrede ter plechtige aanvaarding van het Erfstadh. vindt men zijn Vreugde- en zegengalm, Willen V toegezongen.

Bij de uitdeeling van den gouden eerepenning aan W. Bilderdijk, in 't Gen. Kunstliefde spaart geen vlijt. 's Grav. 1781.

Hij bevorderde de dichtkunst, was lid der commissie ter verbetering van het Psalmgezang en mede-oprigter van Kunstliefde spaart geen vlijt. Ook was hij geen vreemdeling in de geschiedenis onzer letterkunde en voerde zelfs een letterkundigen strijd over den vervaardiger van het Wilhelmus van Nassouwen. Hij was lid der Maatschappij van Nederl. Letterkunde, die nog eenige handschriften van hem bezit.

Er bestaan twee portretten van hem.

Zie Witsen Geysbeek, B.A.C. Woordenb., D. V. bl. 314; Schotsl, Kerk. Dordr., D. II. bl. 427; Konst- en Letterb., 1789, No. 27; Boekz., 1789. Jan., bl. 122; Handel. d. Maats. v. Ned. Letterk., 1789, bl. 1; Gedenkboek, bl. 53; Cat. der. Maats. van Ned. Letterk., D. I. bl. 67; Glasius, Godgel. Nederl.; Streso, Kerkr. over Hebreën XIII:20, 21; Brans, Kerk. Reg., bl. 3, 52, 145, 149; Spex, Nagel. Ged., bl. 101; Mnemosyne door H.W. Tydeman en N.G. van Kampen, St. VII; R.H. van Someren en Mr. P.A. Brugmans, Over het volkslied With. van Nass.; Schotel, Het oude volksl. opgeheld.; Dez., Gedachten over het oude volksl. enz.; J.E. Voet, Nagel. Ged., bl. 198; van Iperen, Gesch. v.h. Psalmgez.; Muller, Cat. v. portr., Verwoert; Kobus en de Rivecourt; v. Doornink, Anon. en Pseud., N^o. 961.