Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Eerste stuk

[Gerard Heinrich van Senden]

SENDEN (Gerard Heinrich van) werd den 23 December 1793 te Uphusen, waar zijn vader Wigbold Coens van Senden, predikant was, geboren. Reeds in zijn eerste jeugd hij zulke vorderingen in geschiedenis, taalkunde en andere vakken van wetenschap, dat zijne onderwijzers hem den kleinen polyhistor noemden. Later werd hij de roem der Latijnsche scholen te Aurich en te Emden. In Aug. 1811 werd hij te Groningen als student ingeschreven, spoedig Baccalaureus literarun, en hij dacht niet te rusten voor hij licentiaat in

[p. 610]

de letteren en doctor in de godgeleerdheid was geworden. Doch hij werd genoodzaakt als vrijwilliger de wapenen op te vatten. Pennen en boeken werden met zwaard en schietgeweer verwisseld, en hij trok met de Lingensche-Tecklenburgerjagers op. Van den dienst ontslagen, gaf hij de plannen van den doctoralen graad op, bezocht zelfs de academie niet meer maar bereidde zelf zich tot zijn candidaats-examen in de godgeleerdheid, dat hij met veel lof aflegde. Den 26 Julij 1815 aanvaardde hij de bediening als herder en leeraar te Nendorp, vijf jaren later nam hij de beroeping aan naar Middelbert, en in 1832 naar Zwolle aan.

Reeds als student verpoosde hij zich met de lier. Het waren dan schoone verzen, die uit zijn boezem opwelden of uit het Hollandsch in de Hoogduitsche taal werden overgebragt. Later heeft de ijverige beoefening van de gestrengste wetenschap, het dichterlijk vuur dat hem bezielde nimmer uitgedoofd, en al schreef hij ook over de dorste en diepzinnigste onderwerpen, men gevoelt steeds dat hij een dier schrijvers is, gelijk ergens van F. Hemsterhuis wordt gezegd: qui cachent une imagination vive sous une logique austère.

Van Senden was een dier godgeleerden, die bovenal en allereerst naar grondige en onwankelbare overtuiging zocht van den goddelijken oorsprong der leer, die hij predikte, 't geen hem van zijn academie tijd tot de gezette beoefening der zoogenoemde Apologetiek leidde. De vrucht hiervan was zijne Verdediging van Bijbel en Openbaring tegen de voornaamste vroegere en latere bestrijders van dezelve, die, schoon onvoltooid, een groote aanwinst voor onze godgeleerde letteren is. Zij werd in het Hgd. overgezet, en vond bij onze niet altijd toegeeflijke naburen grooten bijval. Van zijn kanselarbeid had hij, gedurende de eerste 17 jaren zijner bediening, weinig proeven bekend gemaakt, maar sedert hij voor de gemeente te Zwolle optrad, gaf hij er verscheidene in druk, die zich door eene eigenaardig levendige kleur onderscheiden. Bijzondere bekoorlijkheid had de aardrijkskunde en vooral de gewijde voor hem, ja de gewijde geographie was het middelpunt zijner studiën. Onder anderen was de Atlas, die hij op verzoek van van der Palm voor diens bijbelvertaling ontwierp er de vrucht er van. Hij voegde er eene beknopte vertaling bij, doch het Register op den Bijbel-Atlas, of Woordenboek der gewijde aardrijkskunde, mogt hij niet voltooijen. Zijn vurige wensch, om het H. Land te bezoeken, werd echter vervuld. Hij had het voorregt hare koningl. hoogheid prinses Marianne als geestelijke en aardrijkskundige te vergezellen, en gaf, na zijne terugkomst, het eerste deel zijner reisbeschrijving in het licht. Met groot verlangen zag men naar het tweede deel uit, toen men plotseling de mare van zijn overlijden vernam. Hij ontsliep den 20 October 1851 in den ouderdom van nog

[p. 611]

geen 58 jaren. Van Senden was ridder van den Nederl. Leeuw, de godgeleerde faculteit der Leidsche hoogeschool benoemde hem honoris causa tot doctor in de godgeleerdheid. Ook was hij lid van verschillende buiten- en binnenlandsche genootschappen.

In 1816 trad hij in het huwelijk met mejufvrouw Oylam, dochter van een aanzienlijk koopman te Emden. Hij liet drie zonen na, mr. E.G. van Senden, procureur te Zwolle, G.H. van Senden (die volgt) en W.C. van Senden, toen student in de theologie te Leiden.

Hij gaf in het licht:

De vertaling der 95 Stellingen van Claus Harms, door dezen in 1817 uitgegeven tot dankbaar aandenken aan de 95 stellingen van Dr. M. Luther, met een voorberigt.

De nagedachtenis van den hoogl. T.A. Clarisse, plegtig gevierd in eene openlijke vergadering van het natunr- en scheikundig genootschap te Groningen. Gron. 1828 met de afb. v. Clarisse.

De Evangelische bediening onder de verschrikkingen der cholera verheerlijkt, of Samuel Huber, gedurende te cholera in Augustus. Gron. 1830.

Verh. over de hervorming van den tegenwoordigen staat der Nederlandsche Herv. kerk. Amst. 1840.

Davids Schwanengesang, eine Predigt zum besten der Griechen herausgegeben. Brem. 1823.

Leerrede over 2 Chron. V. 13, ter plegtstatige inwijding van het orgel in de kerk te Middelbert. Gron. 1823.

Jezus heerlijk en verheerlijkt, eene leerrede over Joh. XII:20-29. Gron. 1825.

Leerrede over Handel. XX:17-28 uitgesproken in het uur van plegtig afscheid als herder en leeraar van Middelbert op den 24 Junij 1832. Gron.

Leerrede over Hebr. XII:18-23 bij het aanvaarden van de dienst in de gemeente van Zwolle. 1832.

Het groot onderwijs, dat God door de thans heerschende ziekte aan het menschdom geeft; Leerrede over Jes. XXVI:9 b. Tweede druk. Zwolle 1832.

Het achtiende eeuwfeest van des Heilands dood plegtig gevierd. Vrijdag van 1833.

Het achtiende eeuwfeest van de goddelijke invoering des Christendoms in de wereld, plegbig gevierd op Pinkster van 1833.

Leerrede ter inwijding van heb kerkgebouw, en ter bevestiging der geref. gemeente aan de Dedemsvaart en de geschiedenis van de eerste veenkolonie in Overijssel met kaart enz. Zwolle 1834.

De laatste avond van het jaar 1835. Zwolle 1836.

De vereeniging tusschen leeraar en gemeente in hare alles overtreffende voortreffelijkheid beschouwd, eene leerrede ter bevestiging van J.C.F. Sandick. Zwolle 1836.

[p. 612]

De plegtige bevestiging van leerlingen tot lidmaten der gemeente te Zwolle op Paschen. 's Hage 1836.

Leerredenen over de geschiedenis van Jezus lijden en sterven. 2 D. Gron. 1839.

Leerredenen over verschillende onderwerpen. Leiden 1843.

Leerredenen over Feesstoffen, 2^de druk. Zwolle 1847.

Dankstond voor den oogst, met bijvoegsels. Zwolle 1847.

Het tweede eeuwgetijde van den vrede van Munster, godsdienstig gevierd den 5 Nov. 1848. Zwolle 1848.

Bij de inwijding en bevestiging van G.H. van Senden Jr. tot predikant te Kruisland. Zwolle 1849.

Leerrede over Jerem. XXIII:23, 24, bij gelegenheid van de voorgenomene reis naar het Heilige Land.

Nagelaten Leerredenen. 2 D. Zwolle 1852 m. portr.

Christelijk onderwijs in de geschiedenis des Bijbels voor eerstbeginnenden en eenvoudigen.

Aardrijkskundige beschouwing van Palestina. Zwolle 1837.

Verdediging van Bijbel en Openbaring tegen de voornaamste vroegere en latere bestrijders van dezelve. Gron. 1827-1841. 3 st. niet voltooid.

Klaagzang bij het afsterven van Herman Muntinghe. Gron. 1824.

Zier feierlichen Vermahlung S.K.H. des Prinzen Friederich der Nederlande. 1824.

Bijbel-atlas, voornamelijk ten gebruike bij de bijbelvertaling van den hoogleeraar J.H. van der Palm. Leiden gr. 4^o. 1840-1844.

Register op den Bijbel-atlas. Leiden. (Slechts tot letter J.)

Alpenrozen 2 D. Amst. 1842-1843. 8^o. In het Hgd. vert. Z. Blätter für literarische Unterhaltung n. 321. 17 Nov. 1843.

Het Heilige Land of mededeelingen uit eene reis naar het Oosten, gedaan in de jaren 1849 en 1850, in gezelschap van Hare Koninklijke Hoogheid de Princes Marianne der Nederlanden. Eerste deel. Gorinchem 1851. 8^o.

Zur feierlichen Verlobung der Princessinn Marianne, K.H. 1830.

Zur feierlichen Vermahlung der Princessinn Marianne, K.H. 1830.

Aan Neêrlands krijgslieden, in Nov. 1830.

Bato, Blumenlese Hollandischer Gedichte älterer und neuerer Zeit, ubersetzt von Dr. Ludwig Tross, nebst einer Zugabe von G.M. v. Senden. Siegen u. Wiesbaden 1846.

Der Tempel der Natur, ein Lied zur 25 jährigen Jubelfeijer der Physisch-Chemischen Gesellschaft zu Groningenam. a. 1 März 1826.

Uitboezeming bij het overlijden van de Hoog-Geboren Vrouwe Antoinette Marie Charlotte, gravin van Rechteren, geb. gravin Bentinck. 1832.

[p. 613]

Ontboezeming der gemeente van Tergast (Oost-Vriesland) bij dc plegtige viering der in haar midden getrouw volbragte 50 jarige dienst van haren leeraar Otto Galama, op den 28 Julij 1833.

Drie Cantaten ter gelegenheid van het 25jarig feest van het departement Zwolle der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen. 22 Oct 1840.

De Drusus. De Alpenroos. Op de eerste vaart der stoomboot der stad Zwolle. Bij het van stapelloopen van het driemastkofschip de stad Zwolle.

Zie Handel. d Maats. van Ned. Letterk. 1852; Kunst- en Letterb., 1851, N^o. 45, bl. 290, 291; Sepp, Proeve eener Pragm. Gesch. d. Theol., bl. 59, 209, 259; Levenschets vóór de Nagel. Leerredenen; Glasius, Goduel. Nederl; Nieuwenhuis; Kobus en de Rivecourt; Muller, Cat. v. portr.