Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Eerste stuk

[Cornelis Schrijver]

SCHRIJVER (Cornelis), zoon van Philip Schrijver, (die volgt) werd in 1688 te Amsterdam geboren. Naauwelijks tien jaren oud begaf hij zich, onder leiding van zijn vader, in zeedienst, en werd op zijn 16^de jaar tot luitenant, en op zijn 25^ste tot kapitein bevorderd. Zeer waarschijnlijk woonde hij, op het schip van zijn vader, den aanslag tegen Cadix, de overwinning in de baai van Vigos, het innemen van Gibraltar en de hevige zeeslag bij Malaga bij. Het voorbeeld en de lessen van dien bekwamen zeeman en van den kundigen vice-admiraal Jan Gerrit van Wassenaar, wiens gedachtenis tot in zijnen hoogsten ouderdom bij hem in groote eere bleef, zullen hem dien standvastigen moed ingeboezemd en die grondige kennis verleend hebben, waardoor hij zich boven de meeste zijner tijdgenooten onderscheidde.

Hij was een dapper en kundig maar stijfhoofdig zee-officier, die hoogelijk met zijn eigen denkbeelden ingenomen was, en dikwerf met minachting op anderen nederzag. Wegens de aanhoudende kaperijen der Algerijnen, en de daaruit voortvloeijende

[p. 501]

belemmering van de Nederlandsche zeevaart, zonden 's lands staten in 1724 den schout bij nacht Carel Godin derwaarts om over den vrede te handelen. Vermits echter de vredehandel geen voortgang had, besloten de onzen tot weerwraak op de roofzieke stoorders van den handel. Den 11 Junij 1724 ontmoette kapitein Schrijver, tusschen kaap Vincent en Lagos, een Algierschen kaper van 36 stukken geschut, dien hij aantastte en vermeesterde. Zijne dapperheid bleef niet onbeloond. Hunne Hoog Mog. kenden hem eene belooning toe, en de admiraliteit van Amsterdam begiftigde hem met een gouden kop. De zaak der belooning bleef echter lang achter, en eerst, bij resol. van den 24 Febr. 1731 besloot men hem voor het gemelde bedrijf en het later veroveren van een Saleesch roofschip in eens de som van f 8000 toe te leggen.

Nog in October van hetzelfde jaar 1724 maakte hij jagt op een anderen kaper. Doch deze ontkwam hem door hard zeilen, zóó nogtans, dat hij 't bij Tetuan moest op strand zetten, waar hij den brand in zijn eigen schip stak. Twee jaren later werd de vrede met Algiers gesloten. Gedurende den oorlog hadden de roovers een menigte matrozen en andere schepelingen van de Nederlandsche schepen genomen en tot slaven gemaakt. 't Liep aan tot 1729 eer 's lands staten middelen te werk stelden, om deze ongelukkigen te lossen, en eenige nieuw gerezen geschillen bij te leggen. Toen zonden zij kapitein Schrijver met 6 schepen naar Algiers. Zijne zending gelukte, doch nog was hij niet teruggekeerd, toen men hier te lande het berigt ontving, dat op nieuw vier Nederlandsche koopvaarders door de kapers van dien Roofstaat genomen en opgebragt waren. Hierop vertrok Schrijver op nieuw naar Algerie, waar hij den 24 Mei 1724 met zijn smaldeel aankwam. Terwijl hij zich daar bevond werden twee Nederlandsche O.I. schepen te Algiers opgebragt. Hier uit ontstonden ernstige bezwaren, doch die door hem werden uit den weg geruimd. Hij toonde hier door zijn onverschrokkenheid en beleid, een waardigen zoon te zijn van dien dapperen Nederlandschen bevelhebber, aan wien, na de heldhaftige verdediging van zijn schip, de beroemde Tourville de vraag deed of hij een duivel of een mensch was? Na Algiers verlaten te hebben, kruiste hij op de Marocaansche schepen. Hij vervolgde een Marocaanschen kaper tot op de reede van Salée, waar hij hem noodzaakte over de baar te loopen, op welke het roofschip zooveel schade leed, dat het voortaan onbruikbaar was. Acht dagen later, bij het aanbreken van den dag, ontdekte Schrijver een tweeden kaper, dertig mijlen westwaarts van Salée. Terstond zette hij hem achter na, hernam weinige uren daarop een door dien kaper veroverden Hollandschen koopvaarder, joeg het roofschip den geheelen dag tot aan den avond, wanneer hij het eindelijk achterhaalde en des avonds

[p. 502]

ten 10 ure de vlag deed strijken. Hij ontving tot belooning van deze heldendaden van Hunne Hoog Mog. geld en van den raad der admiraliteit van Amsterdam een zilver koelvat. Na de vermeestering van dit schip begaf zich kapitein Schrijver naar Cadix en vervolgens naar het vaderland. Hoe welgevallig het door Schrijver te Algiers gehouden gedrag aan 's lands overheden was, blijkt daaruit, dat hij door de algemeene staten in 1731 benoemd werd om als bevelhebber van een smaldeel ten derdenmale zich naar dien Roofstaat te begeven, om de onafgedane geschillen met den Dey te vereffenen, en de nog overig zijnde slaven te lossen, als ook om de Spaansche troepen, die, volgens het verdrag van Seville, naar Italie, ter verzekering van de opvolging door Don Carlos in Toskane, Parma en Piazenza, behoorden over gebragt te worden, derwaarts te helpen vervoeren. Bij zijn aankomst te Algiers, in Junij 1731, vond Schrijver den toestand van zaken niet nadeeliger dan hij ze bij zijn vertrek in het vorig jaar gelaten had. De Dey ontving hem met vriendelijkheid, waartoe de geschenken, die Schrijver had medegebragt, krachtig medewerkten. Terstond werden de onderhandelingen aangevangen, waarin Schrijver, ofschoon met niet weinig moeite, boven verwachting slaagde. De gerezene bezwaren wist hij uit den weg te ruimen, en bovendien eenige zeer belangrijke wijzingen te verwerven in het vredestraktaat, die voornamelijk tot strekking hadden, om de O.I. vaarders te vrijwaren tegen ongevallen, als aan twee derzelve in het vorig jaar waren overgekomen. Daarenboven slaagde hij er in, om op nieuw een vijftigtal slaven te lossen. Met het een en ander verliepen er bijkans 7 weken, waarna hij een plegtig afscheid van den Dey nam, en onder de gewone eerbewijzen uit de baai van Algiers naar Alicante en vervolgens naar Malaga zeilde. Te dezer plaatse gekomen, ontving hij bevelen van den Nederlandschen gezant aan het hof van Madrid, om zich met zijn smaldeel gereed te houden, ten einde met een Engelsch en Spaansch eskader de bewuste Spaansche troepen naar Italië over te brengen. Deze zaak bleef echter zonder gevolg, zoodat Schrijver, na eerst te Malaga en vervolgens te Cadix ettelijke weken op nadere bevelen gewacht te hebben, eindelijk naar het vaderland terug keerde. In 1738 benoemden hem de staten van Holland tot vice-admiraal bij de admirahteit van Amsterdam, en vervolgens tot luitenant-admiraal. Hem komt de eere toe, dat hij het eerst 's lands overheid en zijne landgenooten oplettend maakte op het diep verval der krijgstucht, van den dienst en van den krijgsmansgeest bij de zeemagt van den staat, en de middelen aanwees om die te herstellen, en door eigen voorbeeld aantoonde, op hoedanige wijze men behoort te werk te gaan, om dat te bereiken. Zijne stroeve en ligt geraakte inborst, waardoor hij zich vele vijanden maakte,

[p. 503]

en zijne te ver gedrevene gestrengheid, deden nogtans zijne pogingen grootendeels mislukken.

Sprekende bewijzen heeft Schrijver van zijne kundigheden nagelaten zoo als twee geschriften handelende over den scheepsbouw van 's lands oorlogschepen, waarvan het eerste gedrukt is in de Boekzaal van Junij 1755, en het ander alleen in hands. Voorts schreef hij:

Omstandige brief of memorie aan Z.D.H. den Prins van Oranje (Willem IV) stadhouder enz. over de redenen van het groote verval van 's lands zeemagt.

Twee voorname Articulen, om te dienen tot redres in de vervallen zeedienst van de republiek en particulier in 's lands zeemagt, tot maintien van de goede ordres, overgegeven in Febr. 1755 aan H.K.H. mevrouw de Princesse gouvernante.

Memorie betreffende een tafereel van de cruelle behandeling. A^o. 1766.

Verdediging van C. Schrijver A^o. 1767, behelzende onderscheidene stukken en memorien omtrent den vervallen toestand van 's lands zeemagt en nopens de miskenning hem luit.-admiraal aangedaan.

Een uitgewerkt plan tot versterking van het eiland Curaçao met daarbij behoorende teekeningen, waarvoor hem door H.H. Mog. den 7 Sept. 1745 een geschenk van 1000 rijksdaalders werd toegekend, en andere kleine geschriften van minder belang.

Op den Cat. der handss. van J. van Voorst bl. 77 n^o. 443 komt voor: Copie extracten getrocken uit het verhaal van den luitenant-admiraal Corn. Schrijver wegens eenige principaale enorme behandelingen in de procedure gehouden over Capitain Anthony Livinus Haak aang. zijn zonder exempel onkundig verzeilen 's lands schip van oorlog. In Amsterdam den 1 Febr. 1768. In fol.

Hij huwde Maria le Plat, bij wie hij drie dochters had, van welke bij zijn afsterven nog slechts een overig was, die huwde met J.P. d'Orville, schepen en raad van Amsterdam. Hij overleed den 16 Mei 1768.

Zie Europ. Mercur., A^o. 1724. St. I, bl. 291-295, St. II. bl. 55, 58, 229; A^o. 1730. St. II. bl. 47-49, 104-106. A^o. 1731. St. II. bl. 115-118; Wagenaar, Vad. Hist., D. XVIII. bl. 509; Ned. Jaarb. Mei 1768, bl. 567; J.C. de Jonge, Gesch. v. Neerl. Zeew.; D. IV a. bl. 116; D. V. bl. 35-41, 62, 64, 67-75, 106-112, 156, D. VI a. bl. 338, Kok; Kobus en de Rivecourt; Muller, Cat. v. portr.; Cat. v. Aerssen, (mss.) p. 6.