Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Eerste stuk

[Gilles Schey]

SCHEY (Gilles), de oudste der 12 kinderen van den boven gemelden Dirk Schey, werd te Arnhem in 1644 geboren, trad, nog geen twaalf jaren oud, bij zijn vader als adelborst of appointé in dienst, werd vervolgens tot commandeur van de soldaten bevorderd, en nam als zoodanig deel aan de inneming van Funen, werd op zijn zeventiende jaar tot tweede en daarna tot eersten luitenant ter zee benoemd. Hij gaf in die jaren meermalen blijken van zijn uitstekenden aanleg en koelbloedige dapperheid, bijzonder in het enteren en veroveren van eenen Turk, en bij de vermeestering van het eenige Engelsche schip, dat in den ongelukkigen zeeslag van 1665 veroverd werd. Vier jaren daarna werd hij tot buitengewoon, en zes jaren later tot gewoon kapitein, bij de admiraliteit van Amsterdam benoemd. Inmiddels was hij tegenwoordig geweest bij al de groote veldslagen van den tweeden Engelschen oorlog en bij den togt naar Chattam. Ook had hij krachtdadig medegewerkt tot de vernieling der zes kloeke Algerijnsche roovers, welke in 1670 door het smaldeel van den luit.-admiraal van Ghent met even veel beleid als moed op de Afrikaansche kust gedreven en verbrand werden, en waarvoor hij met een gouden ketting en penning begiftigd werd. Gedurende den derden Engelschen krijg nam hij deel aan de drie zware gevechten, welke in 1673 door 's lands vloot aan de vereenigde zeemagt van Groot-Brittanje en Frankrijk geleverd werden, waarbij hij eene zeldzame dapperheid betoonde, en hielp het volgende jaar onder den luit.-admiraal Tromp den togt naar Bel-Isle en Noirmoutiers uitvoeren.

Spoedig daarna werd hij met de Ruyter naar de Middelandsche zee gezonden, waar hij den zeeslag bij Stromboli,

[p. 324]

vervolgens dien bij den Etna, en eindelijk het wanhopend gevecht in de baai van Palermo bijwoonde. In beide eerste zeeslagen kweet Schey zich met weergalooze dapperheid van zijn pligt, wordende zijn schip in den eersten strijd zoo doornageld, dat het kort daarna zonk, en een ander, waarover hem het bevel werd opgedragen, in den tweeden zeeslag gansch reddeloos geschoten. In het derde gevecht handhaafde hij mannelijk de eer van 's lands vlag. Te huis terug gekeerd, vertrok hij met den vice-admiraal Evertsen op nieuw naar de Middelandsche zee, op welken togt echter niets van eenig aanbelang voorviel. De naastvolgende jaren werden door hem met het begeleiden van koopvaarders doorgebragt, doch in 1683 trof hem een zware ramp, daar zijn schip in dien geweldigen storm, door welken zoo vele van 's lands schepen vernield werden, in het zeegat van Texel te gronde ging, en hij en zijn volk niet dan met moeite gered werd.

Tegen het einde van dat voor hem zoo treurige jaar, werd Gilles Schey door Prins Willem III, als een der oudste kapiteinen, en tot belooning van zijne veelvuldige en trouwe diensten, tot schout-bij-nacht van de Amsterdamsche admiraliteit verheven. Na het volbrengen van eenige konvooireizen, werd de togt naar Engeland in 1688 door hem bijgewoond. In den daaruit voortspruitenden oorlog met Frankrijk, gedroeg hij zich met dezelfde dapperheid. Bij den rampzaligen zeeslag van Bevezier, streed hij op de prinses Maria van 92 stukken, het grootste dat nog immer uit de haven van het gemeenebest was uitgeloopen, met hardnekkigen moed. Mannelijk was zijn gedrag bij het regtsgeding van Torrington, en zijn vaderlandslievend gemoed werd door verontwaardiging ontgloeid, toen de Britten zijn heldhaftige krijgsmakkers van laf hartigheid durfden verdenken. Door deze en andere treffelijke daden, won hij meer en meer de achting en genegenheid van koning Willem, die hem in 1692 met de waardigheid van vice-admiraal bij de admiraliteit van Amsterdam bekleedde. Hij overleed te Amsterdam den 15 Junij 1703 in den ouderdom van 59 jaren, en werd even als zijn vader, in de Oude-kerk begraven. Zijn zinnebeeld en spreuk waren een rots, staande te midden van een woeste zee, en door hevige winden van alle zijden, doch te vergeefs geteisterd, met het omschrift Undique frustra. Er bestaan van hem twee in plaat gebragte afbeeldingen, eene kleindere en een grootere, welke beide hem als vice-admiraal voorstellen. De eerste is door P. Schenck, de tweede door A. van Halen vervaardigd.

Zie J.C. de Jonge, Gesch. v.h. Ned. zeew., D. III a. bl. 24, III b. bl. 124, 132, 175, 234, 402, 411, 452, IV a. bl. 183, 193, 310-317, 419, IV b. bl. 147, 215, 500.