Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 16

[Jacob Simonsz de Rijk]

RIJK (Jacob Simonsz de), zoon van Simon en Cornelia van der Pot, was een Amsterdammer en koornkooper. Der hervorming toegedaan, werd hij beschuldigd een ton Engelsch bier aan eenige koorndragers te hebben aangeboden, indien zij de beelden in de Minderbroederskerk wilden breken. Doch het bleek naderhand dat men het bier van hem geëischt en hij gezegd had dat die kerk hem niet in de weg stond. Het verzwijgen van dit gebeurde, haalde hem in 1568 een banvonnis op den hals. Hij trok naar Dantzig, zette aldaar zijnen handel voort, zond van de gewonnen gelden aan Willem I tot ondersteuning des vaderlands en ruste eindelijk een schip uit, waarmede hij zich, buiten weten zijner vrouw, die in het kraambed lag, bij de

[p. 613]

vloot der Watergeuzen voegde, (1571). Met de overigen uit Engeland geweken, was hij het, volgens Hooft, die hen tot edeler daden dan tot zeerooverij aanspoorde. Men kwam voor den Briel nam de stad en behield ze, ook op aandrang van de Rijk, die zelf op last van Lumey met twee genomen schepen en met Rudam en Bernard naar Engeland zeilde, de schepen te geld maakte en 500 man tot hulp des vaderlands aanwierf. Doch Engeland was den Geuzen ten strengste ontzegd. De Rijk werd voor Elisabeth gebragt, en wist zich daar zóó te verdedigen, dat hij met f 6000 en 500 man terug kwam. In weerwil dat de opperbevelhebben Lumey hem te Briele bescheiden had, begaf hij zich naar Vlissingen, ontscheepte daar zijne bende, volgde slechts zijn eigen goeddunken en werd naderhand admiraal van Veere. Sedert zijne komst in Zeeland was hij steeds werkzaam ter bevrijding van dit gewest van de Spaansche tirannie. Hoe het krijgsvolk van de Rijk zich gedroeg, mag blijken uit den bijnaam van het bloedvendel, waarmede zijne bende genoemd werd, omdat het geen vijand spaarde, maar allen de voeten spoelde of ophing wat men in handen kreeg. Na het sneuvelen van den Admiraal van Veere, Sebastiaan de Lange, werd hij tot Admiraal benoemd en had later deel aan sommige gevechten tegen de Spanjaarden vooral te water, waarbij veel buit veroverd werd. Kort daarna hielp hij Zierikzee innemen. In deze stad viel de belanrijke twist voor tusschen den hervormden predikant Herman Modet en de Rijk. In den aanslag op Tholen werd hij door Mondragon geslagen en gevangen, en naar Antwerpen, Vilvoorden, en Gent gevoerd, waar hij zeven maanden veel ellende leed. Na dien tijd vergde men hem in dienst van Spanje over te gaan, en, op zijn weigering, werd hij naar het schavot gebragt en met den dood bedreigd. Toen stoven de soldaten op, door de gade van Mondragon aangepord, en eischten zijn leven. Mondragon namelijk had Middelburg aan Oranje opgegeven en op zijn woord van eer beloofd, de Rijk, Aldegonde en drie anderen te zullen bevrijden, of anders in Oranjes gevangenschap terug te keeren. Dit had hij zijne gade en krijgsknechten bekend gemaakt, en de genegenheid van zulk een bevelhebber als Mondragon redde de Rijk. Hij werd geslaakt, doch Aldegonde bleef gevangen. Nu eischte de prins van de Rijk dat hij weder naar Mondragon zou trekken en hem aanmanen tot getrouwheid aan zijne beloften. Hij nam het aan, maar meenende in een zekeren dood te loopen, verzocht hij eerst dat zijne vrouw en kinderen werden verzorgd, en de f 6000, welke hij weleer had voorgeschoten, aan hun werden teruggegeven. Men bood hem voor die som een graafschap in Schotland aan. Hij ging dan en maande Mondragon aan zijn woord gestand te doen. Aan dezen regtschapen bevelhebber had het niet ontbroken. Requesens wilde Aldegonde niet gaarne laten gaan

[p. 614]

doch liet zich eindelijk toe bewegen. Verdere berigten nopens de Rijk bestaan er niet. Hij was gehuwd met de dochter van Nicolaas Hooft, een volle nicht van Cornelis Pietersz. Hooft, den bekenden burgemeester van Amsterdam, vader van den beroemden historieschrijver, die gelijk Bilderdijk schreef, een soort van held van hem wilde maken. Van Haren vond in hem hat beeld van een regtschapen en gevoeligen held, latere schrijvers, en onder deze de treurspel-dichteresse Lucretia Wilhelmina van Merken, hebben zijner roem nog hooger opgevijzeld.

Zie, behalve onze geschiedschrijvers, Hooft, Wagenaar, Cerisier, Bilderdijk, Arend, te Water, Leve. v. ber. Man. en Vr. D. I. bl. 352; v. Letteroef. 1806. Meng. bl. 361; Gravensande, Tweede Eeuwged. bl. 218, 487; N.C. Lambrechtsen, Diss. sisens de fens. civitatis Vlissing. anno 1572 in libertatem se vendicantis; van Iperen. Twee honderdjarig jubbelfeest van Vere. bl. 155, 166 J.W. te Water, Hist. der Herv. Kerk te Gent, bl. 222-249, aanhangs. bl. 60-62; W. te Water, Eeuwgetijde van de Tweede Belijd. der Geref. Kerken bl. 11-13; Barueth, Holl. en Zeel. jubelj. bl. 137; Ypey en Dermout, Gesch. van de Herv. Kerk in Nederl. D. I Aant. bl. 43 n. 45 Peerlkamp. Vitae aliquot excell. Batav. van Groningen, Geschied. der Watergeuzen; van Haren, de Geuzen; van Kampen, Karakterk. D. I bl. 341; Collot d'Essury Holl. roem D. II bl. 46, 47, A. II. 118-119. IV A IV (2) 587-597; W.L. van Merken, (zie dat art.); Bor, v. Meteren, Hooft, Kok, Nieuwenhuis, Verwoert, Kobus en de Rivecourt.