Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 16

[Ruisdaal of Ruysdael]

RUISDAAL of RUYSDAEL werd, volgens het algemeen gevoelen in 1635, doch volgens Dr. Waagen in 1625 te Haarlem geboren, waar zijn vader fabrikant van ebbenhouten lijsten was. Hij zond zijn zoon naar de latijnsche school. Later verwierf hij den doctoralen titel en zette zich te Amsterdam neder, waar hij met roem de geneeskunde uitoefende en vele chirurgicale operatiën deed. Reeds in vroegere jaren had hij tot

[p. 555]

uitspanning het teekenen en schilderen geleerd en als arts bleef hij ook dit liefhebherijvak beoefenen en kreeg zoovele bestellingen dat hij de praktijk nederlegde en zich geheel aan de kunst wijdde.

Het blijkt niet dat Ruisdaal zich onder de leiding van eenen bepaalden onderwijzer heeft begeven, doch de raad en de lessen van zijn vriend Berchem zullen veel tot ontwikkeling van zijn talent en de vorming van zijn smaak hebben toegebragt. Ook bragten welligt Ad. van de Velde, Wouwerman en Lingelbach, die even als Berchem zijne stukken meermalen stoffeerden, daartoe bij. ‘Met dat al (schrijft Immerzeel) heeft Ruisdael eenen geheel eigendennclijken weg gevolgd, die eenige overeenkomst met den stijl van Albert van Everdingen en Meindert Hobbema heeft. Zijne voorstellingen zijn meest bosch- en rotsachtige streken met statig voortbruischende stroomen, of uit rotskloven voortschietende watervallen: dikwijls ook strand- en havengezigten met zeilende vaartuigen en booten.’

‘De dichterlijke geest van Ruisdael vond een bijzonder behagen in trotsche voorstellingen. Betrokken en door storm voortgejaagde wolken, sterk woelende zeeën en binnewateren, ontwortelde stammen en door den wind hevig bewogen geboomte, trok hij doorgaans voor aan stille en liefelijke land- en watergezichten; maar al wat hij wrochtte, droeg het zegel der waarheid en was een zuivere afdruk der natuur.’

Er valt dan ook niet aan te twijfelen of Ruisdael heeft in Duitschland of Zwitserland dergelijke streken als hij veelal schilderde, naar het leven afgeteekend en bestudeerd.’ ‘Boven alle tegenspraak’ schrijft Dr. Waagen, ‘is Jacob Ruisdael de grootste der nederlandsche landschapschilders. In zijne werken en in geene andere, vonden wij dat poëtisch gevoel der noordsche natuur en de volmaakste voorstelling er van, in dezelfde mate vereenigd, teruggeven.

Smith vermeldt, behalve eenige twijfelachtige en enkele dubbelen, 448 schilderijen van zijn penseel, doch 460 zijn er meer, die hem onbekend bleven.

De meeste zijn in Engeland. In 1857 waren er op de expositie te Manchester 20 echte en zeer belangrijke, waarvan 4 à 5 ‘zoo uitmuntend, dat ze nergens schooner in de wereld te vinden zijn.’

Evenals de kunstwerken onzer eerste meesters werden de schilderijen van Ruisdaal, in de eerste helft der 18e eeuw, voor spotprijzen gekocht, en er even zoovele guldens als thans honderden, ja duizenden voor besteed.

In de kunstverzameling van wijlen koning Willem I bevond zich een Westphaalsch landschap op een regenachtigen dag tegen den herfst, met stoffaadje van Adriaan van de Velde, waarvoor op de verkooping van mevrouw de douariè-

[p. 556]

riére Boreel f 5.500. - betaald werd. Het Haagsche museum bezit van dezen meester een zeestrand en een gezigt van Overveen, het Amsterdamsche een woest bergachtig landschap met een grootschen waterval, tusschen rotskloven en neérgevallen boomen, op den voorgrond uitstroomende, en een dito landschap met een kasteel

In 1857 golden twee zijner schilderijen op de verkooping van den graaf van Stolberg, te Hanover f 12.720 en f 14.160.

Op de verkooping van J.B. Molkenboer gold een teekening van R., voorstellende eenhe uvelachtig landschap met de pen en sapverw, f 450. -. een gezigt buiten Alkmaar met een hooge steene brug, liggende over een stil water, met zwart krijt en O. 1 inkt f 440. -. Nagenoeg dezelfde prijzen werden op de verkooping van de Vis besteed, twee landschappen met watermolens golden f 1.000. -

Ook voerde hij op schilderachtige wijze de etsnaald. Bartsch beschreef 7 dezer etsen door R. Weigel nader toegelicht, en vermeerderd. Zijn komen ook bij Kramm voor. Nog 3 berusten in 's Rijks museum te Amsterdam.

Nagler noemt 48 graveurs, die naar zijne schilderijen gegraveerd hebben.

Hij huwde Annetje Colyns, bij welke hij kinderen verwekte, en die hem overleefde. Zij was waarschijnlijk een bloedverwante van den schilder David Colyns.

Zie Jacob Campo Weyerman, Houbraken, de Piles, le Comte, Immerzeel, Kramm, Kok, Hoogstraten; Nieuwenhuis; Verwoert; Kobus en de Rivecourt; Collot d'Escury, Holl. roem, D. I bl. 67, 97 98; Nav. D. XIII bl. 273, 309, 341; Muller, Cat. v. Portr.; Dr. Waagen, Handb. of Painting, Lond. 1860; Smith, Cat. rais. of the Dutch and Flemish masters; Cat de la Musée d'Anvers, 1857; W. Burger, Musée de la Hollande T. II bl. 300. Dez. Trésors d'art, exposés à Manchester in 1857 p. 294. Biogr Univ.; Biogr. génér. mod. Chabert et Franquinet, Galer. des Peintres; Descamps, vie der peintres Flam. et Holl., T. III p. 9; Bartsch, Le peintre graveur T. I p. 309; Villot, Livret du Musêe du Louvre, êcoles Hol et Flam.; Dr. Waagen, Künstw. und Künstner in Engel. Berlin 1838, T. II S. 577; R. Weigel, Súplém, au Peintr. graveur de Bartsch; J.J. von Haber, Handb. für Künsller und Freunde der Kunst.