Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 16

[Johannes Regius]

REGIUS (Johannes), zoon van Johannes Regius, die het predikambt op de forten van St. Kruis en Frederik Hendrik bekleedde, werd ter laatstgemelde plaatse den 15den November 1656 geboren, studeerde te Utrecht, verkreeg aldaar in 1676 de doctorale waardigheid in de wijsbegeerte en werd in het volgende jaar proponent bij de classis van Edam. In 1679 werd hij predikant te Batenburg, in 1681 te Stavenisse. Van daar vertrok hij naar Franeker als hoogleeraar in de wijsbegeerte, welke waardigheid hij den 17den Junij 1686 aanvaardde met eene oratio de methodo philosophandi. Hier vond hij, een aanhanger der Aristotetische wijsbegeerte, veel tegenwerking van de Cartesiaansche partij, en niet alleen van de eigentlijke wijsgeeren, maar ook van de godgeleerden van der Waeijen, de Hautecourt en Roëll, allen te Franeker werkzaam en bekende voorstanders der Cartesiaansche philosophie. Campegius Vitringa sprak haar niet tegen, en de Friesche stadhouder Hendrik Casimir was er zeer mede ingenomen.

Het is te begrijpen, dat Regius deel moest nemen aan of gewikkeld werd in menigen strijd, die over de Cartesiaansche wijsbegeerte werd gevoerd.

De eerste was in dien, welke aan de Utrechtsche Hoogeschool tusschen Burman en Essenius werd gevoerd. Regius trad als verdediger van het door G. de Vries tegen Burman gerigte geschrift op in zijne Vindiciae narrator is confutati etc. Te Franeker deelde hij in de aldaar gevoerde geschillen over het gezag der rede, met betrekking tot de H.S., die hem aanleiding gaven tot het uitgeven zijner Dissertatio de modo percipiendi S. Scripturae etc., en zijne leerrede, getiteld Nodige Waarschuwing enz., waaruit menig ander twistschrift voortvloeide.

[p. 167]

Heviger en langduriger was zijn twist met den laatsten Cartesiaanschen hoogleeraar te Franeker, zijn ambtgenoot Ruardus Andala, groot het aantal geschriften tusschen hen gewisseld, en het was zeker een oorzaak van vreugde voor den grijzen Regius, toen met Andala's dood het Cartesianisme bezweek voor de philosophie van Newton en Leibnitz. Regius beoefende ook de geneeskunde, werd in 1696 honoris causa doctor en beoefende tot zijn dood de praktijk uit, doch liet daarom zijne theologische professie niet varen. Hij overleed den 9den September 1738. Hij is gehuwd geweest met Cornelia Stamper, dochter van Willem Stamper en Cornelia van Alphen. Een zijner zonen, 's vaders naamgenoot, was predikant in 't Retranchement en later te Bekerke. Zijne overige kinderen vermeldt Vriemoet. Hij schreef:

Vindiciae narratoris confutati quibus argumenta a Clar. de Vries, pro novitate et absurditate dogmatis de infantibus ab utero matrum actu peccantibus etc. confirmantur, 1669.

Oratio inaugur. de methodo philosophandi, Fran. 1686, 4^o.

Dissertatio de modo percipiendi S. Scripturae divinitatem contra H. Hulsium, theologum Duisbergensem, Fran. 1686, 12^o.

Institutionum Logicarum Epitome. Fran. 1703.

Institutionum Ethicarum Compendiam, Fran. 1708.

Principia Philosophiae theoretica, Fran. 1711, So. In het Ned. Beginselen der beschouwende philosophie, Rott. 1714, Amst. 1735, 4^o.

Metaphysica repurgata cum Tractatu gemino; de Providentia Dei reali et de Libertate divina in agendo ad extra, et creaturarum in existendo contingentia, Fran. 1715.

Cartesius verus Spinosismi Architectus, sive uberior assertio et vindicatio Tractatus, cui titulus Cartesius Spinosae praelucens, antehac vernaculo sermone editi; quibus quam clarissime nec non certissime demonstratur in Cartesio reperiri primaria fundamenta Spinosismi, Leov. 1718, Boekz. 1718, b. bl. 487.

Oratio in obitum Phil. Matthaei, Jun., Fran. 1690.

Oratio in obitum Nic. Blancardi, Ibid. 1763, fol.

Oratio in obitum Guil. Coeterii, Ibid. 1724, fol.

Oratio de homine automatico, habita cal. Jun. 1698 quum Recturam Acad. adgrederetur.

Oratio de vera mentis cum corpore amore, cal. Jun. 1699, quum Rectura aboret, Fran. 1703, 4^o.

Oratio de Sapientia imaginaria Cal. Jun. 1709, 4^o.

Oratio de S. Scriptura rerum naturalium optima magistra. Cal. Jun. 1719, Ibid. 4^o.

Oratio pro Scepticismo. Cal. Jun. 1725, 4^o.

Oratio de historia et fatis Acad. nostrae ab an. 1685 ad 1735 (niet uitgegeven).

Cartesius verus Spinosismi Architectus (tegen Andala).

De genuna causae secundae notione veraque ejus efficacia (tegen Andala).

[p. 168]

Moderamen inculpatae tutelae, pro macula heterodoxiae sibi nuper adspersa eluenda.

Zie Vriemoet, Ath. Fris. p. 672; Progr, Tib. Hemsterh.; De Laudatio funebr. op hem van Gotofridus du Bois is niet uitgegeven; Progr. fun. Petri Latani Uxori Regii script A^o. 1718; Burmanni, Traj. Erud. p. 53; Wilh. Vaii, S. Theol. Stud. Pietas Avunculo suo honorando Joanni Regio Med. et Phil. D. huiusque Prof. exhibita in maturanda edit. eius Moderam. inculpatae tutelae etc. Amst. 1713. 8^o; A. Ypey. Ges. der Christ. Kerk in de 18^o Eeuw, D. VII. bl. 450, 451; Ypey en Dermout, Gesch. der H.K. D II. bl. 457; Glasius, Godg. Ned.; Le Clerc, Bibl. Univ. T. VI. p. 431, 445; Boekz. der G.W. 1718. b. bl. 304; Jöcher, Rotermund, Kobus en de Rivecourt.