Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 16

[Sebald Fulco Johannes Rau]

RAU (Sebald Fulco Johannes), eenige zoon van den vorige, werd den 16 October 1765 te Utrecht geboren. Hij was voor het aanleeren van talen geboren. Hij leerde het Fransch en Hoogduitsch als kind van monsieur Bourdon en de Paltzische studenten, die de lessen van zijn vader hoorden en aan diens huis verkeerden. Met het Latijn, Grieksch en Oostersch begon hij mede nog als kind. Ook had hij reeds vroeg veel smaak in de Latijnsche en Oostersche poëzy. De rector Reitz en de hoogleeraar van dien naam, maakten hem met het werktuigelijke der eerste bekend. Na de Latijnsche scholen doorloopen te hebben, genoot hij aan de hoogeschool het onderwijs van zijn vader, Reitz, Saxe, Hennert, Rossyn, doch legde zich hoofdzakelijk op de Oostersche letterkunde toe, en van de vaardigheid, waarmede hij de Oostersche handschriften las en de gemakkelijkheid waarmede hij ze vertaalde, strekt ten blijke de Arabische proeve, welke hij, nog geen 19 jaren bereikt hebbende, onder voorzitting van zijn vader, verdedigde, en aan Johan Adriaan van de Perre opdroeg. In deze verhandeling gaf hij eene keurige beschrijving van een Arabisch handschrift over de edele en kostbare gesteenten, omstreeks de dertiende eeuw, zoo 't schijnt, door een geleerden Egyptenaar, Achmed Teafaschi, vervaardigd, waarvan hij tevens eenige hoofdstukken in het oorspronkelijke uitgaf, in het Latijn vertaalde en met aanteekeningen ophelderde. Reeds lag het geheele handschrift door hem vertaald, en waren de bouwstoffen voor het geheele werk verzameld, toen het bij Leyden's ramp verbrandde.

Reeds vroeg maakte hij zijn werk van wijsgeerige vergelijkingen, zoo in het vak der taal- als in dat der dicht- en karakterkunde. Deze zucht werd hem hebbelijk, en hij gaf daarvan in later tijd de schoonste proeven. Reeds vóór zijn 15de jaar werd hij lid van het genootschap Dulces ante omnia Musae, en leverde hij daarin eene Vergelijking der Homerische helden met die der Arabieren. Twee jaren later gaf hij eene proeve zijner vorderingen in de Latijnsche dichtkunde in het licht. Te Utrecht was hij ook lid van den vaderlandschen dicht- en letterkundigen kring, waartoe ook eenen Hinloopen, Carp, Klein en Bellamy behoorden, en arbeidde o.a. met hem aan den Poët. Spect. en de bevallige Proeven voor het Verstand, den Smaak en het Hart.

Na zijne studiën, ook in de godgeleerdheid, onder Burman, Bonnet, Vos en van Hamelsveld volbragt te hebben, besliste een schijnbaar toeval het lot van zijn volgend leven. Even 18 jaren oud, op een tweede reis met zijne

[p. 95]

ouders naar de vaderlijke geboortestad Herborn, noopte hem eene gelegenheid, om zijne krachten als gewijde redenaar in de Fransche taal te beproeven. De gelukkige uitslag dezer poging bepaalde zijne keus onherroepelijk tot het leeraarambt. Naauwelijks was hij, nog geen 20 jaren oud, tot den predikstoel toegelaten, of hij werd bij de Waalsche gemeente te Harderwijk en nog in het zelfde jaar bij die te Leyden beroepen. In het laatst van 1787 benoemden curatoren hem, den begaafden redenaar, tot gewoon hoogleeraar in de godgeleerdheid aan de hoogeschool dier stad, en den 12 April van het volgend jaar aanvaardde hij deze bediening met eene Oratio de eo quod jucundum est in studio theologico. Den 13 September 1794 werd hij, in plaats van den overleden hoogleeraar Scheidius, als hoogleeraar met het onderwijs der Oostersche talen en oudheden belast, en den 18 October van dat jaar opende hij zijne lessen met eene rede de Poëseos Hebraicae prae Arabum Poësi praestantia, tam veritatis quam Divinae majestatis Religionis, in Veteri Codice Sacro traditae, argumento.

Daar het besluit tot zijne aanstelling met eene betwistbare meerderheid genomen was, werd het, kort na de omwenteling van 1795, door de toen aangestelde curatoren voor nietig verklaard, omdat Rau, wegens zijne bekende gehechtheid aan het stadhouderlijk huis, bij de toenmalige bewindvoerders in ongunst was. In 1799 werd hem echter den leerstoel in de talen en oudheden op nieuw opgedragen. Ook aanvaardde hij in het zelfde jaar de waardigheid van hoogleeraar in de gewijde dichtkunst en welsprekendheid met eene redevoering de Poëticae facultatis excellentiâ et perfectione, spectata in tribus Poëtarum principibus, Scriptore Jobi, Homero et Ossiano.

Twee malen bekleedde hij de rectorale waardigheid, en sprak bij die gelegenheid de Jesu Christi ingenio et indole perfectissimis per comparationem cum ingenio et indole Pauli Apostoli illustratis en de Natura optima Sacrae Eloquentiae magistra. De pennestrijd tusschen Cras, Rau en N.N. over deze redev. vindt men in K. en L. bode 1806, No. 15, 1806, No. 8, 30.

Tot leedwezen van alle beminnaars van echte begaafdheid en bondige geleerdheid, werd hij den 7 December 1807 door eene korte maar hevige ziekte weggenomen. Den 28 Januarij 1794 was hij in den echt getreden met jonkvrouwe Gertrude Stephanie, gravinne van Randwijck, die hem twee dochters en vier zonen schonk. De koning van Holland vereerde hem met de ridderorde der Unie en stelde hem, weinige dagen voor zijn dood, tot redenaar van deze aan. De Koninklijke Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem, die der Nederlandsche Letterkunde te Leyden, het Curatorschap van het Stolpiaansch Legaat, het Utrechtsch en Zeeuwsch Genootschap en anderen boden hem het lidmaatschap aan.

[p. 96]

Teissedre l'Ange en van der Palm hielden lijkredenen op hem; Bilderdijk, de Bosch en Hinlopen hieven treurzangen aan. De Bosch en Pieter van Winter, Cornelis van Lennep, J.H. Hoeufft en P.H. Marron vervaardigden bijschriften op zijne afbeelding. Er bestaat o.a. eene zeer groote en zeer schoone in zwarte kunst, door C.H. Hodges, en eene kleinere door denzelfden.

Willmet telde Rau onder de beroemdste oosterlingen in ons land, en gaf hem den roem van sierlijkheid en bevalligheid, waarvan zijne Specimen Arabicum, continens Descriptionem et Excerpta Libri Achmedes Teifaschii de gemmis et lapidibus pretiosis; quod praeside Patre, die XVII Junii 1784, Traj. ad Rhen, publice defendit filius S.T.R. auctor ten bewijze strekt. Ook is de hand van den meester zigtbaar, zoo in zijne gemelde orationes als in die de Jesu Christi ingenio, in het Ned. overgezet door J. de Kruyff, en in 1798 te Leyden uitgegeven (Redev. over het allervolmaakst karakter van J.C. opgehelderd door eene vergelijking met dat van den Apostel Paulus), als in de taalkundige proeven zijner leerlingen van Vloten, Silvestre de Sacy, Tydeman en andd.

Van zijne gewijde welsprekendheid zijn de volgende proeven voorhanden:

Sermons sur divers textes de l'Erit. S. par feu Mr. Seb. Fulco Jean Rau, Leide, 1809, 10, 11, waarvan het derde deel afzonderlijk verscheen met den titel: Sermons sur divers textes de l'Histoire et la passion de J.C., Leide, 1811. Deze drie bundels werden door Teissedre l'Ange uitgegeven.

Quatre Sermons de feu Mr. Seb. F.J. Rau, Doct. et Prof. de Theol. et de Langue et Antiquités Orientales etc. I. Sur la justification. II. Sur l'amour pour Jésus Christ. III. Sur S. Paul aspirant à la perfection. IV. Sur les vertus du Chrètien dans le Commerce des hommes, Leide, 1861. 8^o. (Publiés avec une courte Préface par son fils Mr. S.J.E. Rau.

Eene leerrede in den Bundel van Aanspraken, Gebeden en Leerredenen, gedaan te Leyden op den 18 en 25 van Louwmaand, door J. Roldanus, L. Egeling, S.F.J. Rau, N. Schotsman, H. Proper en W. Broes, Leid. 1807. Ook afzonderlijk (Discours et prière etc.) en vert.

Aanspraak en Gebed, gedaan op den 18 Januarij 1807, in de kerk der Walsche Gemeente te Leyden, na de ongelukkige gebeurtenis, die stad overgekomen, op den 12 derzelfde maand. Uit het Fransch vert. door F. Saubert, Leyd. 1807, gr. 8^o. Ook vertaald door D.Th. Kemper, Secret. van Ouder-Amstel, gr. 8^o. ten zijnen kosten gedrukt te Amst. Ter Boekdrukkerij van P.E. Briët en alléén ten voordeele van de stad Leyden te bekomen bij C. Timmer aldaar.

[p. 97]

Ook is het antwoord der Walsche Synode gegeven op den brief der Remonstrantsche Broederschap, om uitnoodiging tot eene nadere vereeniging der Protestanten in ons vaderland, in 1798 aan dezelve gerigt, en door Ypey geprezen, door hem opgesteld.

Reeds in zijn jeugd beoefende Rau de Latijnsche poëzy, waarvan hij verschillende uitstekende proeven heeft gegeven. Afzonderlijk verscheen:

Trajectum ad Rhenum. Accedunt Constant. Hugenii de eodem Argumento Epigrammata 1782, Traj. ad Rhen. Sumtis autoris literis Postianis.

Bij gelegenheid dat dit dichtstuk verscheen, wenschte o.a. de hoogleeraar Y. van Hamelsveld zijnen leerling over deze eerste openbare proeve geluk en deed deze voorspelling:

‘Carmine dicta tuo, patria urbs te tollet honora,

Et referet larga praemia digna manu.’

Zijne overige gedichten zijn verspreid. Zijn Ode, bij gelegenheid dat de Utrechtsche hoogeschool het jaarlijksch feest ter inwijding van haren nieuw aangestelden rector magnificus in 1805, op muzyk gesteld en door een vaderlandsch dichter in het Nederduitsch overgebragt is ook in de lofrede van Teissedre l'Ange bewaard; de Ode aan Franciscus Burman, waarin hij Stephanus' marteldood bezingt en anderen. (Ad virum Celeb. Franc. Burmannum Fr. fil. Fr. nep. quum Acta Apostolica, latino carmine reddidisset, Traj, ad Rhen. 1783 of iets later). Hij schreef ook eene Latijnsche ode in het keurig album van zijnen vriend J. de Bosch en eene Alcaische Ode van uitstekende waarde, gerigt aan denzelfden dichter, bij gelegenheid dat deze zijne Poëmata uitgaf. Men vindt ze achter de Praefatio dezer verzameling, Utrecht, 1803.

Het plan der heeren Luchtmans van een Sylloge te geven, waarin Rau's Opuscula Philologica, Oratoria en Poëtica zouden opgenomen worden, schijnt niet voltrokken te zijn. Ook beoefende hij niet minder gelukkig de Fransche poëzy. Proeven daarvan zijn de Cantiques 53, 55 en 64, in de Cantiques pour le Culte Public, Recueillis et Imprimés par ordre du Synode Wallon. A Dordrecht, chez A. Blussé et fils, 1803.

Gelijk vroeger gemeld is, maakte hij een der sieraden uit van den bekenden dichteren kring van jongelieden, met eene Hinlopen, Casp. Klein, Bellamy. ‘In dezen kring,’ zegt zijn lofredenaar, ‘vertoonde zich de geest van Rau geheel gelijk hij was, in zijne edele oorspronkelijkheid en volle kracht, zoo rein, zoo vrij, zoo meesterlijk groot, dat de hooge bedoelingen der Goddelijke Voorzienigheid niet waren te miskennen.’

Ofschoon hij na zijn twintigste jaar niet meer gedicht heeft, komen er hier en daar blijken van zijn dichterlijk vernuft voor, zoo als in de Poëtische Spectator, uitgegeven door eenige

[p. 98]

Vaderlandsche vrienden, Amst. 1784, waarvan het eerste stukje van hem is, en in de Proeven van verstand, den smaak en het hart, Dordrecht, 1790. Hierin vindt men o.a. zijn romance Ewald en Elize, welke de dichter zelf op geringen prijs schatte, na het lezen van het Roosje van zijn vriend Bellamy, en eene Ode aan Cidli, vol schoone en stout geteekende beelden. Met welk eene teedere vriendschap hij aan Bellamy gehecht was, leert zijn treurzang op zijn dood, in l'Ange's lofrede opgenomen. Dat dichtstuk was mede rijmeloos, zoo als de meeste zijner gedichten. Meer andere vindt men in de aangehaalde lofrede, een goed bewerkt artikel over hem in van der Aa's N.B.A.C. Woordenboek, en eene verhandeling van J. Clarisse, Iets over S.F. Rau als dichter.

Ook beoefende Rau in zijne jeugd de teeken- en schilderkunst. Ook schreef hij:

Beoordeel. van ingekomen schilderij stukken bij de Leydsche Schilder- en Teeken-Academie Ars aemula Naturae. Leid. 1805.

Zie J. Teissèdre l'Ange en W. Bilderdijk, Lofr. en Lijkz. op S.F.J. Rau, Haarl. 1808; v.d. Palm, Gedenks. van de Kon. Orde der Unie, bl. 149-152; Nieuwenhuis, Kobus en de Rivecourt, Te Water, Narratio, bl. 240, 241; Siegenbeek, Ges. der L. Hoog. D. I. bl. 325, 345, 348, 362, 364, 377, 378, 379, 382, 383, 424, D. II. bl. 232-234, 416; Gal. Hist. des Cont. T. VIII p. 48; Borger, Orat. de modesto ac prud. Saor. Liter. interpr. i. f Wyttenbach, de obitu Wynpersii et Ravii in Bibl. Crit. T. X. p. l; Opusc. T. II. p. 218; Seb. Rau, Orat. Duae, p. XXXIII-XXXIV; Willmet, Orat. de retinenda antiq. Bat. in Litt. Orient. gloria (1805); Te Water, Aanspr. op de Jaarl. Verg. der Maats. van Ned. Lett. 1805; J. de Bosch, Carmen ad vir. et clar. et amic. S.F.J.R. eloq. s. Vindicem egregium; J. Hinlopen ad eundem, Orat. egregium afzonderlijk en vóór Rau's Orat. de Naturâ, Optima Eloq. Sacr. Mag; J.C. Souchay, Disc. pron. dans l'Eglise Walonne à Leyde à l'occasion du décès de fen Mr. S.F.J. Rau; A. Ypey, Ges. van de Christ. Kerk in de 18^e Eeuw, D. VI. bl. 271; Glasins, Godg. Ned.; Kist en Royaards, Kerk. Arch. (Eerste Serie, D. IV. bl. 279, D. IX. bl. 491, 491-497; Bouman, Mem. Clar. p. 22, 23, 208; Peerlkamp, de Poët. Lat. Neerl. p. 343, 344; Hoenfft, Parn. Lat. Belg. p. 252; Bouman, Ges. der Geld. Hoog. D. II. bl. 502; van Kampen, Ges. der Ned. Lett. en Wet. D. II. bl. 394, 395, 570, 571, D. III. bl. 242; v.d. Aa, N.B.A.C. Woord. D. III. bl. 62 volgg. J. Clarisse, Iets over S.F.J. Rau als dichter in de Fakkel, 11^e Jaarg. De Rec. ook der Rec D. VIII. bl. 1 volgg. Collot d'Escury, Holl. Roem, A. II. 287, III. 87, 88, A. III. 397, 398, A. IV. (1) 247, 248, IV. (2) 348, 349, 350, 409, A. III. 270, 271; Sepp, Proeve van Pragm Ges. der Theol in Ned. (3^de dr.) bl. 18, 46, 113, 153, 155, 215, 246, 511, 520; Briefw. van Mr. W. Bilderdijk met M. en H.W. Tydeman, D. I. bl. 27, 54. Bellamy, Gez (Amst 1785) bl. 49; Konst- en Lett. 1809. D. II. bl. 190, 1818 D. I. bl. 32; J.W. te Water in Hand. der Maats. van Ned. Lett. 1808. bl. 1; Geschiedk. Gedenks. enz. van Lodewijk Bonaparte, D. II. bl. 28; Bibl. voor Theol. Lett. 1811. Konst- en Lett. 1803. D. I. bl. 226; Cat. de la Bibl. Walonne à Leyde, S. p. 50, S. p. 56; Cat. der Maats. van Ned. Lett. D. I. bl, 276, D. III. bl. 320, 506; Muller, Cat. van Portr.; Biogr,

[p. 99]

Univ.; Biogr. Hist, H. de Bosch, In funus - Ravii - Sol. Orat. celebr, ab J.T. l'Ange. 12 Febr. 1808. Dez. Ad Ravium eloq. s. vindicem. egr. c. vers. Belg. G. Bilderdijkii.