Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 15

[Albert Pigghe of Pighius]

PIGGHE of PIGHIUS (Albert) werd omstreeks 1490 te Kampen, in Overijssel, geboren. Hij legde zich in het collegie de Valk te Leuven op de wijsbegeerte toe, behaalde den eersten rang bij de algemeene promotie van 1509, studeerde vervolgens in de godgeleerdheid in het door Hendrik van Houterle gestichtte collegie, waar hij zes jaren het onderwijs genoot van Jan Driedo en van Adriaan Florensz. (later paus) en bekwam de waardigheid van Baccalaurens. Op het voorbeeld van Driedo, legde hij zich ook op de wiskunde toe, schreef eenige werken over deze wetenschap, doch wijdde zich vervolgens geheel aan de wederleggende godgeleerdheid. In 1517 verliet hij Leuven en vertrok naar Keulen, en werd er doctor in de theologie.

Hij stond in hooge achting bij Adriaan van Utrecht, wien hij naar Spanje vergezelde, en die hem, toen hij den pauselijken zetel had bestegen, naar Rome riep. Ook deelde hij in de gunst van diens opvolgers Clemens VII en Paulus III, onderwees den laatsten in de wiskunde en vervaardigde verscheidene wiskundige werktuigen voor hem. Onder zoodanige omstandigheden kon het Pighius aan geen ker-

[p. 310]

kelijke waardigheden ontbreken. De pausen zonden hem, den ijverigen voorstander der hierarchie, naar Rheims, en volgens sommigen verhieven zij hem tot kanunnik en thesaurier van het Utrechtsche domkapittel, volgens anderen tot deken van St. Jan aldaar. Zeker is het, dat hij in 1535 proost en aartsdiaken van St. Jan te Utrecht was en dientengevolge heer van onderscheiden heerlijkheden. Hij kwam in een langdurig proces met de Utrechtsche regering over het zwaardregt in de heerlijkheden zijner proosdij, dat hij wel voor den hoogen raad van Mechelen won, doch dat wegens de groote onkosten, die hij had moeten maken, aanleiding gaf tot den bekrompen toestand, waarin hij zich later bevond. Hij woonde te Utrecht in een prachtig kloosterhuis, waarin hij den 26^sten December 1542 overleed, en niet, gelijk sommigen willen, in 1530, toen hij wel, bij den intogt van Karel V te Bologne, door het instorten van een brug, in levensgevaar verkeerde, doch niet omkwam. Hij ligt begraven in de St. Janskerk te Utrecht, waar nog in de vorige eeuw zijn grafschrift door Jacobus Latomius (bij Burman en Paquot bewaard) werd gelezen. Hij was een geleerd man, buitengewoon ervaren in de wis- en sterrekunde. De astrologie vond in hem een verdediger, doch zij, die er misbruik van maakten, een ijverigen bestrijder. Veel heeft hij gedaan tot verbetering van den kalender en tot juiste bepaling van het paaschfeest. Pighius heeft zich echter niet minder bekend gemaakt als verdediger der R.C. kerk, vooral ook der Hierarchie. Ofschoon zijne schriften in dit opzigt door velen werden geprezen, voegden echter anderen, bij den lof, dien zij ze toezwaaiden, de waarschuwing, ze met voorzigtigheid en onderscheiding te lezen. Het schijnt dan ook, dat de werken der hervormers, die hij bestreed, hem meermalen tot eene onwillige erkentenis der waarheid bragten. Zeker is het dat enkelen zijner geschriften op den index zijn geplaatst. Zijn voornaamste arbeid in deze rigting was zijne Hierarchiae Ecclesiasticae assertio, aan paus Paulus III opgedragen. Het 3, 4 en 5 boek, over het primaatschap van Petrus en zijne opvolgers, over het gezag van het opperhoofd der kerk en over de wereldlijke magt der pausen, komt ook voor in de Bibliotheca maxima Pontificia, vol. II. Van het 6^de boek, dat over de conciliën handelt, heeft een uittreksel het licht gezien, met den titel Apologia indicti a Paulo III Rom. Pont. Concilii adversus praedictas Lutheranae conjurationis calumnias, Colon. 1538. Het eerste boek behandelt het historisch bewijs van den christelijken godsdienst tegen de ongeloovigen en van het catholicisme tegen de protestanten, het tweede handelt over de éénheid der kerk. Een der eerste bestrijders van deze verdediging der hierarchie was de Engelschman J. Leland in zijn Amphilarchia in Alb. Pighium.

[p. 311]

Pighius was in briefwisseling met vele uitstekende geleerden van zijn tijd. Zijne brieven zijn in verschillende bundels verspreid.

Hij gaf in het licht:

Alb. Pighii Campensis, Philosophi, Mathematici ac Theologiae Baccalaurei formali, adversus Prognosticatorum vulgus, qui annuas pracdictiones edunt, et sc Artrologos mentiuntur, Astrologiae Defensio. Paris. 1518. gr. 8^o.

De Aequinoctiorum, Solstitiorumque inventione ad R. in Christo Patrem D. Franciscum Molinium, Abtatem L. Maximini, à secretis et consilio R. Francorum Christianiss. et piis largitionibus ejusdem Praepositum primarium. Ejusdem de ratione Paschalis celebrationis, deque restitutione Ecclesiastici Calendarii, ad Beatissimum Patrem Leonem X.P.M. Venundantur Parisiis in vico Divi Jacobi. in fol.

Adversus novam Marci Beneventani Astronomiam, quae positionem Alphonsinam ac recentiorum omnium de motu octavi orbis depravavit, Apologia, in quâ Alphonsina positio demonstratur. Paris. 1522. 4^o.

Apologia adversus novam Marci Beneventani Astronomiam Defensio. Paris.

Hierarchiae Ecclesiasticae Assertio. Colon. 1538. fol. Ab ipso Authore sub mortem diligenter recognita, novâque accessione passim locupletatâ. Ibid. 1544. fol. Et nunc accuratiori diligentiâ, quam hactenus unquam typis excusa. Ibid. 1558. fol. 1572. fol.

Controversiarum praecipuarum in comitiis Ratisponensibus tractatarum, et quibus nunc potissimum exagitatur Christi fides et Religio, diligens et luculenta Explicatio. Colon. 1542. fol. Paris. 1542. 8^o. 1543. 8^o. 1549. 12^o.

Explicationes Catholicae praecipuarum contraversiarum, quibus nunc potissimum Christiana fides et Religio exagitatur. Paris. 1586. 8^o. Aan 't eind van dit werk, aan paus Paulus III opgedragen, zijn twee dissertaties, getiteld: Quaestio de Divortiatorum novis conjagiis, et uxorum pluralitate sub Lege Euangetica, et Diatriba de Actis VI et VII. Synodi.

In eenige uitgaven vindt men:

Iudicium Deputatorum Universitatis, et secundarii Cleri Coloniensis de doctrinâ et vocatione Martini Buceri ad Bonnam anno (CIƆ.IƆ) XLIII.

De Libero hominis Arbitrio, et divinâ Gratiâ Libri X adversus Lutherum, Calvinum et alios. Colon. 1542. fol.

Ratio componendorum dissidiorum, et sarciendae in Religione concordiae. Col. 1542. 4^o. Uitgegeven door Gerard van Hamont, Prior der Karthuisers te Keulen, wien de schrijver het werk had gezonden. Zie den brief van Joh. Vorstius aan dezen Prior, in Hypodigma Bartholdi Nihusii in Cent. I ep. 71 der Epist. door Gabbema uitgegeven.

[p. 312]

Apologia Alb. Pighii adversus Martini Buceri calumnias, quas et solidis argumentis et clarissimis rationibus confutat. Mogunt. 1543. 4^o. Ook met Controvers. praecip. in comitiis etc. Paris. 1543. 8^o. 1586. 8^o.

Pighius haalt in deze Apol. het volgende geschrift van Bucerus aan: Constans Defensio de Christiana reformatione, quam D. Hermannus, Archiepiscopus Coloniensisium, ante publicavit. Herdrukt. Genevae 1613. 4^o.

Er zijn drie brieven van Pighius onder de Epistolae clar. viror. van Gabbema. Harl. 1669. 8^o. pp. 31, 33, 177 (1540-1542). Ook was hij in briefwisseling met den kardinaal Jacobus Sadoletus. Zie Sadoleti Ep. ad Alb. Pighium anno 1539. Lib. XVI, Ep. I. Lib. IV, ep. 9. Lib. XIV, ep. 6.

H.F. van Heussen bezat vele andere brieven van Pighius.

Sweertius en Valerius Andreas schrijven hem een tractaat de Missae officio contra Lutheranos toe, doch zie Paquot.

Alard van Amsterdam schrijft hem een werk de immensa Dei miserecordiâ toe. Zie Gabbema, Cent. I, ep. 18.

Men heeft een Epistola Alberti Campensis, Moscovie betreffende, gedrukt te Venetië 1543 en in T. I der Navigationi et viaggi raccolte da M. Gio. Battista Ramusio, in tre volumi divise. Venetia 1550-1559. fol. 1563, 1574, 1583, 1588, 1606, 1613, 3t. fol., doch waarschijnlijk is er een fout op den titel en is de brief van Albertus Pius, prins van Carpi, bekend door zijn schriften tegen Erasmus.

Zie Vita A.P. door Joh. Guntherus vóór de Apologia Alb. Pighii; Paul Jovii, Elogia, n 105; Miraei, Etog ill. Belgii script., p. 54-57; Sweertii, Ath. Lelg., p. 38-40; Foppens, Bibl. Belg.; Val. Andreas; Lupin, Bibl. Eccl., T. XIV, p. 165-168; Burman, Traj. ernd., p 260; v. Heussen, Hist. Eccl, T. II. p. 68, T. VI, p. 582-588; De ic. Poët. Belg., p. 99; Matthaei Fundat Eccl., p 125; Saussay, Conten. Bellarm. de script. Eccl., p. XIII; Possevinus et Theoph. Raynaud, de Mal. et bon. libr., n. 453; Wolfii, Lection. Memorol., T. II, p. 115; J Gerhardus, Theol. Prof. Jen. Loc. com., T. V; Nihusii, Hyrodigma, quo di uuntur nonnolla contra catholicos disputatue in C. Mortini tractatu de Analysi Logica, 1548; Massonus, Elog., T. II, p 421; Beza, in Vita Calvini; Possevinus, Arparat. Sac., T. I, p. 26; Miraeus, de Script. Seruli. XVI C 76; Pope Blount, Cens. celebr. auth., p. 592; Freheri. Theatr. Viror. ill., T. IV, p. 1457; van Heussen en van Rijn, B.S.; Lipsii, Cent. ad Belg. Ep, 51; Tob. Magyri, Epouym., p. 662; Pantaleonis, Prosopogr., S. III, p. 187; Vossius, de Scient. Mathem., C. LXV. § 5, p. 373; Conringius, Saec. XVI, C. I. p 151, l.n. Krantzni (14); J. Revii. Hist. Daventr, L. III, p. 257 261; F.D. Camusalus, ad Ciaconii Bibliothecam, p. 844; Cat. Bibl. Bunav., T. I, vol. II, p 1512, 1513; Offerhaus, Comp. Hist. IX, XI, § 12 10)); Saxe, Onom., T. III p. 70; Anal. 589, 657; Index Madrit edit anni 1667; van de Water, Utr. Placaetb., D. I, p. 253, 254; Hijst der Proosten van St. Jan, Aanh. op de Kerk. oudh. van Nederl., p. 168-202; Glasius, Godgel. Nederl., Mr. P. Bosscha, Alb. en Steph.

[p. 313]

Wijnand Pighius in Overijss. Almanak voor oudheid en letteren 1840, p. 112 verv.; Niceron, Mém., T. 39, p. 372-386; Bayle, Paquot, Mém., T. II, p. 175-187, Nouv. Biogr générale; Biogr. univ.; Bauer, Jöcher, Rotermund Moreri, Hoogstraten, Kok, Nieuwenhuis, Kolm en de Rivecourt.