Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 15

[Cunerus Petri]

PETRI (Cunerus) werd omstreeks 1530 te Duivendijke op Schouwen, uit arme ouders, geboren en ontving het eerste onderwijs te Brouwershaven. Van daar begaf hij zich naar Leuven, waar een edelman, Elias van Shore, hem in staat stelde zijne studiën te vervolgen. Hij legde zich het eerst op de wijsbegeerte toe, en verwierf de 12^de plaats bij de algemeene promotie in 1550. Hierna wijdde hij zich aan de godgeleerdheid onder Ruard Tapper en Joost Ravestein. Na het eindigen van zijn cursus werd hij naar de abdij het Park gezonden om de godgeleerdheid aan jeugdige geestelijken te onderwijzen, en in 1559 werd hij Plebaan van St. Pieter te Leuven. Den 12^den November van het volgende jaar ontving hij de waardigheid van doctor, en in 1568 werd hij tot rector verheven. Weldra opende zich voor hem de weg tot hooge kerkelijke waardigheden. Van de nieuwe bisdommen, door Philips II opgerigt, was er een voor Leeuwarden bestemd, en tot het bekleeden van dien zetel Remigius Dirutius benoemd. Met geestdrift hadden zich echter de Friezen, zoowel geestelijken als wereldlijken, tegen het invoeren van deze nieuwe waardigheid in hun gewest verzet, en wel met zoo gunstig gevolg, dat zij jaren lang de overkomst van den kerkvoogd verhinderden. Alva's ijzeren wil besloot ook hen te dwingen, maar, daar Remigius intusschen den stoel van Brugge had bekomen, werd Cunerus Petri tot bisschop van Leeuwarden aangesteld. Ondersteund door het Spaansch bewind, deed hij, den 1^sten Febr. 1570, zijne intrede te Leeuwarden. Het koste hem veel moeite in het bezit te komen der kloostergoederen, die hem tot onderhoud van het nieuwe bisdom waren aangewezen. Het werd echter doorgedrongen. De Friezen, hierdoor verbitterd, werden het nog meer toen hij zich het regtsgebied aanmatigde over zaken, die weleer tot het hof van Friesland behoorden, en hij de besluiten der kerkvergadering van Trente invoerde; ook over zijne gestrengheid in het vervolgen en straffen der ketters en zijne weelderige levenswijze. Na de lafhartige vlugt van den graaf van Schouwenburg, in 1573, reisde hij Friesland rond om de kerken, door de protestanten ontheiligd, weder te wijden, en op zijn bevel werden de lijken der ketters uit de gewijde aarde opgegraven en de levenden in den kerker geworpen. Daar de overdaad zijner gastmalen onophoudelijke uitgaven vorderde, onthield hij zich niet, op allerlei wijze, ook

[p. 235]

ten nadeele der kerkelijken, geld bijeen te schrapen, hetgeen een onbekende aanleiding gaf, onder den pseudoniem van Theophilus Gelasius, een satyre op hem te vervaardigen en in het licht te geven met den titel:

In breve pontificis, venia dignantis Jesum, invectiva sacra, sive chronica redargutio.

Toen Friesland het spaansche juk had afgeworpen, liet de graaf van Rennenberg hem in 1578 eerst op het blokhuis te Harlingen, vervolgens in het klooster te Bergum in verzekerde bewaring zetten. Cunerus wist echter zijnen kerker te ontsnappen en vlood naar Munster, waar hij eenigen tijd als wijbisschop diende. Van daar ging hij naar Keulen, waar hij als prediker optrad en lessen in de theologie gaf. Hij overleed aldaar den 15^den Februarij 1580, in den ouderdom van 48 jaren. In 1611 liet een Fries op zijn grafzerk in de Domkerk het volgende opschrift plaatsen:

Pietati sacrum.

‘Occiduae Frisiae Cunerus Episcopus (Hospes),

Primum et exterris, dormit in hoc tumulo.’

V.d. Heyden noemt hem ‘een geleerd, ijverig en braaf man.’

Hij gaf in het licht:

Een seker bewijs van den Vaghevier, ende solutie van al dat men hedendaechs daer teghen is voortbrenghende. Leuven 1566. 12^o.

Verae ac germanae Domini nostri Jesu Christi Ecclesiae (quae columna et firmamentum est veritatis) designatio, atque ejusdem per quatuordecim proprietates ostensio. Lovan. 1567, 1585. 12^o.

Ook in de Bibliotheca maxima Pontificia van I.T. Rocaberti, T. VII, p. 798-819.

Den schilt teghen die Wederdoopers, waer in verclaert wordt die Oude ende Catholycke leeringhe teghen sekere articulen, daar die Wederdoopers, bysonder die Mennonisten, nu ter tyt die heylighe Kercke mede syn beroerende. Diinende ook teghen alle Ketteryen, die nu corts opgheresen syn. Leuven, 1568. 12^o. Aan den magistraat en de burgerij van Brouwershaven opgedragen.

Statuta Synodi dioecesanae Leovardiae à R^mo... Cunero Petri. Anno MDLXX, die XXV, XXVI et XXVII aprili celebratae. Lovan. 1570. 8^o. Ook in de Historia Episcopatus Leovardiensis van van Heussen, p. 43-47.

De Missae Sacrifieiv, tractatus Eodem authore, de Meritorum Christi et Sanctorum consensu. Item Quaestiones Pastorales. Et, de Coelibatu Sacerdotum. Admonitio: Lovan. 1572. 12^o.

[p. 236]

De Christiani Principis officio, et quae secundum conscientiam ex sacris literis ei debetur obedientia. Colon. 1580. 12^o. Montibus 1581. 12^o.

Tractatus aliquot insigniores de gravissimis Theologiae Christianae controversiis. Opus novum, doctum, et elaboratum; in qua, quae de peccato originali, gratia, libero arbitrio, charitate, justificatione, aliisque hoc tempore disputantur, tum ad confirmandos pios in doctrina Catholica, tum ad privatas periculosasque quorundam opiniones convellendas, eleganter et subtiliter excutiuntur. Colon. 1583. 12^o.

De curâ corporis humani, pro ctericis aliisque piis hominibus, e Sacrâ Scriptura et Patribus. Colon. 1587.

Cursus B. Mariae Virginis in usum Religiosorum ordinis S. Benedicti auctus et emendatus. Ingolitudi. 1587.

Pater Gerberon bezat een hands door Cunerus Petri, of door een ander van zijn tijd, geschreven en voleindigd te Leeuwarden in 1571, waarin hij aantoont, dat de 76 stellingen, in 1567 door de bul van Pius V tegen Bajus veroordeeld, alle kettersch zijn.

Zie Gerberon, Bajanor. p. 202, 221, 236; Gazet, Hist Eccl. du P.B. p. 494, 495; Val. Andreas, Bibl. Belg. p. 167; Fasti Acad. p. 44, 116, 117; Castillion, Sacra Belgii Chronol. p. 489, 490; Van Heussen, Hist. Episcop. Leov. p. 40-43; Foppens, Bibl. Belg. t.a.p.; Aub. Miracus, Elog. ill. Belg. Script. p. 26; Hist. v.h. Bisdom van Vriestand, bl. 74-76; Fr. Sweertii Sel. Christ. Orbis Delic. p. 187; J. van Gaveren, Boekzaal van Mei en Junij 1706, bl. 484, 489; Bibl. Ultraj. Bat. T. II, p. 67; Cat. Bibt. Amstelod. p. 105; Cat. Bibl. Du Bois, T. II, p. 195; Guicciardijn, Descriptio Belgiae, p. 214; De la Rue, Gelett. Zeeland, bl. 225 volgg.; Paquot, Mém. T. I, p. 622 suiv.; Ten Cate, Geschied. der Doopsgez. in Friest. bl. 71; Diest Lorgion, Geschied. van de Kerkherv. in Friesland, bl. 91 verv., 108 verv.; Ypeij en Dermout, Geschied. d. Ned. Herv. Kerk, D. II, aant. bl. 28 verv.; Glasius, Nederl. Kerk. geschied. voor het vestigen der herv. D. III, bl. 523; Godgel. Nederl. W.v.d. Heyden, Verh. v.d. verrigt. d. Jesuit., bl. 16, 21, 23, 219; Ypey en Dermout, D. II, Aant. 71; Eekhoff, Gesch. Beschrijv. v. Leeuwarden D. I, bl. 221, 226, 246; Kobus en de Rivecourt. Later gevondene berigten in de Vrye Fries, IX, 177; N. Friesche Volks-Almanak, 1864, 85.