Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 15

[Dirk Pietersz. Pers]

PERS (Dirk Pietersz.). Volgens sommigen te Amsterdam, maar blijkens een bijschrift van Vondel, onder zijne afbeelding, te Embden geboren. Hij heette eigentlijk Dirk Pietersz. en schijnt zijn naam Pers ontleend te hebben aan zijn bekend uithangbord de Witte Persse. Ook heette hij Dirck

[p. 208]

van Bembden (Dorotheus a Bemda). Zijn geboortejaar is onbekend, doch tusschen 1620 en 1650 was hij boekverkooper te Amsterdam, op het Water in de Witte Persse, recht over de Korenmarkt. Hij was bevriend met Joost van den Vondel, van wien hij eenige gedichten uitgaf en die twee bijschriften onder zijn afbeelding maakte. Er bestaat van hem een portret met breeden hoed op, baard en knevels, door T. Mattham met een vierregelig vers van G. Brandt. Zijn spreuk was een anagram van zijnen naam Ick strii op snoo eerde. Hij was een vrij goed dichter, doch minder goed geschiedschrijver, en overleed omstreeks 1650.

Hij schreef:

Jona den Straf-Predicker. Amst. 1624, 1625, 1635. 4^o.

Bellerophon, of lust tot wijsheid, door Sinnebeelden vertoont; waer by zijn gevoegt de vrolycke stemmen of stichtige en vermakelycke Liedekens en Dichten, genomen uyt de geoorloofde vrolyckheydt tot opmerkinge der goede Zeden, met konstplaten geciert en op veele nieuwe voyskens gepast. Amsterd. voor den Aaltoon, 1626. kl. 8^o.

In 1681 verscheen te Amsterdam.

De laatste vernieuwde Urania of Hemelsangh, synde het 1 Deel van Bellerophon of Lust tot Wijsheyd, waerin veele historische en Christelyke Gesangen, stichtelyckke Liedekens en Gedigten uyt de Schriften des Ouden en Nieuwen Verbonds, tot opweckinge des Godsaligen levens, leerryck werden voorgestelt. Door D.P.P. Allen menschen, tot aandacht, soo wel tot lesen als singe vertoont, en op nieuws doorgaens met nieuwe gevonden Voysen vermeerdert, neffens andere treffelycke gesangen op de mozyck-noten gestelt. De Muzijk door Cornelis de Leeuw Gecorrigeerd. Amsterd. de Wed. Michel de Groot. 1681. 12^o. Het derde deel bevat Gezangen der Zeeden. Ald. 1681. Pers droeg zijn werk aan J. Cats op. De platen zijn van J. de Bosscher. Amst. 1695. 12 pl.

Lucretia ofte het Beeld der Eerbaerheydt. Amst. 1624.

Bacchus wonderwercken; waer in het recht ghebruyck en misbruyck des wyns door verscheyden vermaecklijcke, eerlijcke en leerlijcke Historien wordt afgebeeld; en de lasteringe der dronkenschap met levende vinnen afgemaalt. Amst. 1628 12^o. m. pl.

De Romeynsche adelaer, ofte Kort verhael van Adam af, tot de Romeynsche Monarchie, waer de loflycke en lasterlycke daden van de Romeynsche Koningen en Keyseren tot op desen tyd toe beknopt en levendigh worden verthoond. Waer by ghevoeght iz 't leven der Turonsche Keyseren, en hare Op-komst. Waerdigh om voor alle hooge en lage Staatspersoonen gelesen te worden. Met borstbeelden verciert. Amst. van den auteur. 1684. 12^o.

[p. 209]

Lambert van den Bos gaf in 1689 te Utrecht een nieuwe uitgaaf van dit werk in 3 deelen 8^o. Nu door Nieuwe Aenmerkingen, voornamentlyck de Saaken der Nederlanden aengaende, vermeerdert, en verders met behoorlijcke Uytbreydinge gecontinueert tot den jare 1689. Verders met verscheydene Registers en curieuse Konstplaten voorsien.

Epictetus Handboeckjen, Cebes Tafereel, Isocrates Vermaninghe aan Demonicum en Plutarchus van de Opvoedinghe der Kinderen. Amst. 1637. 4^o.

De ontstelde Leeuw of Springader der Nederlandsche beroerten van den jare 1560 tot het eynde van 't jaar 1581. Amst. 1641. 12^o.

Pers wilde zijn werk beschouwd hebben als eene inleiding tot van Reyds Nederl. Oorlogen en geschiedenissen, doch hij is minder oorspronkelijk en wijkt niet van zijne voorgangers af.

De verwarde Adelaer en ontstelde Leeuw, of springader der Nederlandsche beroerten onder Keyser Karel V en zijn zoon Philippus en onder de Vereenigde Staten tot den doot des Princen Willem van Oragnien. Ugt de geloofwaerdigste Schryvers opgesogt en vermeerdert. Amst. 1647. 4^o.

Traenen Jesu Christi gestort over Jeruzalem. Amst. 1625.

Amsterdamsche Pegasus waer in (uyt lust) by een vergadert zijn veel minnelijcke Liedekens (noyt voor desen gedruckt) gestelt op verscheyden nieuwe stemmen; by een gebracht door vier liefhebbers. En by meest al d'onbekende Voyzen de Noten of Muzycke gevoeght, Amst. 1627. Langw. 4^o. Muziik.

Gulde Kleynoot der Kinderen Godts. 12^o.

De Boetveerdige Zondaer. 4^o. met pl.

Ook gaf hij een vertaling van C. Ripa's Iconologia of Uitbeelding des Verstands. Amst. 1644. 4^o.

Het 20^ste Stukje van de Keur van Ned. Lett., bij Westerman uitgegeven (1^e Jaarg.) behelst gedichten van Pers. Zijn portret bestaat.

Zie Paquot, Memoires, T. IX, p. 317; Witsen Geijsbeek, Biogr. Woordenb. van Nederl. Dicht. D. IV, bl. 274, 433; De Wind, Bibl. van Nederl. Geschieds. D. I, bl. 450, 451; Le Jeune, Bouwstoffen voor de Nederl. Letterk. 2^e St, bl. 127; Vondels Werken door Mr. J. van Lennep, Iets over Dirk Pietersz. Pers in Nederland, 1853, D. I, bl. 249-298; Beknopt Biogr. Woordenb. Zutphen bij A.E.C. van Someren o.h.w.; Te Water, Verb. d. Edelen, D. IV, bl. 384; Brandt, Ged. D. I, bl. 91; Nieuwenhuis, Kobus, Rotermund, Arrenberg. Naamr.; Abcoude, Naamr. Aanh. bl. 162; Navorscher, D. VII, bl. 288, D. VIII; Muller, Cat. v. Portr. 581, Cat. v. Voorst, D. I, bl. 198, D. III, bl. 61, Cat. Jacob, D. II, bl. 233.