Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 13

[Olivier van Noord of Noort]

NOORD (Olivier van) of Noort, in 1558 te Utrecht geboren, zette zich te Rotterdam neder, waar hij op de markt herberg hield. Hij was de eerste Nederlander die den aardbol rondzeilde door de straat van Magellaan (12 Augustus 1598) onbeschadigd over Borneo en Java langs de Kaap de Goede Hoop (26 of 28 Augustus 1601) te huis kwam, doch geene ontdekkingen deed. Moll beschuldigt hem van onkunde in de zeevaart en van noodelooze wreedheid, waarvan hij onwraakbare bewijzen bijbrengt. Hij was overigens niet ontbloot van schranderheid; op de Dieveneilanden, waar reeds de Spaansche heerschappij erkend werd, liet hij de Spaansche vlag waaijen, en een matroos monnikenkleederen aantrekken, waardoor hij levensmiddelen bekwam. Het is merkwaardig dat van Noord gelegenheid had van de Araucanos, een dapper inlandsch volk, dat zich moedig tegen de Spanjaarden verdedigde, en aan een dichter dier natie zelfs de stof tot een heldendicht opleverde, berigten in te winnen. Nopens dezen togt schreef de Groot ‘non quidem opes ullas sed clarum patriae decus attulit.’

In 1602 komt hij voor als scheepsbevelhebber in 's lands dienst, ook wordt hij niet lang daarna onder de verdedigers van Ostende ontmoet. Hij sleet zijne laatste levensjaren te Schoonhoven, en stierf aldaar den 22sten Februarij 1627. Hij werd in de St. Bartholomeus-kerk begraven. Op zijn grafzerk leest men:

Hie ille est, totum velis qui circuit orbem,

A magellano quartus Oliverius.

Volgens eene overlevering had hij twee zeer fraaije stukjes geschut, in het jaar 1598 te Utrecht gegoten, die met hem de reis rondom de wereld hadden gemaakt, bij uitersten wil aan de stad Schoonhoven besproken. Zij werden in 1770 of 1780, toen men den stadhuistoren van een nieuw klokkespel

[p. 294]

voorzag, versmolten Om de grootste klok werden deze regels, door mr. D. Hoole van Nooten vervaardigd, gegoten:

Mijn schor geloei op reis van dapperen van Noort
Klinkt, na een lange rust, thans in een fraai accoord.

Zijn portret is door J. de Geijn gegraveerd.

Men heeft:

Wonderlicke Voyagie, bij de Hollanders ghedaen door de strate Magalanes, ende voorts den kloot des Aerdtbodems om, met vier schepen, onder den Admirael Olivier van Noort van Utrecht, uytgevaren. Anno 1598. Rott. 1602, 4^o. Amst. bij Michiel de Groot. 1664 4^o. Amst. z.j. bij G.J. Jaeghman, Utrecht, 1706, met houtsn. overgezet in verschillende talen o.a. in het Fr. Amst. 1602, fol.

Zie An accoant of several late Voyages and discoveries to the South and Norht, towards the Streights of Magellan, the South-Seas etc. Lond. 1695 8^o.; van Meeteren, Ned. Hist. B. XXII, f. 436; Grotii, Hist. Lib. X. p. 415; Wagenaar, Vad. Hist. D. IX. bl. 139; Ned. Reiz. D. I. bl. 11. D. II. 83, 147, 150; Valentijn, O. en N.O. Ind. D. I. bl. 177; Rabus, Boekz. v. Europa. 1696 à bl, 276; Moll, Zeetogten, bl. 105-119; van Kampen, Vad. Karakterkunde, D. II. bl. 91, 92; Collot d'Escury, Holl. roem, D. II. bl. 197; Purchas, Pelgr. T. I. P. II. p. 72; Hist. Univ. (Paris, 1784. 124 vol. 8^o.) T. 80. L. 34. p. 1-4; Nouv Biogr. Génér.; Recueil des Voyages qui ont servi à l'établissement de la Compagnie Indes Orient. (Rouen, 1721. 10 vol. 12^o.) T. II. p. 328, 332, T. III. p. 1-153; de Laet, Novus Orbis, Liv. XIII. e. IX. Herrera, Recueil de Navig. du détroit de Magellan; Santago de Tessio, Guerra de Chile (1735) p. 81; Frederie la Croix, Patagonië, Terre du Feu, Iles Malouines in L'Univ. Pitt. p. 26; van Tenac, Hist. Génér. de la Marine, T. II. p. 328, 339; Schinkel, Gesch. en Lett. Bijdr. bl. 14 (Eigenh. Aant. van O.v.N.) Ned. Held. ter Zee, 1783. D. I. bl. 191, 192; van Berkum, Beschr. van Schoonh. bl. 408, 409. Lauts, Het Utr. Geslacht van Noort, bl. 8, 9; Vad. Lett. 1821. bl. 89; Kobus en de Rivecourt, Muller, Cat. van Portr.