Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 13

[Gerard Johan Nahuys]

NAHUYS (Gerard Johan), zoon van Gerard Nahuys, kanunnik van het kapittel van Oud-Munster te Utrecht en van Margaretha Pott, kleindochter van den Amsterdamschen predikant N. de la Planque, werd den 1 Februarij 1738 te Utrecht geboren. Reeds in zijne jeugd koesterde hij eene overhellende neiging tot het predikambt, en, na de latijnsche scholen doorloopen te hebben, werd hij een der voortreffelijkste kweekelingen van de academie zijner geboortestad. Hier genoot hij de lessen in de talen, wijsbegeerte, wis- sterren- en bovennatuurkunde, ja in alle de wetenschappen welke zijnen naar kennis dorstenden geest konden verrijken, van de hooglecraren Reitz, Rau en Hahn, terwijl hij voor al die takken, welke de godgeleerdheid, uitlegkunde en kerkelijke geschiedenis betreffen, de lessen hoorde van Irhoven, Elsnerus. Wesseling, Burman en inzonderheid van Bonnet. Eene proeve leverde hij hiervan in zijne onder den hoogleeraar Hahn, destijds de natuur en scheikunde onderwijzende, verdedigde Explicatio quaestionum mathematicarum de maximo et minimo in scientiâ machinali. En wat men in de Godgeleerde wetenschappen van hem te verwachten had, toonde zijne onder

[p. 35]

Bonnet verdedigde Dissertatio Philosophico-Theologica, quâ axiopistia Mysteriorum religionis ex natura mysteriis adstruitur.

Reeds had hij zich door deze geschriften roem verworven, en zich een werkzaam lid der beide, destijds onder de studerende jeugd binnen Utrecht opgerigte genootschappen. Dulces ante omnia Musae en Tendimus ad idem betoond, toen hij in 1762 tot proponent werd aangenomen. Reeds in het volgende jaar werd hij predikant te Eede, een dorp op de Veluwe, van waar hij in 1764 naar Oud-Beijerland vertrok. Ook hier bleef hij slechts kort. Den 1 December 1765 beriep hem de gemeente van Middelburg, en vijf jaren later (Aug. 1770) sprak hij te Rotterdam zijne intreêrede over 1 Cor. III: 10-15 uit. Gedurende zijn verblijf in Zeeland, werd hij lid van het te Vlissingen opgerigte genootschap der wetenschappen, en te Rotterdam hem den titel van Hoogleeraar in de wijsbegeerte en zedekunde opgedragen, ter gelegenheid dat hij een beroep naar Amsterdam had afgeslagen. Na verloop van 6 jaren werd dit beroep herhaald, dat hij thans aannam, waarna hij den 28 Junij 1778 in de hoofdstad bevestigd werd. Bijna 3 jaren bekleedde hij hier met veel roem het leeraarsambt, waarna bij eindelijk in eene hoogere werkkring geplaatst werd. Na alvorens bij curatoren van de hoogeschool te Groningen in aanmerking gekomen en naderhand in diezelfde betrekking voor Harderwijk gekozen te zijn, doch voor welk beroep hij had bedankt, werd hem 16 Oct. 1780 door curatoren van 's lands Hoogeschool te Leyden het gewoon hoogleeraarsambt in de Godgeleerdheid en kerkelijke geschiedenis, in plaats van den overleden D. van der Kemp, op eene wedde van f 2300 opgedragen. Hij aanvaardde zijn ambt den 30 April 1781 met eene inwijdingsrede De sabtilioris Ethnicismi inter Christianos nostrâ aetate serpentis noxis ac remediis.

Doch niet lang had Leyden's hoogeschool genot van 's mans onderwijs. Naauwelijks had hij een aanvang met zijne academische lessen gemaakt of hij werd reeds van zijn post afgeroepen. Nahuys ontsliep den 9 Oct. 1781 in den ouderdom van 43 jaren en ruim 8 maanden. In het laatst van zijn verblijf te Middelburg was hij gehuwd met Catharina Walburg van Mansfeld, dochter van den toenmaligen burgemeester, mr. Jan Jacob van Mansfeld te Utrecht, bij wien hij 7 kinderen verwekte, onder welke een zoon P.H. Nahuys laatst predikant te Haarlem.

Nahuys behoorde tot de geleerdste en mildste mannen van zijn tijd. Wars van alle mystieke denkbeelden, paarde hij verlichting aan echte godsvrucht, en in zijne geschriften en leerredenen toonde hij hoe ware nederigheid, een zachtaardige geest en afkeerigheid van niets beduidende kerktwisten, de voornaamste trekken van zijn karakter uitmaken.

De geleerde Hofstede heeft eene breedvoerige schets van

[p. 36]

zijn leven gegeven, en R. Schutte plaatste onder zijne afbeelding eenige dichtregels. Zijne afbeelding is zeer dikwijls in het licht gegeven.

Men heeft van zijne pen:

Kort vertoog over de onstoffelijkheid en onsterfelijkheid der ziel in Verh. van het Zeeuwsch Genootschap. D. I.

H.J. Krom, K. van der Palmen D.C. van Voorst, Verhandel. over de verbeteringen der openbaare, vooral der Nederduitshhe schoolen met aanmerkingen van G.J.N. in Werk. van het Zeeuwsch Genootschap. D. VIII.

Nagelaten leerredenen van J. de Leeuw, over de zes eerste verzen van den brief des Apostels Judas, benevens eene doorloopende verklaring over deszelfden geheelen brief, en het tweede hoofdstuk des tweeden brief van Petrus, door G.J.N. Amst. 1776.

De bedroefden wegens het verlies hunner kinderen en nabestaanden door de kinderziekte, tot eene betamelijke en troostrijke onderwerping aangespoord (over de geoorloofdheid der inenting) Rott. 1778. In twee leerredenen.

Inwijdings-Rede over de nadeelen van een verfijnd Heidendom onder de Christenen van onzen tijd inkruipende, en de middelen daartegen. Leid. 1781.

Volledige uitlegkundige en praktikale verklaring over den Brief van Paulus aan de Philippensen. 3d Amst. 1781. 8^o.

Leerredenen over Jes. LIII, LIV en LV. uitgegeven door J. van Nuys Klinkenberg. Amst. 1782. 8^o.

Leerrede over Ps. VIII: 4, 5.

Leerrede over Ps. CXLVI: 8b. Amst. 1783. 8^o.

Leerredenen over Zacharia V: 5-11 en Jesaia LVIII: 1-12, ter voorbereiding van eenen Dank- vast- en Bedendag. Amst. 1786. 8^o.

Bekend is zijnen arbeid met zijnen ambtgenoot Jacobus van Nuys Klinkenberg in het laatst van zijn verblijf te Amsterdam begonnen over eene verklaring van den geheelen Bijbel, en waaraan hij tot de 8 eerste hoofdstukken van Numeri reeds gevorderd was, toen hij ontsliep. Te Rotterdam werd hem in 1775 met zijn ambtgenoot van Laren de correctie opgedragen van den Bijbeldruk, die daar met de nieuwe Psalmberijming bij den Boekhandelaar Bronkhorst het licht zou zien. In 1782 gaf P. Hofstede te Rotterdam zijn leven in het licht met eene leerrede over 2 Cor. V:14.

Zie Nieuwenhuis, Kobus en de Rivecourt, Rotermund, Ypey, Kerk-Gesch. der 18^e eeuw, D. VIII, bl. 445, 666; Siegenbeek, Gesch. d. Leydsche Hooges. D. I. bl. 317, verv. D. II. Toev. en Bijl. bl. 225; Bouman, Geld. Hooges. D. II. bl. 342, 377; Harderwijk, Naaml. der Pred. te Rotterd. bl. 90 verv.; Glasius, Godgel. Nederl. o.h.w.; De naamlijsten van Abcoude, Arrenberg en Muller, Cat. van port; Boekz. der Gel. Wereld, 1781, bl. 80; Kist en Royaards, Arch v.

[p. 37]

Kerk. Gesch. D. IX, bl. 491, 497; C. Sepp, Proev. eener Fragm. Gesch. der Theol. p. 99, Joh. Stinstra en zijn tijd, bl. 12; Bibl. Hag. T. II. p. 614, Cat. der Bibl. v.h. Zeeuwsch Genoots. bl. 349.