Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Tweede stuk

[Johannes Murmellius]

MURMELLIUS (Johannes), zoon van Theodoricus Murmellius, werd te Roermond geboren, begaf zich in zijn jeugd in den krijgsdienst, maar verwisselden dien weldra met de studie der letteren, ontving het onderwijs in de Grieksche en Latijnsche taal van Alexander Hegius te Deventer, en begaf zich van daar naar Keulen, waar hij meester in de vrije kunsten werd. In 1500 stond hij den rector Timann te Munster, in het besturen zijner school, bij. Toen hij zich echter in 1511 met dezen wegens de uitgaaf van een Compendium Grammatices in onmin was geraakt, scheidde hij zich van hem, en nam als rector het bestuur van de St. Lebuinus school aldaar op zich. Drie jaren later begaf hij zich naar Alkmaar, waar hij een nieuwe school stichtte. Vijftien jaren achtereen was hij hier rector, en bestuurde met zulk een voorspoed de school, dat hij op eenen tijd 950 leerlingen in zijn onderwijs zag deelen. Een geweldige brand hem van al zijne bezittingen beroofd hebbende, verplaatste hij zich (1516) naar Deventer, en mogt hier slechts één jaar zich aan het onderwijs overgeven. Hij stierf aldaar in 1517, en wel door vergif, hem uit nijd, door zijn mede onderwijzer, G. Listrius, toegediend. Hij liet zijne weduwe en zoon in armoedige omstandigheden na. Hermannus Busschius vervaardigde een grafschrift op hem. Murmellius werd door zijne tijdgenooten voor een uitstekend taalkundige gehouden en was als beoefenaar der La-

[p. 1168]

tijnsche poëzij zeer beroemd. Later heeft men vooral zijne verdiensten als dichter, betwijfeld; Peerlkamp had te weinig voortbrengsels zijner muse gezien om er over te kunnen oordeelen.

Hij gaf in het licht:

Versificatoriae artis Rudimenta. Monasterii, 4^o. z.j.

Ars componendorum versuum. Daventriae Alb. Pafraet, 1517. mense Augusto.

In artem componendorum versuum Tabulae. Daventriae (Alb. Pafraet) 1519. 8^o. Colon. Gymnicus. 12^o. Paris Christ. Wechelus, 1550. 12^o.

Tabulae in artis componendorum versuam rudimenta. Paris. (Simon Colinaeus) 1534. 12^o. Argentinae, Jacobus Jucundus, 1538. 24^o. Cum Eobani Hessi explicatione. Norimbergae 1552. 8^o.

Tabulae J.M. in artis componendorum versuum Rudimenta. Adjecta sunt Nominum et verborum crementa per Petrum Godefredum. Paris 1560. 4^o. z.n. van drukker.

Godefridus Remeus gaf een epitome van dit werk, met den titel:

J.M. Tabularum Opuscularia in Epitomen redacta. Lugd. 1542.

Prudentii Carmen de Martyrio Divi Cassiani, Francisci Petrarchae, carmen de Diva Magdalenâ. Rudolphi Agricolae carmen de Divo Jodoco. In Petrum Ravennatem Sylva Joannis Murmellii. Ejusdem Murmellii Epigrammatum liber. Colon. 1508. 8^o.

Prudentii carmen in Romanum Martyrem, cum Jo. Murmellii Commentario. Colon. 1507. 4^o. Hanov. 1613. 8^o. In Prudentii Opera, gegeven door Joh. Weitzius.

Didascali libri duo, in quorum altero agitur de Artibus tum Liberalibus, tum Mechanicis: altero ingenuarum artium studia Paraenesis continetur. Daventriae 4^o. z.j.

Elegiarum Moralium Libri quatuor. Monast. 1508. 4^o.

Epistolarum et Carminum liber. Cui accedunt famigeratorum aliquot Germaniae virorum Epistolae non illiteratae, ad Ioannem Murmellium scriptae; tum nonnullis carminibus, nempe Joannes Aedicollii, Rudolphi Langii, Joannis Bugenhagii, Hermanni Buschii, Pasiphili, Fr. Humoldi Carthusiani, Hermanni Torrentini, Jacobi Montani, Joannis Caesarii, Ulrici Hutteni, ac aliorum. z.j. en pl.

Opusculum de Discipulorum officiis. D. Hieronymi, ad Nepotianum, de Clericorum et Sacerdotum officiis, Liber cum J.M. commentario, 4^o. z.n. van drukker of pl. Waarschijnlijk hetzelfde met het door Sweertius en Valerius Andreas vermelde werk:

Enchiridion Scholasticorum seu de officio scholasticorum. Swollis. Petrus de Breda, 4^o.

[p. 1169]

In salutationes Angelicas M. Virginis dicendas Carmen hecatostichon, cum Hendecasyllabis. In florea D. Virginis, De Matris serta Paean triplex, cum nonnullis aliis carminibus. Liber Eclogarum decem et sex, carminibus constans variis, et moralibus, minimeque impudicis. 4^o. z.j. of pl.

Florea Divae Virginis Dei Matris serta, ab Jo. Murmellio variis versuum generibus composita. Ejusdem ad D. Virginem Hendecasylabi, Hymnus, Expositionem continens Angelicae salutationis.... Liber nunquam editus. Impressus Amstelod. apud Joannem Besiekem.... 1481. 4^o.

Eclogae XVI. Monast. 1502.

Panegyricon in praeconium Ill. Principis Erici Monasteriensis Episcopi. Sapphica de Vitâ D. Ludgeri. In Praeconium Petri Ravennatis Sylvae. Monast. 4^o. z.j.

Antonii Mantinelli Versilogus, optime artem versificandi tradens, cui adjecti sunt breves et utiles commentarii J.M. 4^o. z.j.

Volgens de Bibliotheca inquisitissima. Hag. Comit. 1732 p. 340, is deze uitgaaf omstreeks 1488 verschenen.

Revius vermeldt, in zijn Daventria illustrata, een uitgaaf van Keulen bij Gymnicus in 1537, en de volgende: Antonii Mantinelli Versilogus, jam multis in locis recognitus et auctus per Josephum Horlennium, adjectis brevibus et utilibus commentariis viri undecunque doctissimi J.M. Antv. Michael Hillenius. 1536. 4^o.

Isagoge in decem Aristotelis Praedicamenta. Coloniae 1532. 8^o. achter Joannis Caesarii, Juliacensis, Dialectica recognita et locupletata. Paris. 1535. 12^o. Lugd. 1539. 8^o. Basiliae 1559. 8^o. Coloniae 1567. 8^o. Dit werk is in 1513 opgesteld.

Sententiae, seu versus sententiosi ex Elegiis Tibulli, Propertii et Ovidii decerptae, singulae cum brevi inscriptione argument. Wittenbergae (Georgius Rhau, 1533 in 8^o.) Welligt is de volgende uitgaaf iets ouder: Versus selecti ab J.M. felicis Academiae Coloniensis in Philosophia magistro, ex Elegiis illustrium trium poëtarum, Tibulli, Propertii et Ovidii; qui certe versus sunt magis memorabiles et ex Aldinis jam demum, quia plusculis antea mendis scatebant, literis correcti, Coloniae, ex officina Quentelianâ, 4^o. Loci communes sententiosorum versuum, ex Elegiis Tibulli, Propertii, Ovidii, a J.M. deligenter collecti. Hamburgi, Franc. Rhodus, 1536. 12^o. Coloniae typis Gymnasii. 1541.

Pappa puerorum, seu Adagia ac Sententiae Latino-Germanicae sub centis capitibus digestae. Colon. 1548, 1560. 8^o. Antv. 1551. 4^o. Pappa Puerorum doct. viri J.M. Ruremund. Libellus plane aureus, post omnes alias editiones jam denuo recognitus et auctus. Antv. Henr. Loeus, 1571. 12^o.

Severini Boethii, de consolatione Philosophiae, Libri quinque; luculentissimis J.M. partim etiam Rodolphi Agrycolae commentariis illustrati. Colon. 1516. 4^o. 1535. 8^o.

[p. 1170]

De Commentarii van Murmellius zijn ook te vinden in de Opera Boethii. Basil. 1570. fol.

Opuscula duo: unum de verborum compositis: alterum de verbis communibus ac deponentalibus. Col. 1504. 8^o. Monast.

Persii Flacci Satyrae, cum Ecphrasi et scholiis J.M. Rurem. Item Herm. Buschii Pasiphili Epistola, qua Persiani Prologi et primae Satyrae argumentum explicatur. Col. 1522. 12^o.

A. Persii Satyrae, complusculis quibus scatebant mendis repurgatae ac cum Ecphrasi et scholiis J.M. Ruraem. Colon., Officina Citerana Quentel in Septembri 1527. Ibid. Euchar. Cervicomus 1534, Paris. 1546, 1553. 8^o. Antv.

Baptistae Mantuani Bucolica, seu Adolescentia; cum commentariis Jodoci Badii et Notis J.M. Antv. 1540. Colon. 1553. 12^o., 1565. 8^o.

Nuclei J.M. Rurem. de Nominum, Verborumque Declinationibus, studiose juventuti perutiles, summeque necessarii. Apud Sanctam Ubiorum Agrippinam, in edibus Hieronis Alopecii, 1525. 12^o. Ibid apud Gymnicum. De inhoud is in deze regels vervat:

Si cupis laudem, docilis juventus,
Ocium, Bacchum, Veneremque pelle
Consequi toto propera decores pectore mores.

Dictionarium trium linguarum J.M. nuper quam deligentissime correctum. Diationarz trzema Iezyki, opisany pizez Jana Murmeliusa; teraz nowo wydany y pil nie proprawiony. Craccoviae 1616. 12^o.

Caroleia, ad Carolum Archiducem. Antv. Theod. (Martinus) Alostensis 1515.

Protrepticon Poetantium. Davent. Alb. Pafraet.

Enchiridion Nominariorum. Neomagi Petrus Elzerius, 1553. 8^o.

De generibus Nominum. Colon. ap. Gymnicum.

In Epistolam D. Hieronymi ad Niciam, Aquileïensis Ecclesiae hypodiaconum. Colon. 1505.

Epigrammatum liber unus. Monast. 1510.

Descriptio urbis Monasteriensis. Monast. 1502 (in supphische verzen.

De hymnis ecclesiasticis Liber unus. Ook Annotationes in Hymnos Ecclesiasticos.

Commentarius in Rusticum Angeli Politiani et in ejusdem Sylvam.

Commentarius in Epistolas Horatii.

Scoparium ad proflagandam e scholis barbariem. Liber apprime eruditus.

Scholia in (Pseudo) Cypriani carmen de ligno salutiferae crucis.

Alcimi Aviti Viennensis Episcopi, Libri VI a J.M. recogniti. Colon. 1509. 4^o.

Ook gaf M. een verzameling van Epist. selectae S. Hieronymi.

[p. 1171]

Paquot deelt van hem mede een

Elegia in laudem S. Brunonis, door Theod. Petreius vóór zijne Bibliotheca Cartusiana geplaatst. Men vindt ook een gedicht van hem in Gruteri Del. T. III. p. 665-667.

De divi Martini sanctissimi Turonensis eeclesiae episcopi et Trajectensis patroni tutorisque maximi vita, carmen encomiasticum ab J.M. Ruremundensis Scholastisis in celebri eodemque ornatissimo Alcmaria oppidi Hollandorum sane quam amoeni gymnasio editum.

Cur Alcmariensis schola suculenta sit et editissimo loco constituta J.M. Rurem. Epigramma.

Ode dictos in Divorum tutelarium Matthiae Apostoli et Laurentii Martyris Praecenia, edito Anno solaris MDXV.

Zie Saxe, Onom. T. III. p. 19; Anal. p. 580; Franc. Sweertii, Ath. Belg. p. 454-456; Pantaleonis, Prosopograph. P. III. p. 33; Jac. Revii, Daventr. illust. L. II. p. 138-140; Schurtzfleischii, Elogia, p. 56, 57; Jo. Franc. Foppens, Bibl. Belg. T. II. p. 700; Val. Andreas, Bibl. Belg. p. 542-543; Jo. Burc. et Fred. Otton. Menekenii, Bibl. vir. militia et scriptis illustr. p. 312-314; J. Hartzheim, Bibl. Colon. p. 189; Gesnerus, ad Isagogen, § 129, p. 138, T. I; Burmanni, Traj. erud. p. 191; Hamelman, Oratio de doctis Westphal. Viris. Opp. T. I. p. 99, 100, 102, 105; M. Adam, Vitae philos. p. 15; Aub. Miraei, Elog. illustr. Belgii script. p. 192, 192; Cornelis Loos, Illustr. Germanide Script. Catal.; Peerlkamp, de Poet. Lat. p. 61; Hoeufft, p. 845, Parn. Lat. Belg., Bibl. Bunav. Vol. II. p. 1754, Vol. III. p. 2002; Cat. Bibl. viri ill. P.A. Crevennae, V. III. P. I. p. 293; Bibl. Traject. p. 131; Append. Cat. Bibl. Traj. p. 28; Gerhard, Noviomagus vir. ill. inf. Germ. L. II.; van Kampen, Beknopte geschied. der Ned. Letter. en Wetens. D. I. bl. 447; Boomkamp, Alkmaar en zijne geschied. bl. 366; Delprat, Over de Broeders. van G. Groete, bl. 77, 2 dr. bl. 76; Overijss. Alm. van 1852, bl. 60; Navorscher, D. IX. bl. 162, 281; Schotel, Tilb. Avondst. bl. 306; Dez. Ill. school, bl. 12, 13; Niesert, Joan Murmellius literarische Verdienste, in eenige nummers van het tijdschrift Westphalia, 1825, door Dr. Tross uitgegeven; Dr. C.A. Cornelius, Die Münsterische Humanisten, Münst. 1851; Jöcher; Rotermund; Bauer, Leipz. Lit. Zeit. 1804, p. 572 f.; Biogr. Univ.; Biogr. hist.; Nouv. Biogr. générale; Niceron, Mém. T. XXXIV. p. 114-126; Paquot, Mém. T. II. p. 659, scpq.