Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Tweede stuk

[p. 1040]

[Joos de Moor]

MOOR (Joos de), zoon van de vorige, werd te Vlissingen geboren, was eerst kapitein ter zee en klom tot den rang van vice-admiraal op. Toen de Lissabonsche vloot, in 1572, naar de Nederlanden kwam, was ze even als die van den hertog Medina Coeli, onbewust van de omwenteling te Vlissingen. Toen ze voor die stad was, werd haar van daar met een schot, naar oude gewoonte, een sein gedaan, waarop haar admiraal Willem Antonisz. van Antwerpen, met drie schepen de Honte opliep. Joos de Moor, toen nog kapitein, zond zijn boot met een deel volks naar een dezer schepen, een Hollandsch schip met specerijen geladen, om de manschappen naar Vlissingen te brengen, doch die het meenende te ontzeilen naar Rammekens, was de Moor genoodzaakt met zijn klein oorlogscheepje het aan boord te klampen met dit gevolg dat hij het nam. De Lissabonsche vloot, dus geankerd, viel geheel door die welgelukte list in handen der Vlissingers. Men begrootte hare waarde op omtrent 6 tonnen gouds en ruim tweemaal zoo veel aan suiker, specerijen, paarlen en gesteenten. Die van Vlissingen kozen de beste schepen om hen in den oorlog te dienen.

De Moor joeg in den strijd tusschen den Zeeuwschen admiraal Worst met Sancio d'Avila, admiraal van Philips II, een Spaansch schip, 't land van beloften geheeten, tegen een aarden bolwerk, daaromtrent opgerigt, aan, en klampte het aan boord. Ondertusschen vielen die van Vlissingen dit bolwerk te lande aan, waardoor 's konings volk genoodzaakt zijnde het te verlaten, en het door de Moor werd prijs gemaakt. Als kapitein woonde hij ook den slag van Louis Boisot tegen Glimes bij Roemerswaal bij, en den togt door hem tot het ontzet van Leyden ondernomen.

Als vice-admiraal werd hij in 1588, toen de onoverwinnelijke vloot op Engeland en Nederland afkwam, onder Justinus van Nassau, toen admiraal van Zeeland, met 35 welbemande schepen in zee gezonden, met bevel om te beletten dat de hertog van Parma uit de Vlaamsche havens kwam, 't geen hij ook deed.

Frederik Spinola, overste der galeijen te Sluis, nam in 1603 voor, de Zeeuwsche schepen voor Sluis liggende te veroveren, dies roeide hij, den 26 Mei, 's morgens voor het aanbreken van den dag, met acht galeijen uit het Sluische gat, naar de plaats, waar de Nederlandsche schepen, onder bevel van den vice-admiraal de Moor, op hun gewone wacht lagen. Toen de Zeeuwsche schepen met hunne twee galeijen Spinola met zijne galeijen en fregatten zagen uitkomen, gingen zij onder zeil en laveerden tegen wind oostwaards aan. De Spaanschen hadden, behalven het bootsvolk, een groot getal, volgens sommigen 1500 muskettiers op, die op het aankomen zich dapper lieten hooren en een hagel van kogelen op de

[p. 1041]

Zeeuwen schoten, en daar zij den oostenwind en de rijzende zon tot hun voordeel hadden, voeren zij dwars door de Zeelanders noordwaarts heen, en kwamen alzoo over den Franschen polder in de Uzelingen. Hier schikten zij zich, 's morgens ten vijf uren, in smaldeelen, ieder van vier, en vielen in goede orde onder luid geschreeuw op de Zeeuwsche schepen aan. Twee galeijen klampten de Moor aan boord, vier andere kapiteins, Legier Pietersz. en de zoogenaamde Hollandsche zwarte galei werden van de overige Spaansche galeijen besprongen. Na eenigen tijd elkander beschoten te hebben, vielen twee dezer galeijen, die aan Legiers boord lagen, ook de Zeeuwsche galei aan. Een der laatste twee de Hollandsche galei verlatende, kwam die, welke aan boord van den Zeeuwschen vice-admiraal lagen, te hulp. Toen dit gevecht tusschen acht vijandelijke galeijen en vier fregatten tegen twee Hollandsche schepen en twee galeijen een geruimen tijd had geduurd, roeiden Spinola's galeijen, beducht dat de Zeeuwen ontzet zouden krijgen, ziende dat ze groote schade hadden geleden en dat ze geen zege konden bevechten, geheel in verwarring naar 't Sluische gat terug. Onder hunne dooden was don Frederik Spinola. Thysius schreef: ‘dat hij, ijverende naar de overwinning, in 't midden van den strijd, op een Nederlandsch schip overspringende, na verscheiden wonden ontvangen en ook eenen arm verloren te hebben, zijne lafhartige ziel tevens met zijn bloed uitblies.’ Acht honderd (anderen zeggen duizend, weer anderen drie honderd) muskettiers, krijgsvolk, schippers en slaven bleven van de vijanden dood en zeer velen werden gekwetst.

Aan de zijde der Zeeuwen sneuvelden er 36 en werden er omtrent 60 gekwetst, dewijl hunne vaartuigen beter voor musketschoten beveiligd waren. Onder de dooden van naam vond men kapitein Jacob Michielsz. met zijn luitenant van de zwarte galei, en onder de gekwetsten den vice-admiraal de Moor ‘met drie wonden’ en Fleming voegt er bij: ‘gevaarlijk gekwetst,’ en kapitein Legier Pietersz. doch beide herstelden van hunne wonden.

Men dankte God voor deze overwinning, zingende den 34^ste Psalm, en in Zeeland werden ter gedachtenis zilveren en koperen legpenningen geslagen, op wier voorzijde men onder het Zeeuwsch wapenschild, de schepen der vereenigde gewesten, die tegen de galeijen gevochten en de overwinning behaald hadden ziet, met dit randschrift:

Cedunt triremes navibus 1603.

Op de regterzijde vindt men de galeijen van Spinola in slagorde, onder 't wapen van Middelburg, en binnen den zoom deze woorden:

Victa peremto Spinola 26 Maji.

In 1573 was de Moor ook korten tijd baljuw van Middel-

[p. 1042]

burg, doch hij legde dit ambt vrijwillig neder onder beding dat hij f 200 's jaars zijn leven lang van den lande zou hebben.

Zie Leeven en daaden der doorl. Zeehelden, bl. 144, 220; E. van Meteren, Nederl. Hist., bl. 104, 105, 289, 500; G. Brandt, Leven van de Ruiter, bl. 5; Hooft, Nederl. Hist., bl. 251, 347; A. Thysius, Histr. Navalis, p. 67, 151; Leven en Bedrijf van Prins Maurits, bl. 281; P. Fleming, Beschrijving en beleg van Oostende, bl. 382-384; van Loon, Nederl. Historiep., D. II. bl. 5; de la Rue, Heldh. Zeel., bl. 194-198; Balen, Beschrijv. v. Dordr., D. II. bl. 867; H. Grotii, Hist. Lib. IX. p. 575; Nassausche Lauwerk., fol. 160; Wagenaar, Vad. Hist., D. IX. bl. 91, 92; Cerisier, Gesch. der Ned., D. IV. 2 St. bl. 500, 501; Scheltema, Onoverwinlijke vloot; Schotel, de zwarte galeije van Dordrecht in Sehull en van der Hoop, Bijdr. tot Boeten en Mensche kennis, D. IV. St. IV. bl. 382 volgg.; Bilderdijk; Cerisier; J.C. de Jonge, Geschied. v. het Nederl. Zeew., D. I. bl. 177, 198, 299, 333, 378; Kobus en de Rivecourt; Muller, Cat. v. portr.; Kronijk van het Hist. Genoots., D. IX. bl. 183.