Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Tweede stuk

[Christoffel van Mondragon]

MONDRAGON (Christoffel van), een Spanjaard, geboren 1504, was zoo om zijne dapperheid als edelaardigen inborst in de geschiedenis onzes vaderlands bekend. Van zijn beleid gaf hij een proeve in 't ontzet van de stad Goes in Zeeland, in 1572 door de Nassauschen belegerd. Hij, die toen den rang van kolonel bekleedde, ontving van Alva last de stad te ontzetten, ging den 20 Oct. te Bergen op Zoom met zijn regement Walen, waarbij zich nog eenige Spanjaards en Duitschers voegden, zoodat hij in alles 3000 man onder zich had, scheep. Zich gelatende als of hij 't op de Nassausche vloot had gemunt, wendde hij de stevens zeewaarts, doch deed welhaast het meerendeel van zijn volk te water gaan, om, hoewel er twee mijlen verdronken land en drie killen moesten doorwaad worden, te voet naar het eiland Zuid-Beveland te trekken. Zeker Brabander, Dirk Bloemaert, had hem dezen weg gewezen; elk zijner soldaten had hij een zakje met buskruid en tweebak aan den hals gehangen. Mondragon volgde zijn gids en stapte aan het hoofd der zijnen tot de knieën, soms tot de lendenen in 't water, en bragt het, in ruim vier uren, aan de overzijde met verlies van slechts negen man, die in den stroom verdronken. De belegeraars hiervan verwittigd, dreven er den spot mede en gunden daarenboven de Spanjaarden den

[p. 979]

ganschen nacht om zich te droogen en te ververschen. Met het aanbreken van den dag trok Mondragon op de stad aan. De belegerden deden hierop een scherpen uitval aan de andere zijde, en gaven hem dus gelegenheid, om door de stad te trekken, waarna hij de belegeraars op 't lijf viel en van voor Goes verdreef. Omtrent zeven honderd Nassauschen sneuvelden. De overigen bergden zich in de vloot, die hier omtrent op stroom ten anker lag. Tot loon van dit en menig ander kloek bedrijf, bekwam Mondragon in het volgend jaar 1573 de waardigheid van stadhouder van Zeeland. In deze hoedanigheid voerde hij het bevel binnen Middelburg, 't welk door prins Willem I zeer naauw werd insloten. Na drie weken besloot Mondragon met dezen in onderhandeling te treden, en de stad over te geven mids men hem en zijne soldaten met pakkaadje, wapens en vliegende vaandels liet uittrekken, en de burgers die zulks mogten begeren, onbeschadigd op vreemden bodem aan land zetten. De prins weigerde zulks en daar hij de belegenden op geen andere voorwaarden dan van genade of ongenade wilde ontvangen, zond Mondragon tot antwoord, eerder, dan in deze voorwaarden te berusten, de stad aan twintig plaatsen te zullen in brand steken en vervolgens zich in een uitval al vechtende in stukken te laten hakken. Toen leende de prins het oor aan eene nadere onderhandeling, bij welke werd bedongen, dat Mondragon en de zijnen met geweer en palkkaadje het eiland Walcheren zouden ruimen, mits de vestingwerken en oorlogschepen onbeschadigd latende; op zijn woord van eer zou hij binnen twee maanden tot den prins weerkeren of Marnix van St. Aldegonde Jacob Simonsz. de Rijk en eenige anderen op vrije voeten stellen. Op den 21 Febr. verliet Mondragon de stad en werd te Ter Neuse aan land gezet. Ten aanzien der even gemelde gevangenen, hield hij zijn woord, en sprak, daar 't pas gaf, mannentaal, om hun ontslag te bevorderen.

In de maand Junij 1575 ontmoeten wij Mondragon in een aanslag op de Klundert, de Fynaard en den Ruigenhil, drie polders aan het Hollandsche diep bij Dordrecht. Van eenige Spaanschgezinde ingezetenen de gelegenheid van dit oord vernomen hebbende, bragt hij duizend schutters van zijn Waalsch regiment met twee vaandelen Spanjaarden, deels te scheep, deels te voet en half naakt bij laag water op het eiland, waarvan hij zich meester maakte, daar de Staatsche schepen de wijk namen. In het volgend jaar (1576) werd hij meester van Zierikzee. De stad had zich bij verdrag overgegeven. Zij moest tot afkooping der plundering en voor liet behoud harer voorregten tweemaal honderd duizend gulden belooven. De bezetting zou wel met geweer en pakkaadje, doch stille trom, doove lonten en opgewonden vaandels uittrekken.

[p. 980]

De hoogbaljuw Gaspar van Vosbergen, die uitdrukkelijk van 't verdrag was uitgesloten, werd nagespoord, gevat en voor Mondragon gebragt. Deze Vosbergen had zich, gedurende dit beleg, met eenige andere stedelingen, in 't Spaansche leger, dat er voorlag, vervoegd, met last, zoo als zij voorgaven, de stad bij verdrag over te geven, niet evenwel zonder er eenige oorlogschepen in te begrijpen, met welker bevelhebbers zij vooraf moesten spreken, weshalven zij vrijgeleide derwaarts verzochten, doch zij hadden het tegendeel bewerkt, de scheepsoversten aanwijzing gedaan welke dijken, ter beveiliging der stad moesten doorgestoken worden en seinen tot wederzijdsche correspondentie beraamd. Geen wonder dat Vosbergen na 't overgaan van Zierikzee het ergste vreesde, doch Mondragon schonk hem edelmoedig vergiffenis. Kort daarna had Mondragon veel moeite met het Spaansche krijgsvolk dat wel twee en twintig maanden soldij ten achteren was en met dreigende woorden betaling eischte. Meer dan eens bragt hij hen met klem van woorden en een achtbaar gelaat tot bedaren, doch op den duur kon hij hen daardoor niet in bedwang houden. Men omsingelde zijn herberg en dreigde hem met den dood. Moedig begaf hij zich in het midden der muitelingen, ontblootte zijne borst en bood aan kogels en spietsen er op te ontvangen om alzoo met zijn bloed eene soldij te betalen, die hij noch betalen kon, noch hij - maar wel de koning - schuldig was. Dit was genoeg om hen met schaamte te doen vertrekken.

In 1579 bevond zich Mondragon voor Maastricht en bevorderde de bemagtiging dier stad. Minder gelukkig slaagde hij vijf jaren later in zijn aanslag op Lillo. Na een beleg van ruim drie weken geen kans ziende om iets van belang te verrigten, brak hij met zijne knechten op, alleen eenige huizen bezet latende. Deze teleurstelling belette hem niet van tijd tot tijd een kans te wagen. In 1591 heroverde hij de sterkten rondom Hulst; vier jaren later noodzaakte hij Maurits het beleg van Grol op te breken, ging vervolgens Philips van Nassau met zijn gansche ruiterij te keer, bragt ze in wanorde en joeg ze op de vlugt. Deze was zijn laatste veldtogt. Hij had nu de ouderdom van 92 jaren bereikt en overleed 3 Jan. 1596 op het kasteel van Antwerpen, van welke stad hij burgvoogd was. Op zijn lijksteen las men in gluden letters zijn grafschrift. Hij huwde Guilielme de Chastelet.

Zie Reyd, Ned. Gesch. B. I. bl. 9; Hoynck van Papendrecht, Anal. T. I. P. II. p. 454, 833, T. II. P. II. p. 161, 162, 182, 185, 116, 203, 204, 217, 219, 272, 283, 290, 263, 300, 306, 321, 334, 335, 441, 475, 558; Epp. Viglii ab Aytta XLVIII. p. 16; Beaufort, Leven van Willem I, D. II. bl. 292, 391, 440, 608; Bor, Ned. Hist., B. VIII. bl. 88 (597), B. IX. bl. 73, 187,

[p. 981]

145 (667, 673) 147 (681), 303 (897), B. XIX. bl. 12 (466), B. XXVIII. bl. 34, 35, 36 (572, 573, 574), B. XXXII. bl. 23 (43) enz., 104 (129), 103 (131), 112 (140), B. XXXIII. bl. 5 (107); Hooft, Ned. Hist. B. VIII. bl. 315, B. IX. bl. 330, 397, 451; Walsingham, Lettr. CLIV. p. 236, CLXXXVIII. p. 280; Wagenaar, Vad. Hist. D. VI. bl. 392, 449, 461, 462, 464, D. VII. bl. 62, 99, 102, 185, D. VIII. bl. 16, 358, 424, 425; van Wijn op Wagenaar, Nav. D. VI. bl. 328; Bosscha, Neerl. heldend. te land, D. I. bl. 144, 184, 187. 231, 320, 324; 's Gravezande, Tweede eeuwged. d. Middelb. Vrijh. bl. 101, 134, 203, 255, 310, 333, 345, 351, 372, 376, 399, 405, 407, 408, 409, 418, 419, 518, 529; J. van de Velde, Tweehonderj. Jubelfeest, bl. 73; Collot d'Escury, Holl. roem, A. II. 121, 122. A. IV. (2), 592, 593; J.C. de Jonge, Gesch. v. Neerl. Zeew., D. I. bl. 176; Kist en Royaards, Archief, D. V. bl. 288 (2^de serie); Groen van Prinsterer, Archives (Ind.); Bentivoglio; Strada; Ab. Isselt; Cerisier; Bilderdyk; Luiscius; Hoogstraten; Kok; Kobus en de Rivecourt.