Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Tweede stuk

[Laurentius Metsius]

METSIUS of van METS (Laurentius), werd omtrent het jaar 1520 te Geertsbergen in Vlaanderen geboren. Hij was licentiaat in de regten en zeer welsprekend. Nadat hij te Deinze in Vlaanderen pastoor geweest was, werd hij in 1557 plebaan der kerk van de H. Gedule te Brussel. Hij ontving vervolgens in 1563 de waardigheid van kapittel-deken in dezelfde kerk, en woonde in die hoedanigheid de provinciale kerkvergadering bij, welke, in 1565, te Kamerijk werd gehouden. Hij was ook bisschoppelijke officiaal van het distrikt van Brussel, dat, tot het jaar 1568, aan het aartsbisdom van Kamerijk is onderhoorig gebleven, wanneer, op pauselijk

[p. 722]

gezag, aan den aartsbisschop van Kamerijk de inlijving van dit distrikt in het aartsbisdom van Mechelen werd te kennen gegeven. Metsius bleef nogtans hetzelfde ambt van officiaal uitoefenen toen het voorgenoemde distrikt onder de kerk van Mechelen was gesteld, en werd den 24 September van het gemelde jaar daarin bevestigd. Den 13 Junij 1569 verkreeg hij de waardigheid van voorstander der voorregten, die aan de Universiteit van Leuven waren verleend. Ook heeft hij het personaatschap van Rebecque of Roosbeecke in het aartsbisdom van Mechelen bezeten. Om zijne uitstekende deugd en bekwaamheid werd hij, den 16 November 1569, door den koning van Spanje tot bisschop van 's Bosch benoemd. Hij werd, den 13 Maart 1570 door paus Pius V tot dien zetel verheven; en den 23 April daaraanvolgenden te Brussel in het koor der collegiale kerk van de H. Gedule, door den aartsbisschop van Kamerijk, Maximilianus de Berges, gewijd, in het bijwezen van Franciscus Richardot, bisschop van Atrecht, en van Franciscus Sonnius, bisschop van Antwerpen. Hij magtigde den deken der kathedrale kerk van 's Bosch om in zijne plaats van het bisdom bezit te nemen, welk bevel door dezen den 28 April werd ten uitvoer gebragt. Nadat Metsius zelf den 4 Mei bezit der abdij van Tongerloo had genomen, deed hij den 7 daaraanvolgenden zijne plegtige intrede in zijne bisschoppelijke stad. Toen hij aan den geregelden gang van het bestaan zijns bisdoms orde gesteld had, vertrok hij weldra naar 's Hage, om daar, op verzoek van den aartsbisschop van Utrecht, Fredericus Schenck; over vier priesters, die de ketterij onverzettelijk aankleefden, uitspraak te doen, en hen van den geestelijken stand vervallen te verklaren (27 Mei 1570). Hij woonden vervolgens de provinciale kerkvergaderingen in Junij en Julij te Mechelen bij; en in zijn bisdom wedergekeerd deed hij, den 9 Jan. 1571, aan de geestelijkheid der stad 's Bosch in zijne kathedrale kerk de daarin genomene besluiten afkondigen. Metsius was intusschen van wegen de Staten des lands verzocht geworden om de nieuwe koningin van Spanje, die den 14 Augustus 1570 te Nijmegen was aangekomen, te verwelkomen. Vervolgens legde hij zich met grooten ijver toe op het welzijn van het aan hem toevertrouwde bisdom. Te dien einde gaf hij den 29 Maart 1570 een bevelschrift uit, waarbij hij zijne onderhoorigen geestelijken gelastte tegen de maand Mei in zijne bisschoppelijke stad te komen, om aldaar eene kerkvergadering te houden. Deze nam een aanvang den 8 Mei en duurde drie te houden. Deze nam een aanvang den 8 Mei en duurde drie dagen. Zij werd deels in het koor der kathedrale kerk, deels in de eetzaal der paters predikheeren gehouden. De bepalingen en de besluiten in deze deze kerkvergadering vastgesteld, zijn daarna uitgegeven. Zij werden ten hoogste geroemd, en onder de heilzaamste geacht, welke in de kerken van Nederland

[p. 723]

zijn genomen. Hij gaf ook in 1572 het Manuale Pastorum uit, behelzende eenige voorschriften betreffende de plegtigheden, die bij het bedienen der H. Saeramenten moeten worden in acht genomen, Metsius behartigde wijders, door het ijverig bezoeken van zijn bisdom, de zuiverheid van zeden, regel, tucht en geloofsleer. Ten dien einde bragt hij in de kloosters en geestelijke genootschappen, die in het bisdom bestonden, vele heilzame verordeningen tot stand; zeer bekeud is het bezoek zijns bisdoms, dat hij, met dit doel, in Augustus en September 1572 ondernam. Hij bezocht toen Heusden met de Langstraat en het land van Altena, Woudrichem met de bijliggende plaatsen, alsmede de steden Geertruidenberg, Bommel, Eindhoven en de dorpen in den omtrek. Tot zijne bittere smart vernam hij kort daarna dat een gedeelte van zijn bisdom door de protestantsche krijsmagt was overmeesterd, waar door zijne goede pogingen werden verijdeld en een groote afval van het ketterlijk geloof werd veroorzaakt. Hij woonde in Mei 1574 de provinciale kerkvergadering van Mechelen bij; doch de onlusten des lands veroorloofden hem niet in zijn bisdom een nieuwe kerkvergadering te beleggen, zelfs vond hij zich eenigen tijd daarna genoodzaakt zijne bisschoppelijke stad te verlaten, om, als lid der staten van Brabant, niet in den wederstand der landstaten aan den koning gewikkeld te worden, die den landvoogd, welken deze had aangesteld, om in zijnen naam de Nederlanden te besturen, niet wilden erkennen. Den 24 November 1577 verliet hij 's Bosch en verwijderde hij zich uit zijn bisdom, dat hij door gevolmagtigde priesters liet besturen. Nadat hij zich te Kalkar in het Iand van Kleef, te Keulen en te Trier eenigen tijd had opgehouden, begaf hij zich naar Diest, en vestigde hij zich eindelijk te Namen, over welk bisdom hem paus Gregorius XIII, bij eene breve van den 6 Maart 1579 de zorg opdroeg. Bij dezelfde breve werd Metsius gemagtigd om ook in de plaatsen van andere bisdommen, die van hunne bisschoppen zouden beroofd zijn, tot nadere voorziening, het bisschoppelijk gezag uit te oefenen. Nadat hij den nieuwen herder des bisdoms van Namen, Franciscus van Wallen-Capelle, had gewijd, verviel hij in eene ziekte, waaraan hij den 18 September 1580 overleed. Men begroef hem in het koor der Cathedrale kerk te Namen onder een grooten zerk, die daar tot het jaar 1751, toen deze kerk vernieuwd werd, is gebleven. Zijn grafschrift luidde:

REVERENDISSIMUS D.

LAURENTIUS METSIUS

EPISCOPUS BUSCODUCENSIS

E PROPRIA SEDE EXUEANS

HIC PIE OBIIT.

MENSIS SEPTEMBRIS DIE XVIII

ANNO MDLXXX.

[p. 724]

Behalve de reeds genoemde werken, door Metsius in druk gegeven, heeft hij nog eene geschrevene verhandeling over den waren oorsprong der onlusten in de Nederlanden tijdens de XVI^e eeuw nagelaten. Zij voert tot titel: De vera origine et causa tumultuum Belgicorum, en kwam in bezit van van Hulthem. Zijn portret is bij v. Gestel, Hist. Episc.

Zie Foppens, Hist. Episc. Sylv. C. VI. p. 91-94; Dez. Bibl. Belg. T. II. p. 810; Havensius, de Erect. Nov. Ep. L. I. C. XV. p. 72-83; van de Velde, Syn. T. III. p. 836-838; L'abbe Migné, Conciles. Art. Pays-Bas; Litterae indict. enz. primae Syn. Busc., te vinden voor de Statuta primae Syn. in de Opusc. Steyaert, T. VI.; Val. Andreas, Bibl. Belg. p. 622, Fast. p. 70; Chronol. Episc. Belg. p. 110, 111; van Gils, Cath. Meijer. Memorieb. bl. 84 volgg.; van Gils en Coppens, N. Beschr. r. 's Bosch, D. I. bl. 221, volgg.; Oudenhoven, Beschr. v. 's Hertogenb. bl.; van Heurn, Beschr. v. 's Hertogenb. D. II. bl. 56; Hermans, Conspect. p. 7; Paquot, Mém. T. XII. p. 322-327; Gazet, Hist. Eecl. d. Pays-Bas, p. 121; Muller, Cat. v. portr.