Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 11

[Martinus Lydius]

LYDIUS (Martinus), zoon van Johannes Lydius, werd in 1539 of 1540 te Lubek geboren, in het Stolbergsche te Itfeld in de talen en andere wetenschappen onderwezen, zette onder het opzigt van Michael Neander, zijne letteroefeningen te Tubingen voort, kwam van daar te Heidelberg, waar hem in 1567, nevens Zacharias Ursinus, het toezigt over het collegie der Wijsheid werd aanbevolen. Dit collegie verstrooid wordende, begaf hij zich naar Frankfort en vervolgens naar Antwerpen, van waar hij in 1579 tot derden predikant te Amsterdam benoemd werd. In 1582 was hij voorzitter in de Zuid- en Noord-Hollandsche Synode en in 1585 nam hij het beroep tot eerste Hoogleeraar in de Godgeleerdheid te Franeker, hetwelk hij aan die van Leiden had geweigerd, op herhaald aanzoek eindelijk aan. Lydius was, volgens getuigenis van Brandt, ‘een man, zeer belezen in alle soorten van schrijvers en zoo vredelievend, dat hij zich geen arbeid omtrent het sloopen van kerkelijke geschillen ontzag.’ Trigland noemt hem ‘een geleerd man.’ Hij hield briefwisseling met Beza, Ursinus, Dav. Pareus, Arminius, Lipsius, Scaliger, Joh. Meursius, J.G. Vossius, Petrus Scriverius en andere beroemde geleerden. Ook beoefende hij de latijnsche poëzy, waarvan nog proeven voorhanden zijn. Hij stierf 27 Junij 1601, in den ouderdom van 61 jaren, eene weduwe en twee zonen, Johannes en Balthazar, nalatende.

Als verstandig en gematigd Godgeleerde keurde hij het gedrag der leeraren, die zich met staatszaken bemoeiden, en door ze op den preêkstoel te brengen, de gemeente tegen de overigheid opstookten, zeer ernstig af. Van hen, die de partij van den graaf van Leycester sterk trokken, plagt hij te zeggen: deze lieden hebben ons Brabant en Vlaanderen doen verliezen, en zij zullen, tenzij er de voorzigtige Magistraat in voorziet, ons ook Holland en Zeeland doen verliezen. Wegens zijne vredelievendheid en verdraagzaamheid, werd hij meermalen gebruikt om in gemeenten, waar twist ontstaan was, de rust te herstellen. In 1586 werd hij met dat doel naar Bolsward, drie jaren later, welligt met het oogmerk om ontstane geschillen bij te leggen, door graaf Willem Lodewijk van Nassau als voorzitter naar de Friesche spnode te Franeker, en tenzelfden jare met Lubbertus en anderen naar Leeuwarden gezonden. Met dien ambtgenoot en Menso Alting was hem ook in 1594 opgedragen de kerkelijke zaken te Groningen te ordenen. Hoe hoog men hem schatte, blijkt vooral daaruit, dat de Amsterdamsche gemeente hem in 1587 en in 1592 hoezeer te vergeefs, op nieuw tot haren leeraar beriep. In 1596 was hij voorzitter der Friesche synode, in tegenwoordigheid van den stadhouder gehouden.

[p. 789]

De mildheid zijner denkwijze en de achting welke hij Erasmus toedroeg, bleek uit zijne Apologia Erasmi, waarin hij dezen tegen de beschuldigingen van Arianisme verdedigde. Michael Neander noemde hem juvenis summe pietate, doctrina morum ac ingenii suavitate praeditus; Simon Goulart: docte theologien; Th. Beza: eximium Christi Servus; Joh. Drusius: vir undequaque doctissimus et Theologus eximius.

Hij schreef:

De formidabili illa classe Hispanica contra Anglos divinitus repressa, fracta, dissipata, dextrae Excelsi celebratio, ad. Ps. CXXIV adcommodata. Francq. 1589, 4^o. 1592 fol.

Oratio Panegyrica ad Frisiae Ordines comitia annua habentes, continens expositionem extremae necessitatis ac summae utilitatis, Disciplinam in scholis et praecipue academiis restituendi. Franeq. 1595, 4^o.

Apologia pro Erasmo opposita calumniis eorum, qui ipsum Arianismi accusant. Dissert. posthuma in Tom. X. Oper. Erasmi ed. Leidens, p. 1579-1780.

Oratie, of grondige verclaringe over den 124 Psalm, Martinus Lydii, eertyts Professoris tot Franeker; vervattende de bysonderste verlossinghen, die Godt dese Nederlanden heeft bewesen, sedert den Troubel tot desen tegenwoordigen tyt, opdat dieselve verlossinghe tot prys ende eere Godts altyd by den Nederlanders mochten in verscher gedachtenisse ghehouden werden. Tot Enckhuysen, by Willem Wiggertsz. Blaeu, Boeckvercoper in de Westerstraet. De voorrede aan den Godvruchtigen leser is geteekend 13 Sept. 1619,

Lat. gedichten van hem vindt men in Deliciis Poëtar. Germ. Tom. III; zijn brieven aan Meursius zijn afzonderlijk (Epistolae III ad Joh. Meursium, Francq. 1597) en in Joh. Menrsii Epp. verschenen. Cats heeft in zijne Aenmerckingen op Adams Houwelick (uitg. van Feith, D. IV, bl. 112) een brief van Ursinus in 1577 aan Martinus Lydius geschreven, en hem door zijn kleinzoon Jacobus Lydius te Dordrecht medegedeeld vermeld. In de bibliotheek der Leydsche Hoogeschool berusten 2 onuitgegevene brieven van hem, in 1599 en 1600 aan Fr. Junius geschreven. Volgens een brief aan Dominicus Baudius (1654) hield hij briefwisseling met Justus Lipsius. ‘Non ingratum mihi fuit (schreef Baudius Epp. p. 227 aan A. van Blyenburg) quod cum D. Lydio egisti, ne literas publicaret, quod olim vir, fremente invidia, magnus Justus Lipsius, ad patrem ejus misit.’ Onder de brieven van Lipsius komen er 5 aan M. Lydius voor. Een brief van Beza aan hem komt voor in Epp. Eccl. ac Theol. p. XII en brieven van Scaliger aan hem in Scaliger Epist. lib. III. Jacobus Lydius was in bezit der mss. van zijn grootvader o.a. zijner voorlezingen over Ps. CI, Nahum en Maleachi.

[p. 790]

Zie Lipsii, Opera, T. II, p. 77, 90, 99 (Vesal. 1675) 4 vol. in 4^o. en P. Burmannus, Syll. Epistol, T. I. p. 48, 49. Zie ook p. 480, 490, 494, T. III, p. 476. Crenius, Animad. phit. et hist. Ps. XV, p. 138; Biogr. Univ. Jöcher, Luiscius, Hoogstraten, Kok, Nieuwenhuis Kobus en de Rivecourt; Vriemoet, Ath. Fris. p. 20, 29, Blancardi, Paneg. pro Jubil. Acad. p. 10, Scalig. Sec. p. 145; Mollerus, Contr. litt vol. I, p. 273; Vita David Paraei, Paraei Operib. praefixa p. 4; J.H. Hottinger, Coll. Sapient restitut. p. 14; H. Altingii, Hist. Eccl. Palat. p. 240; Crenii, Animad. P. 1, p. 51, P. VI, p. 193,; Vita Mens. Altingii p. 58 Sq. Amama, Orat. fun. in obit. Stibr. Lubberti, p. 25; O. Brandt, Hist. vita Arminii, p. 42, 53, 54, 90; Foppens, Bibl. Belge, T. II, p. 857; Scaliger, Epp. lib. III, p. 534; Brandt, Hist. der Ref. D. II, bl. 8; Trigland, Kerk. Geschied. bl. 770; Uytenbogaert, Kerk Ges. bl. 103; Kist en Royaards, Kerk. Arch. D. IX, bl. 11; Winsemius, Chron. van Friesl. bl. 907; Chr. Schotanus, Beschr van Vriesl. p. 142; Wagenaar, Amsterd. D. IV. bl. 67, D. VII. bl. 484; Diest Lorgion, de Herv. Kerk in Friesl. bl. 17; Brucherus, Ges. van de opkomst der Kerkherv. in de Prov. Gron., p. 174, 252, 294; Ypey en Dermout, Ges. der Ned. Herv. Kerk, D. I, bl. 356; Glasius, Godgel. Nederl. o.h.w.; Schotel. Kerk. Dordr. D. I, bl. 259, 260, 422, 532, D. II, bl. 759; Laurman, Naaml. d. pred. v.d. Cl. van Leeuw, bl. 5; Cats, Werken, (uitg. Feith.) D. IV, bl. 112; H. Croeze, Reg. der Pred. van Amst. p. 26; C. Adama, Naaml. der Pred. van Gron. voorb. p. 87, Naaml. der Cl. van Bolsw. en Work. p. 112; M. Veeris, Kerk. Alph. v. Noord-Holl. bl. 90; Soermans, Kerk. Reg. Koeningius, Bibl. p. 489.