Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 11

[Sibrandus Lubbertus]

LUBBERTUS (Sibrandus), werd in 1556 of 1557 in het dorp Langweer in Friesland geboren. De eerste gronden van taalkennis legde hij te Bremen onder Joh. Molanus, vervolgens bezocht hij de akademie van Wittenberg, waar hij de lessen van Valentinus Scindlerus over het Hebreeuwsch en Rabbijnsch bijwoonde. Van daar ging hij naar Marburg, waar hij slechts korten tijd vertoefde. Langer deed hij zulks te Genève, waar hij de lessen van Theodorus Beza bijwoonde en met Isaac Casaubonus de Argonautica van Apollonius Rhodins door Aemilius Portus hoorde verklaren. Van Genève reisde hij naar Nieuwstad, werwaarts de akademie van Heidelberg tijdelijk verlegd was, en waar hij vooral het onderwijs van Zacharias Ursinus genoot, die toen Jesaïa en het Organum van Aristoteles verklaarde. Na voleindigde studie begeerde toen de hervormde gemeente te Brussel tot leeraar, maar daar men hem gelijktijdig te Emden verlangde, gaf hij hieraan de voorkeur, ofschoon hij daar, hoewel op eene predikantswedde, slechts krankbezoeker was. (1583) Daar hij niet met Ligarius en de Lutherschen overeenstemde; hij schrander, geleerd en vaardig in het redentwisten was, waarvan hij in het Coctus meermalen blijken gaf en dus een bekwaam medehelper van Alting kon zijn, werd hij, op last van graaf Edzard II van deze dienst ontslagen. De Staten van Friesland begeerden hem ten dienste hunner landschappen, en verzochten bij brief van XX Nov. 1583 s.v. (bij Meiners bewaard) de toestemming van den kerkeraad te Emden. Waarschijnlijk predikte hij, zonder vaste standplaats zijnde, voor den stadhouder en de Staten. Zeker is het dat hem bij de oprigting der Friesche hoogeschool, het professoraat in de godgeleerdheid werd opgedragen, dat hij den 29sten Julij 1585, gelijktijdig met Martinus Lydius en Antonides van der Linden zijne betrekking aanvaardde. Niet lang daarna begaf hij zich naar Heidelberg, waar hij den 27sten Mei 1587, na onder praesidium van Georgius Sohnius, 25 theses de quaestione, an homo in hac vita legem Dei perfecte praestare possit, tot theol. doctor gepromoveerd werd. Sedert was hij te Franeker onvermoeid werkzaam, verzuimde, tenzij krankheid hem aan zijne legerstede bond, zijn collegiën nimmer, en bragt het grootste deel zijns levens op zijne studeerkamer door, waar men hem, tot in hoogen ouderdom, reeds des morgens te drie uren kon vinden.

De akademie dankte het dan ook aan zijnen roem en dien van Drusius, dat een groot aantal studenten uit vreemde landen de Friesche hoogeschool bezochten. In 1596 werd hem het hoogleeraarambt te Heidelberg aangeboden, waarvoor hij echter bedankte. Meermalen werd zijnen raad door de Staten

[p. 676]

van Friesland ingeroepen. Hij werd, benevens zijne ambtgenooten Lydius, Arcerius en van der Linden, van staatswege gebruikt, om de te Leeuwaarden tusschen den Calvinistischen predikant Acronius en den Zwingliaanschen Ysbrand Balck ontstanen twist, te beslechten. Ofschoon hen die met Lydius aan de zijde van Acronius stond, het niet mogt gelukken, den vrede tusschen beide ambtgenooten te sluiten, herstelde hij echter de rust in de gemeente. Van zijne geschiktheid voor kerkelijke zaken gaf hij blijken, toen hij, nadat Groningen in 1593 tot de Unie gebragt was, met Lydius en Menso Alting aan het hoofd werd geplaatst van hen, aan wie men het ordenen der kerkelijke aangelegenheden opdroeg, en onder zijne leiding, eene kerkorde ontworpen en ingevoerd werd. Zijne rigting was streng Calvinistisch, waarvan zijne dogmatische schriften niet de eenigste bewijzen zijn. Driftig, hartstogtelijk en onverdraagzaam twistte hij met verschillende geleerden en verdedigde hij de leer zijner kerk tegen Roomschen, Socinianen en Remonstranten, Bellarminus, Socinus, Drusius, Vorstius, Macaccovius, Bertius, Grotius. De aanhangers van Arminius, die hij in de opdragt van zijn geschrift tegen Socinus (1610) aan de opzieners der Nederlandsche Gemeente van Londen, niet ontzien, voor huichelaars, hoogmoedige waanwijzen en oproermakers genoemd had, konden dus van hem geen gunst verwachten, toen hij als afgevaardigde in de Dortsche Synode (1618-1619) zitting nam, en hij behoorde met Bogerman en Gomarus tot hunne hoogste tegenstanders. Schoon Drusius verklaarde, dat Lubbertus noch philosooph, noch theologant, noch grammaticus was, mogen wij echter niet vergeten, dat hij toen met dien geleerde in twist was, en er zeker op dit oordeel en dat der Remonstranten, die scherp tegen hem uitvoeren, is af te dingen. Hij gaf in zijne veelvuldige schriften genoegzame bewijzen van het tegendeel. Ook werd hij gekozen onder de revisoren van het O. Verbond, eene taak, in welke hij door den dood werd verhinderd. Hij was overigens een uitmuntend prediker en zijn ijver tegen Remonstranten en anderen, vond zijne oorzaak in wezentlijke overtuiging. Alleen belette hem niet zeldzaam zijne drift de zaken grondig te onderzoeken. Wij mogen daarbij ook den geest zijner eeuw niet uit het oog verliezen. Lubbertus was niet de eenige, die door zijne vooroordeelen gedreven werd.

Gansch niet ongunstig oordeelden Marnix van St. Aldegonde, Beza, Rainoldus, Pareus, P. Baron, Goulartius over hem. Ubbo Emmius was zijn vriend, met Beza, Scaliger, Casaubonus, Mornay de Plessis, Cunaeus, Uytenbogaert en anderen hield hij briefwisseling. Scaligeren Puteanus noemen hem een ijverig en geleerd man.

[p. 677]

Hij huwde in 1587 Geertruida van Oosterzee, die hem eene dochter, Magdalena Lubberti, schonk, die met N. Wigara huwde. Uit dat huwelijk werd geboren: Geertruid Wigara, gehuwd met Dirk Scheltinga, sedert 1653 raad van het hoogste hof van Friesland.

Sijbrandus Lubertus stierf in Januarij 1625. Zijne vrouw den 8sten Mei van dat jaar, in den ouderdom van 75 jaren. Beide liggen in de St. Maartens kerk te Franeker begraven. Sixtinus Amama hield eene lijkrede op hem.

Hij schreef:

De praecipuis Christianorum Dogmatum, Libri VII, Fran. 1591, 1595. 8^o.

De Papa Romano Libri X. collati cum disputationibus Rob. Bellarmini, Franeq. 1594. 8^o.

De Conciliis Libri V. collati cum disputat. Rob. Bellarmini, Genev. 1601. 8^o.

De Ecclesia Libri VI. collati cum disputat. Rob. Bellarmini, Franeq. 1607. 8^o.

Replicatio de Principiis Christ. Dogmatum, Franeq. 1608. 8^o.

Replicatio de Papa Romano adv. Jac. Gretserum, Franeq. 1609. 8^o.

De Jesu Christo Servatore Libri IV contra Faustum Socinum, Franeq. 1611. 4^o.

Drusius zeide nopens dit boek: Lubbertus, refutando Socinum multos fecit Socinianos.

Disputationes ad refut. Epist. Arminii ad Hippolytum de Collibus.

Epistolica Disceptatio de Fide Justificante, nostraque coram Deo Justificatione (Sib. Lubbertum inter et Petr. Bertium,) Delft, 1612. 8^o.

Declaratio Responsionis D. Vorstii, Franeq. 1611. 8^o.

Commentarii ad non agnitos D. Vorstii XCIX errores Lubberto a Vorstio obiectos, Franeq. 1613. 8^o.; een antwoord op Vorstii Catalogus Errorum D. Sibr. Lubberti ex eius Declaratione Responsionis L.B. 1612. Voor den Comment. gaat Lubberti Epistola ad Arch. Cantar

Brief aan den Aartsbisschop van Cantelberg, gestelt voor zeker boek tegen Coenr. Vorstius, met eenige Extracten uyt andere boeken Lubberti en aanwyzing der plaatsen door Hugo de Groot in zyne Gods-Dienstigheyt de Heeren Staaten op geantwoord heeft.

Brief aan de Staten-Generaal op de beroepinge van Conr. Vorstius, 4^o.

Responsio ad Pietatem H. Grotii, Franeq. 1614. 4^o., 8^o.

Antwoort van Sibrandus Lubbertus op de Goods-Dienstigheyt van H. de Groot, Franeq. 1614. 4^o.

Decratum Ordin. Holl. contra libellum S.L. inscriptum, Responsio ad Pietatem H. Grotii, L.B. 1614. 4^o. -

[p. 678]

Ordin. Holl. et West-Fris. Pietas ab improbissimis multorum calumniis, praesertim vero a S.L. epistola, quam Archiep. Cantuar. scripsit vindicata per H. Grotium, L.B. 1613. 4^o. - H. Grotii Bona fides Sibrandi, L.B. 1614. 4^o. S.L. Bona fides demonstrata ex libro superiori, L.B. 1614. 4^o. - G. Sopingii Apolog. Responsio ad S.L. Bonam fidem et H. Gr. Pietatem cum ipsa Bona flde et autoris vita, Franeq. 1616. 4^o.

Commentarius in Catechesin Palatino-Belgicam, Fran. 1618. 8^o.

Een aantal dissertatien van dogmatischen inhoud. 600 aan hem geschrevene onuitg. brieven (Cat. mss. J.G. te Woter, bl. 34, no. 13), zijn voor f 615 verkocht, en gingen denkelijk naar de verzameling van Sir Thomas Philippe te Worcesterhill.

Zie S. Adama, Sermo Funebr. Franeq, 1625. 4^o. aan Lubbertus, vriend Mr. J. Saekma opgedragen; Vriemoet, Ath. Fris p. 1 seqq. Saxe, Onom. T. IV. p. 64; Crenii, Animadv. Philol. P. X. p. 300 seqq. P. XI. p. 121, 125, P. XVIII. p. 198-225. J. Fabricii, Hist. Bibl. P. III p. 386; Foppens, Bibl. Belg. T II p. 1095; Scalig. sec i.v. Lubbertus; Ubbo Emmius, Fris. Or. Descript. Chorograph. p. 60; Vita Altingii, p. 58; de Republ. Fris. p. 52; L.B. Eilshemius, Praef. Comm. ad Catech Emb. Epithal. J.J. Zarenbachii Schol. Snec. Rect. Franeq 1587. 4^o. Winsemii, Chron, p. 861, 900, 905, 912; Casauboni, Epp. MCII; P. Cunaei, Epp. XL-XLVI. Praest. ac erud. Vir. Epist. p. 103, 121, 122, 127; Effig. et Vit Prof Gron. p. 47; Lipenii, Bibl. Theol. p. 254 a. 285 b. H. Grotii, Manes Vind. p. 41, 706, 707, 708, Jöcher, Gelehr. Lex. i. v Blogr. Univ.; Bayle, i.v. Hoogstraten, Luiscius, Kok, Nieuwenhuis, Kobus en de Rivecourt, Brandt, Hist. der Ref. D. III. (Reg.) Acten der Nat. Syn. te Dordr.; Uytenbogaert, Trigland, Baudartius, Regenbogen, Glasius, Gesch. der Dortsche Synode; Meiners Oostvriest. Kerk. Gesch. D. II. bl. 424-427; Koecher, Hist. v.d. Heidelb Cat. bl. 319; Winsemius, Chron. van Friesl. bl 760; Schotanus, Beschr. van Vriesl bl. 142; Ypey en Dermout, Gesch. der Ned. Herv. Kerk, D. I. bl. 346, D. II. bl. 201, aant. 154 (269), 139 (241) Kist en Royaards, Arch. van Kerk. Ges.; Voorn. voor Ned. D. III. bl. 308, 514, 524, 532, 540, 542, 544, 561, 573, 575, 585, 590, 593, 597, 606, 614, 636, 641, 643, D. VI. bl. 13, 21, D. IX. bl. 371, 462; Arch. voor Kerk. Ges. D IV. bl. 255, Brandt en Cattenburgh, Lev. van de Groot, bl. 59, 60; Burigny, Vie de Grotius, T. I. p 129, 132; Glasius, Godgel. Ned. o.h.w. Kron. van het Hist. Gen. D. V. bl 235; Bibl. van Pamfl. D. I. bl 142; Abcoude, Aanb. van Ned. Boek. bl. 130; Cat. Bibl. Bunav. T I. P. II. p. 1402. Cat. der Rem. te Amst. bl. 88; Cat. de Greve, bl. 150; Muller, Cat. van Portr.