Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 11

[Cornelis Loots]

LOOTS (Cornelis), werd den 6den van Zomermaand 1765 geboren. Ook hij behoorde tot het vrij groot getal van Nederduitsche dichters, die, onder min gunstige omstandigheden ter ontwikkeling van hunnen grootschen aanleg zich, door eigene aandrift en de ingeschapene kracht van hunnen rijk begaafden geest, tot eene aanzienlijke hoogte op den Zangberg wisten te verheffen. In zijne jeugd, toen het onderwijs hier te lande nog op een lagen trap stond, weinig meer dan met de meeste beginselen der beschaafdheid bekend gemaakt, werd hij vroegtijdig op een kantoor geplaatst, waar hem de kennis der Engelsche taal noodzakelijk was, doch voor het overige de eenvormige en geestverdoovende werkzaamheden, met welke hij belast was, weinig of liever in het geheel niet geschikt waren, om de vrije ontwikkeling van zijn genie te bevorderen. De lezing intusschen van den Palamedes, en de bij dat treurspel doorgaans gevoegde Hekeldichten van Vondel, het eerste dichtwerk, waarmede hij bekend werd, had op zijn geest een' zoo sterken indruk gemaakt, zijne aangeborene zucht tot beoefening der dichtkunst zoo zeer opgewekt, dat hij sedert niet afliet zich daarmede bezig te houden, en Vondel zijn ganschen leven door, als een vorst onzer dichteren vereerde, wiens gezag schier als een Godspraak bij hem gold. Door zijne jeugdige proeven in de dichtkunst, waarin kenners weldra den aanleg tot een' groot dichter ontdekte, verkreeg hij toegang tot den dicht- en letterminnenden kring, die zich ten huize van den dichter en boekhandelaar P.J. Uytenbroek vereenigde, en waartoe ook Helmers behoorde. Met dezen, later zijn behuwdbroeder, sloot hij een verbond van vriendschap, dat tot op diens overlijden ongekrenkt in stand bleef.

Vooral na 1795 begon Loots zich door zijne vaderlandsche gedichten bekend te maken, zoo als door zijne Overwinning

[p. 640]

der Nederlanders op Chattam; Lierzang (Amst. 1799. 8^o.), De dwinglandij; Lierzang (Amst. 1800), De Volkswoede aan de nagedachtenis van de Gebroeders de Witt (Amst. 1802), en De Batavieren, ten tijde van Cajus Julius Cezar (Amst. 1805). Dit laatste vooral was een stout bestaan in dien tijd. Napoleon was even te voren (1804) keizer geworden en had ons de Staatsregeling van 1805 voorgeschreven; men gevoelde dagelijks meer het knellend juk, onder den naam van Bondgenootschap vermomd; en doorzigtigen ontwaarden misschien reeds in het verschiet het onweder dat in 1806 op ons losbarstte. Toen, terwijl het Amsterdamsche Tooneelbestuur de Lucretia van Tollens niet durfde vertoonen, gaf Loots het bovengenoemde dramatische dichtstuk uit, waarin een Bard aan de Batavieren, gereed staande zich met Rome te verbinden, de rampen en de schande van dergelijke onevenredige verbonden met gloeijende verwen maalt, en met trekken, sprekend uit de jongste geschiedenis ontleend, en de toekomstige bevrijding van Nederland voorspelt. Geen wonder dat dit dichtstuk bij de satelliten van den dwingeland niet onopgemerkt bleef, zoodat er zelfs eene aanvrage gedaan werd om Loots in hechtenis te nemen, dat echter door koning Lodewijk verhinderd werd. Ook zijn overschoone lierzang de Hollandsche Taal (Amst. 1814), werkte krachtig mede om den geest van onafhankelijkheid en eene betamelijke vrijheidszucht onder onze landgenooten levendig te houden.

Ook de vereering van burgerdeugd, zoo als o.a. in zijnen Lof van den Burgerstand en de Roem van Kunsten en Wetenschappen waren de geliefkoosde onderwerpen zijner muse. Bezong hij onderwerpen, tot welker behandeling zijne kundigheden ontoereikende waren, dan raadpleegde hij deskundigen. Ook gaven hem deze ook wel de stof op tot zijne gezangen, zoo als de Amsterdamsche geneesheer Rauwenhoff, tot zijn beroemd Lofdicht op Brederode.

Loots was een dichter die niet spoedig door het nageslacht vergeten zal worden. Hij bezat een rijkdom van vinding, stoutheid van beeldspraak, zonderlingheid van wending, kracht en nadruk van voorstelling en gepastheid van leenspreuk en gelijkenis, hetgeen de kenner beurtelings in zijn dichtwerk bewondert. Bij velen stond hij achter in netheid, zoetvloeijendheid, zuiverheid van taal, maar in gespierdheid en oorspronkelijkheid week hij niemand.

Loots was kort na de instelling der ridderorde van den Nederlandschen Leeuw met het eereteeken daarvan begiftigd. Ook was hij lid van het koninklijk Nederlandsch Instituut en der Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde. Hij huwde tweemaal. Zijne tweede vrouw was eene zuster van Helmers. Hij overleed den 10den October 1834 en werd plegtig doch eenvoudig in de Oude kerk te Amsterdam begraven. Bij het

[p. 641]

graf deed Mr. Jeronimo de Vries eene treffende toespraak; en ter zijner nagedachtenis kwam een bundel uit, bevattende de lijkrede, uitgesproken door G. Haakman, den 22 Februarij 1835 en de verzen van Mr. M.C. van Hall, Mr. J. Kinker, H.H. Klijn, J. van Walré en H. Tollens. Zijne afbeelding vindt men o.a. in een der Musen-Almanakken en het eerste deel zijner Gedichten. Ook nog tweemalen, daarvan verschillend.

Behalve de gemelde gedichten en die in verschillende almanakken en jaarboekjes voorkomen, bezitten wij:

Armoede en Grootheid, trsp. naar het Hgd. van A. von Kotzebue, Amst. 1797.

Het Roode Kapje, zangsp. naar het Hgd. van Kotzebue, ald. 1796.

Melpoméne, voorgesteld door J.C. Wattier, aan de Kunstl. Burgery, in den Nationalen Schouwb. der Bat. Rep. te Amsterdam, bij den aanvang des jaars 1799.

De vrede op 't Vaste Land, zinneb. voorst. naar eene Korte Schets van Mr. J. Kinker, ald. 1801.

Panurge op het Eiland der Lantaarnen; zangsp. gev. naar het Fr., ald. 1804.

Eeuwzang, Amst. 1801.

Beschaving, het geluk der Volkeren, of Jubelzang voor Felix Meritis bij hare 25^ste verjaring, Amst. 1802. met 's dichters portr.

De Algemeene Vrede, gesloten te Amiens in Lentemaand 1802, Amst. 1802.

Beschouwing van Amsterdam, dichtstuk, Amst. 1803. 8^o.

Leonidas, in de engte van Thermopyle; dichtstuk, Amst. 1804.

De Voortreffelijkheid van den mensch in de beoefening der Schoone Kunsten; lierzang, Amst. 1806.

Rouwzang ter gedachtenisviering van Jaq. Kuyper, Amst. 1808.

De Lof der Maatschappij: tot Nut van het Algemeen op haar 25jarig bestaan, Amst. 1810. 8^o.

Nederlands Verlossing in 1813, Amst. 1814. 8^o.

Dichtstuk ter gelegenheid van het tweede eeuwgetijde der beurs van Amsterdam, met aanteekeningen, Amst. 1814. 8^o.

Aan Z.K.H. Willem Frederik, Souvereine Vorst der Vereenigde Nederlanden, het Instituut bezoekende (1814), Amst. 1814.

Nederlands Verlossing, gevierd op den 29 van Lentemaand 1814, 's Hage en Amst. 1814. 8^o,

Ter eerste verjaring van den Veldslag bij Waterloo, 18 Junij 1816.

Zangen ter Algemeene Vergadering der Maats. tot Nut van 't Algemeen in Oogstm. 1819 en 1821, Amst.

[p. 642]

Vreugdezang over de Oogst in 1817, Amst. 1817. 8^o.

Gedichten, Amst. 1818. 4 d. met portr.

De mensch, in drie zangen, Amst. 1819. 8^o.

Hulde aan de Nagedachtenis van J. van den Vondel.

Nieuwe Gedichten, Amst. 1821.

Feestzang bij de viering van het vierde eeuwfeest der uitvinding van de boekdrukkunst te Haarlem, Amst. 1823.

De Menschlievendheid, dichtstuk, Amst. 1825. 8^o.

Bij den vrijwilligen heldendood van J.C. van Speyk, Amst. 1831. 8^o.

Opwekking der Mogendheden ter heirvaart naar Parijs, Amst. 1831. 8^o.

Chassé op het puin der Citadel van Antwerpen; dichtstuk, Amst. 1832. 8^o.

Gedagten bij het overlijden des Hoogeerw. heeren George Hendrik Lagers, Amst. 1833.

Zijne dichtstukken Huig de Groot en de Dood van Egmond en Hoorn werden met goud en zilver bekroond, Zijn Oogstlied aan St. Jakob werd in het Latijn overgebragt. In 1856 gaven Tollens en M.C. van Hall zijne Nagelaten Gedichten, 2 d. 8^o. in het licht.

Zie Galerie Hist des Contemp. c.v. Biogr. Univ. c.v. Kobus en de Rivecourt o, h.w. Aanh. op het Woord. van Nieuwenh; van der Aa, N.B.A.C. Woord. D. II. bl. 372 volgg. van Kampen, Bekn. Gesch der Lett. en Wetens. D. II. bl. 83; M. Siegenbeek, Aanspr. ter Opening der Jaarl. Verg van de Maats. der Ned Lett. te Leyden 1835. bl. 13; Konst- en Letterb. 1834. D. II bl. 258, 274, 289, 1835. D II. bl. 171; Proces-Verbaal van de 28 Algem. Verg. van het Kon. Ned Inst. 1835; Collot d'Escury, Holl. Roem, D. IV. (X) bl. 365, 366, A. I. 227; Schotel, Tollens en zijn Tijd, bl. 38 volgg. Nav. D. IX. bl. 132, D. X bl. 113; Cat. der Maats van Ned. Lett. D. I. bl. 277, 278, b. bl. 137, D. II bl. 240, Bijv. 1848-1852 bl. 37; Cat. J. Schouten, bl. 123; Cat. v. Voorst, D. III. bl. 90; Brinkman, Naaml.; Muller, Cat. van Portr.