Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 11

[Anthonis de Lalaing]

LALAING (Anthonis de). Het stamhuis van Lalaing is een der oudste en aanzienlijkste van Henegouwen en reeds in de XII eeuw bekend. Het verdeelde zich in verschillende takken, tot een van welke behoorde Anthonis, Graaf van Hoogstraten, Heer van Montigny, Ridder van het gulden vlies, zoon van Joost de Lalaing en van Godelive de Viefville uit Artois. Hij werd in 1480 geboren, kwam in 1501 aan het Hof van Filips de Schoone en deed de reis mede naar Spanje, die hij beschreef in een belangrijk Journaal, door Pontus Heuterus voor zijne Res Belgicae gebruikt, waarvan Gachard in Compte rendu des Séances de la Commission royale d'Histoire T. VI eene notice heeft gegeven, en waarvan een handschrift op de koningl. bibliotheek te 's Hage berust. In zijn vaderland wedergekeerd nam hij, als commissaire aux reveues et monstres, deel aan den oorlog tegen de Gelderschen (1507) en was in 1509 kapitein te Muiden en Bailjuw van Gooiland. Hij was een man van groot verstand en groot staatsbeleid, de regterhand van Karel V in de Nederlanden, die zijne schranderheid en kunde wist te waarderen; hem in vele gewigtige betrekkingen, het sluiten van vrede, het vereffenen van geschillen en het vernieuwen van verbonden, als gezant en gevolmagtigde in het Sticht om hem bij de plegtige huldiging te vertegenwoordigen, gebruikte en hem tot stadhouder van Holland, Zeeland, Vriesland en Utrecht verhief. In deze betrekking betoonde hij veel ijver, ook wist hij meesterlijk de bewilliging der Staten, in de zware en vele beden, die de gestadige oorlogen vorderden, voor zijnen vorst te bekomen. Lands advokaat van der Goes zeide hierom van hem. ‘dat hij grooten arbeyt ende lasten in het werk stelde, meer dan tot geenen tyde, hetwelk conscientie was.’ Sommigen beschuldigden hem van wreedheid en beriepen zich op zijne strenge maatregelen jegens de herdoopers in 1534; anderen gewaagden van zijne slimheid en arbeidzaamheid. Zeker is het dat hij niets verzuimd heeft om het keizerlijk gezag te handhaven,

[p. 42]

en zich, om aan de herhaalde beden van zijnen heer te voldoen, veelvuldige onaangenaamheden berokkende, Hij was zeer gehecht aan de R.C. godsdienst, en offerde veel geld aan aalmoezen en godsdienstige inrigtingen op. Zoo stichtte hij o.a. de Broederschap van het H. Sacrament te Culemborg (1517). Hij zelf en zijne vrouw waren leden dezer vereeniging, die uit 33 personen bestond, ‘omdat onze lieve Heere Godt drie en dertig jaren op de aarde geleefd heeft.’ Ook stichtte hij met zijne vrouw het Anthonis en Elizabeths gasthuis te Culemborg, het slot en de kerk te Hoogstraten enz. Karel V verhief zijne heerlijkheid Hoogstraten tot een graafschap.

Hij overleed den 2den April 1540. Zijn ligchaam werd gebalsemd en te Hoogstraten, zijn hart te Culemborg begraven. Te Hoogstraten werd hem en zijne gemalin een prachtig praalgraf gesticht met een inscriptie, bij Foppens te lezen. Hij liet bij zijne huisvrouw, Elizabeth van Culemborg, dochter van Jasper I en Johanna van Bourgondië, dochter van Anthonis, bastaard van Bourgondië, (de groote bastaard) geene kinderen, doch twee natuurlijke kinderen - Helena de Lalaing, in den jare 1514 verloofd aan Melchior van Culemborg, zoon van Hubert, een der dertig bastaarden van Culemborg, kleinzoon van heer Gerard, wier testament in het Kerkel. Archief van Kist en Royaards, D. IX. bl. 501-520, voorkomt en Philips de Lalaing, die volgt, - na.

Zie Carpentier, Hist. de Cambray, T. II. Butkens, Troph. de Brab. T. III. p. 313; de Cantillon, Vermakel. van Brab. D. III. bl. 70; J.B. Gramaye, Antv. p. 38; Hist. Génér. de Hainau par Delewarde, Mons, 1716. 6 vol. 8^o. Hist. Eccl. et prof. du Hainaut par Mr. l'abbé Hossart, Mons, 1792. 2 vol. in 12^o. Compte rendu des Séances de la Commiss. Royale d'Hist. T. VIII. p. 317; Gachard, Rapp. à Monsr. le Min. de l'Intér. sur différ. Ser. de Docum., concernant l'Hist. de la Belg. p. 303, 310, 311; Willems, Belg. Museum, 1843. bl. 377; Hoynck van Papendrecht, Anal. Belg. T. III. P. I. p. 49, 61 seqq.; Jurisp. Her. p. 291; van Leeuwen, Bat. Ill. p. 1387; Val. Andreas, Bibl. Belg. IV. Foppens, Bibl. Belg. T. I. p. 80, 81; Wagenaar, Vad Hist. D. IV. en V. en van Wijn op Wagenaar- D. IV. en V.; Cerisier, Bilderdijk, Arend, Kok, Hoogstraten, Repertor. van Plak, bl. 10; Goudhoeven, Scriverius, A.v.d. Goes, Reg. D. I. bl. 529 en elders; Voet van Oudheusden, Beschr. van Culemb. bl. 155 volgg.; Scheltema, Staatk. Nederl. D. II. bl. 4, 5; de Riemer, Beschrijv. van 's Grav. D. I. bl. 361, 362; Bolhuis, Proeve eener Gesch. van het Slot Vredenburg; Koning, Beschr. van het Slot Muiden, bl. 108; du Rieu, Intrede van Karel V te Dordr. bl. 109, 111; Schotel, Floris I en II van Patlant, bl. 3, 4; Kronyk van het Hist. Gen. (Register) Brieven van hem in (1536) D. VIII. bl. 361. Ook vindt men belangrijke stukken, hem betreffende, in Rijks Archief en in het Archief van Culenborg. Muller, Cat. van Portr.