Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 10

[Jan de Kruijff]

KRUIJFF (Jan de) zoon van Jan de Kruijff en van Anna Wybrandina Tieboel, werd den 11^den October 1753 te Leyden geboren, ontving een letterkundige opvoeding en werd van zijn jeugd af voor den predikdienst bestemd. Na de Latijnsche scholen doorloopen te hebben, werd hij op zijn vijftiende jaar tot de akademische lessen bevorderd en genoot het onderwijs van de Hoogleeraren Ruhnkenius Valckenaer en van de Wijnpersse. Het Latijn sprak hij vlug en zuiver, en in het Grieksch was hij zoovere gevorderd dat hij, op aansporing van Ruhnkenius, aan eene nieuwe uitgave van Dionysii Periegesis begon te arbeiden. De dood van zijn vader gaf een andere wending aan zijne bestemming en deed hem van de predikdienst afzien om het bestuur eener uitgebreide fabriek te aanvaarden. Zijne zucht nochtans voor de wetenschap en bijzonder voor de fraaije letteren, tot welker beoefening hij, bij een levendig vernuft, juist oordeel, kieschen smaak en verfijnd gevoel, de uitnemende geschiktheid had, was te sterk en vurig, om hem niet al den tijd, die zijne beroepsbezigheden hem overlieten, aan de voortzetting zijne meest geliefkoosde letteroefening te doen toewijden. Niet weinig werd die zucht aangekweekt door zijn lidmaatschap van verschillende letterkundige maatschappijen, die hem wegens zijne buitengewone bekwaamheden als om strijd aan zich trachtten te verbinden. Zoo was hij lid van het taal- en dichtlevend genootschap, onder de spreuk: Kunst wordt door arbeid, verkregen, waaruit de thans aldaar gevestigde afdeeling

[p. 412]

der Hollandsche Maatschappij van fraaije kunsten en wetenschappen haar oorsprong heeft. Voor de werken dier Maatschappij, waarvan hij ook een der ijverigste lede was, vervaardigde hij zeer goed bewerkte levensbeschrijvingen van de dichters Sijbrand Fijtama en Arnold Hoogvliet, die in het 1ste (en eenige) deel door dit genootschap uitgegevene Levensbeschrijvingen van de Nederlandsche Dichters (1778) voorkomen. In de dichtelijke werken van dit genootschap komen verschillende fraaije dichtstukken, onder welke de Eendragt vooral uitmunt, van hem voor, ook gaf hij eenige afzonderlijke gedichten in het licht, waarvan gelijk hij zelve getuigde, een groot, en welligt van de zijde der kunst het beste gedeelte min of meer het werk droeg der ongelukkige tijden, die hij beleefd had, en die hij daarom der vergetelheid toewijdde. In 1817, in den avond zijns levens, gaf hij zijne Hoop des wederziens, dat hij der nagedachtenis eener teedere en deugdzame gadet oewijdde, en 2 maal herdrukt werd, Leijd. 1818. 's Hage 1851. 8^o., met eenige andere gedichtjes in het licht.

Allergunstigst werd dit bundeltje ontvangen en beoordeeld. ‘Kunst der poëzij; bondige en geregelde redenering; echt, waarachtig ongekunsteld, natuurlijk gevoel van den mensch, den vriend en echtgenoot - alles vereenigt zich in dit stuk, om het eene vereerende plaats aan te wijzen.’

Later vervaardigde hij nog eene overzetting in dichtmaat van het IVde boek der Aeneas van Virgilius, die, in onderscheidene letterkundige genootschappen voorgelezen, door alle bevoegde regters als het schoonste model van dichterlijke navolging geprezen werd, edoch nimmer het licht zag.

Als redenaar heeft hij zich gunstig bekend gemaakt door zijne Redevoering ter gedachtenis van J. Nieuwenhuizen stichter der maatschappij van 't Nut van 't Algemeen, in 1806, er gelegenheid van het 25 jarig bestaan dier maatschappij, uitgesproken en in het licht gegeven; door zijne lof rede op C. Pz. Hooft, door de Hollandsche Maatschappij van fraaije kunsten en wetenschappen met goud bekroond en in het Vde deel harer werken hij uitgegeven.

Ook vertaalde hij uit het Latijn de redevoering van den Hoogleeraar Mr. J. Luzac, ter betooge dat de geleerdheid de voedster is der Deugd, vooral in een vrij gemeentebest; die van den hoogleeraar H. Paradys, over het welsterven; van den hoogleeraar S.F.J. Rau. over het allervolmaakste karakter van Jezus Christus, opgehelderd door dat van Paulus en De aanmerkingen over het Evangelie van Joannes door E.A. Borger. Leiden 1821. 8^o.

Ook op het staatstooneel zag men hem met ijver werkzaam in de moeijelijke tijden sedert 1795. Eerst was hij lid van het gemeentebestuur zijner geboorstad, vervolgens benoemde hem het provinciaal bestuur van Holland tot lid van het pro-

[p. 413]

vinciaal committé departementaal van koophandel, zeevaart en fabrieken. Tweemaal verkoos hem de stad Schiedam tot plaatsvervanger in de nationale vergadering; doch hij heeft nimmer als zoodanig zitting gehad. Het staatsbewind der Bataafsche Republiek stelde hem aan het einde van 1801 tot lid van den Raad van binnenlandsche zaken aan. Bij de komst van den heer Schimmelpenninck tot het bestuur als raadpensionaris, van alle ambtsbetrekkingen ontslagen, verlangde hij naar rust en verkocht zijne fabriek. Lodewijk Napoleon stelde hem in 1808 tot wethouder der stad Leyden aan, welke betrekking hij in 1811 met die van vrederegter verwisselde; ook was hij sints 1798 curator der Leydsche hoogeschool. Sedert 1782 was hij lid der Maatsch. van Ned. Letterk. te Leijden, voorts correspondent van de tweede klasse van het Konink. Ned. Instit, en lid van verschillende andere genootschappen. Na in 1819 zijn ontslag als vrederegter ontvangen te hebben, ging hij naar 's Hage om ten huize van den heer J. Bosscha, die met zijne jongste dochter was gehuwd, zijne overige dagen door te brengen. Twee jaren later, den 24^sten December 1821, ontsliep hij aldaar in de armen zijner kinderen. Rhijnvis Feith huldigde zijne nagedachtenis met een fraai dichtstuk.

In 1784 was hij gehuwd met Martha Jacoba Luzac, zuster van den beroemden hoogleeraar J. Luzac, die hem zes kinderen naliet.

Zie Witsen Geijsbeek, Biogr. Anth. Crit. Woordenb., D. VI. bl. 139; Nieuwenhuis, Woordenb. van Kunst. en Wetensch. o.h.w.; Siegenbeek, Gesch. der Ned. Letterk. bl. 255, 256; Collot d'Escury, Holl. Roem in Kunsten en Wetensch., D. IV. (2) bl. 333, IV. (2) 264; van Kampen, Gesch. der Ned. Letterk. en Wetensch, D. II. bl. 514, D. III. bl. 209; Siegenbeek, Gesch. der Leidsche Hoogesch, E. II. bl. 36, 37; Algem. Konst- en Letserb. van 1823, No. 6 en 7; Vaderl. Letteroef., voor 1821, 1 st. bl. 232, 233; R. Feith, Nederl. Muzen-Alm. voor 1823; Taal en Dichtk. Oefen. van het Genootsch.: Kunst wordt door arbeid verkregen, D. III. bl. 205; Naamlijst van Boek. van 1790-1823, bl. 326 Cat. der Maatsch. van Nederl Letterk. D. II. bl. 462; Siegenbeek, Handel. der Maatsch. van Ned. Letterk. 1822, bl. 5; Cat. J, van Voorst, D. III. bl. 24; Muller, Cat. van Portrett.