Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 10

[Maarten Koster]

KOSTER (Maarten) werd te Amsterdam geboren, en genoot in zijne jeugd het onderwijs van Cornelius Crocus, en legde zich reeds in zijne jeugd op de geneeskunst, die hij later in zijne geboortestad en ook buiten 's lands met lof heeft uitgeoefend, toe. Reeds vroeg was hij de leer der Hervormden toegedaan, en toen er in 1566 te Amsterdam een volksoproer was losgebarsten, tengevolge van het begraven van Simon Muts, in de Nieuwe kerk, werd hij, en eenige anderen als de voornaamsten onder de Hervormden door de regering verzocht pogingen aan te wenden om het te stillen. Zij begaven zich onder de woeste menigte, die zich van het Minderbroedersklooster wilde meester maken en smeekte haar met ongedekten hoofden haar plan te laten varen, met belofte dat de Minderbroeders de stad zouden verlaten; doch te vergeefs; het graauw plunderde het klooster en ook dat der Karthuizers. Het gevolg dezer beweging was dat de regering een verdrag ontwierp, waarbij den Hervormden meerdere vrijheid werd toegestaan, en het hunne hoofden ter onderteekening aanboden. Doch eenigen weigerden zulks. Om hen over te halen werd onze Koster wederom van hen in den arm genomen, die met veel moeite te weeg bragt, dat zij aan de begeerte der wethouderschap gehoorzaamden, mits in 't slot van het verdrag werd verklaard: ‘dat niemand der teekenaren, ter oorzake zijner onderteekening in vervolg van tijd gemoeid of achterhaald zou worden.’ In het volgende jaar (1567) werd Jacob de la Torre, secretaris van den geheimen raad, uit Utrecht, waar hij zich toen bevond, om den graaf van Megen aan schepen en lijftogt te helpen, van wege de landvoogdes naar Amsterdam gezonden, om bij de regering aan te houden dat zij Brederode de stad zou doen ruimen. De secretaris werd niet alleen in zijne herberg door het volk bedreigd, maar door eenige oversten en andere edelen, onder welke Lancelot van Brederode, in zijne herberg en kamer overvallen en in gijzeling gehouden. Ook Koster werd beschuldigd deel aan deze zaak gehad te

[p. 370]

hebben, waarop hij zich met een smeekschrift tot de vroedschap wendde, die verklaarde, dat zij hem voor onschuldig hield. Zoodra Alva in het land was gekomen, verliet hij zijne geboortestad en zijn vaderland. De dienst, dien hij der wethouderschap had bewezen in 't bevorderen der onderteekening der vrijheid, werd hem tot een ‘bloedschuld’ aangerekend door den raad van beroerte, die hem opentlijk indaagde en verbande. Toen bevond hij zich te Dole, in het graafschap Bourgondië, daar hij de geneeskunst uitoefende, en in kennis raakte met zekeren Deen Petrus Oxe genaamd, die hem overhaalde naar Denemarken te vertrekken, waar hij zich tot lijfarts van koning Frederik II wist te doen bevorderen, welke post hij tot na den dood zijns bevorderaars bekleed heeft Uit een brief, den 17^den Mei 1574 door hem uit Koppenhagen aan Hadrianus Junius geschreven, blijkt dat hij toen een sterk verlangen had naar het vaderland. Het sluiten der Gendsche vrede gaf hem gelegenheid naar Amsterdam weder te keeren, daar hij, nevens anderen, deel had aan de omkeering van 1578, en tot burgemeester en raad werd verkozen. Naderhand is hij nog driemaal tot burgemeester en eens tot oud-burgemeester benoemd, doch zijne sterke aankleving aan de partij van Leycester bragt hem in de ongunst der meesten zijner ambtgenooten, die hem sedert van het kussen hielden. Hij was een man van groote geleerdheid, welsprekendheid en aanzien, en de eerste die te Amsterdam openbare lessen over de ontleedkunde heeft gegeven. Hem betreft de volgende zinsnede uit een aanspraak van burgemeester C.P. Hoott in 1598 in de vergadering der regering te Amsterdam gehouden.

‘'t Heugt mij noch hoe de oud-burgemeester, doctor Maarten Koster, over elf jaren in den Raedt met grooten ernst en beweeglijkheid voordroeg, dat hem in 't seker was bericht het voornemen van den koning van Denemarken en andere Grooten om sich te laeten gebruiken tot beslechting van den oorlog tusschen den Koning van Spanje en deze landen, voor een grondregel vooruitstellende, dat gelijk hij en andere Vorsten, hunne onderdaenen zulk een' Religie, als zij goedvonden, deden onderhouden, wij ook insgelijks hier te lande zulk een Religie souden moeten aannemen als den Koningh van Spanje behaagde. Hier tegen beweerde de gemelde Heer met veele redenen, daartoe dienende, dat geen Vorst of Majesteit eenig gezagh aan d' onderdaenen in geloofssaeken toequam, en hij vermaande den Raedt, dat hij zich doen van dat gevoelen om geenerleij oorsaeck sou laeten aftrekken.’ Koster overleed in den aanvang der zeventiende eeuw.

Zie Bor, Nederl. Hist., D. II. bl. 73; Hooft, Ned. Hist., B. III. bl. 113, B. XIII. bl. 578, B XXVI. bl. 1199, 1200, 1203, 1904; van Meteren, Nederl. Hist D. II bl. 70; Wagenaar, Vaderl. Gesch. D. VII. bl. 206, 209. D. VIII. bl. 244; Reid,

[p. 371]

Ned. Gesch. bl. 169; Brandt, Historie der Reformatie, bl. 380, 383, 485, 831; Pontanus, Hist. Urb. et Rev. Amstel, Lib. II. p. 244; Pontanas, Hist. van Amst. bl 67; Wagenaar, Amsterd. (Zie het Reg.) H. Janse, Gep. p. 151, 155, 216, 306, 308, 317, 589.