Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 10

[Samuel Koenig]

KOENIG (Samuel) was de zoon van Samuel Koenig, die, na eerst predikant te Budingen in het graafschap Isenburg geweest te zijn, hoogleeraar in de wiskunde en Oostersche talen te Bern werd. Hij zag te Budingen in 1712 het eerste levenslicht en ontving het onderwijs eerst van zijnen vader in de Grieksche en Latijnsche talen, daarna van den rector Peltz, zoowel in de talen als in de welsprekendheid. Hij studeerde vervolgens te Bern in de wiskunde en wijsbeerte onder zijn vader, en nam vervolgens de lessen van Traysoran te Lausanne, van Johannes Bernouilli te Bazel, in de wiskunde, en van Christiaan Wolf te Marburg, in de wijsbegeerte, waar. Na volbragte studiën keerde hij in 1738 naar Bern terug, zette zijne bereids te Marburg aangevangen studiën in het burgerlijk regt voort en oefende eenigen tijd de regtsgeleerde praktijk uit, waarbij hij meermalen door zijne buitengewone welsprekendheid de regters deed verbaasd staan. Hij begaf zich evenwel spoedig naar Champagne, waar hij gedurende drie jaren onderwijs gaf aan de markiezin du Chateletin de wiskunde en verhevene wetenschappen, en werd den 13^den Januarij 1740 tot lid der koninklijke academie te Parijs benoemd. Hij keerde in 1741 weder naar Bern terug, waar hij, naar eene vaste betrekking dingende, voort ging met pleiten, doch van waar hij gebannen werd ten gevolge van het indienen van een geschrift aan de regering van Bern, waarin hij met anderen wees op plaats hebbende misbruiken. Dit nu gaf aanleiding dat hij naar deze gewesten kwam.

[p. 291]

Naauwelijks te Utrecht aangekomen, vernam hij dat hij te St. Petersburg bij de academie der wetenschappen verlangd werd. Doch hij weigerde de hem aangebodene betrekking te aanvaarden Hij trok daarop naar Friesland en vervoegde zich bij prins Willem IV. Deze vorst, de verhevenheid van Koenig's geest, de grootheid zijner verdiensten, de voortreffelijkheid zijner zeden en de ongegrondheid zijner beschuldiging in Zwitserland erkennende, was terstond genegen hem ter hulpe te zijn. Juist was er eene vakante plaats aan de Friesche hoogeschool, en hij verwierf op voorstel van den stadhouder den leerstoel der wijsbegeerte aldaar den 4^den September 1744, doch werd eerst in het volgend jaar als zoodanig gehuldigd. Zijne groote verdiensten in de wiskunde verwierven hem nog in dat jaar den 3^den Maart het hoogleeraarambt in die wetenschap, met eene aanzienlijke verhooging van zijne jaarwedde. Toen evenwel Willem IV tot de waardigheid van stadhouder, kapitein-generaal en admiraal der Vereenigde Nederlanden werd aangesteld, en hij 's Gravenhage tot verblijfplaats nam, wilde hij ook zijn gunsteling nader bij zich hebben, tengevolge waarvan Koenig den 24^sten November 1748 tot raad en blibliothecaris van dien vorst werd aangesteld en op deszelfs voorspraak door de bezorgers der societeit te 's Gravenhage den 12^den April 1749 als hoogleeraar in de wijsbegeerte en het natuurlijke regt beroepen werd, waarna hij zich derwaarts begaf. Hij behield deze betrekkingen tot aan zijnen dood, die den 21^sten Julij 1757 op de heerlijkheid Zuilenstein, toebehoorende aan den heer van Amerongen, raadsheer in het Hof van Utrecht, plaats had. Hij was ongehuwd gebleven. De koninklijke academie te Berlijn en die te Gottingen boden hem in 1749 en 1751 het lidmaatschap aan. Zijn geschil met Moreau de Maupertuis, deed hem voor de eerste benoeming in 1752 weder bedanken; terwijl deze Fransche geleerde beweerde het Prineipium quantitatis minimae actionis te hebben uitgevonden, kende Koenig die eer aan den beroemden Leibnitz toe.

Als wijsgeer en wiskunstenaar, ervaren in de talen, geschiedenis en oudheden, had Koenig zich eene Europeesche vermaardheid verworven. Hij schreef de volgende werken.

Epistola ad Geometras, in de Acta Erud. Lips. 1735. p. 369 en volg.

Dissertatiuncula de nova quadam facile delineatione trajectoria et de methodis huc spectantibus, in dezelfde Acta, bl. 400 en volgg.

Schediasma de origine testamenti factionis, in dezelfde Acta 1747. bl. 74-86.

Dissertatio de vi corporum motorum, in de Feriae aestivae Groninganae van Nicolaus Engelhard (Gron. 1738. 8^o).

Oratio inauguralis de optimis Wolflana et Newtoniana phi-

[p. 292]

losophandi methodis, earumque amico consensu, Franeq. 1749. folio.

Disquisitio de indole dominii, quod marito in dotem competit; in de Nova Miscellanea Lipsiens., D. VIII. bl. 2.

Dissertatio de universali principio aequilibrii et motus in vi viva reperto, deque nexu inter vim vivam et actionem utriusque minimo; in de Acta Erud. Lips. 1751. bl. 121-141 en 162-176.

Appel au public du jugement de l' Académie Royale de Berlin, sur un fragment de lettre de Mr. Leibnitz cité par Mr. Koenig, Leid. 1752. 12^o.

De viribus vivis; in de Acta Lips. 1751. p. 129.

Zijn overige geschriften zijn na zijn dood ter uitgave in handen gesteld van Antonius Brugmans, hoogleeraar te Franeker, doch daarvan is niets uitgegeven. Alleen zag nog het licht:

Eléments de géométrie, contenant les six premiers livres d'Euclide, mis dans un nouvel ordre et à la portée de la jeunesse sous les directions de Mr. Koenig, augmentées de 'onzième et douzième livre par J.J. Blassière.

Zie Boekz. der gel. wereld, 1757. b. bl. 221-239; Vriemoet, Ath. Belg. p. 854, 855; Paquot, Mémoires, T. II. p. 192, 193; Collot d'Escury, Holl. Roem, D. VI. St. I. bl. 249.