Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 9

[Pierre Jurieu]

JURIEU (Pierre) behoorde tot een oud geslacht waarin vele protestantsche geestelijken voorkomen. Zijn grootvader was Simeon Jurieu, in 1614 predikant te Chatillon-sur-Loing. Zijn vader, Daniel Jurieu, was predikant te Mer en gehuwd met eene dochter van Pierre du Moulin. Hij werd den 24sten December 1637 geboren en genoot, mede tot de evangelie-dienst bestemd, zijne eerste opleiding aan de hoogescholen te Saumur en te Sedan. Hij bezocht vervolgens Nederland en Engeland, waar hij tot de predikdienst werd gewijd, ofschoon hij op nieuw in Frankrijk moest geordend worden, toen hij kort hierop tot opvolger zijns vaders werd beroepen.

Niettegenstaande eene dringende uitnoodiging der Waalsche gemeente te Rotterdam, in 1666, bleef Jurieu te Mer, totdat hem in 1674 een leerstoel te Sedan werd aangeboden. Kort hierna werd hem ook het predikambt aldaar opgedragen. Ofschoon zwak van gezondheid, zoo vervulde hij toch zijne veelvuldige werkzaamheden met ijver en volharding. En dat zijn naam als geleerde algemeen bekend werd en geëerd was, bleek in 1680 uit eene roeping als hoogleeraar naar Groningen, aan welke universiteit hem echter noch de academie noch het consistorie te Sedan wilde afstaan. Intusschen zag hij zich eerlang wel gedwongen zijne betrekking, zelfs zijn vaderland vaarwel te zeggen. De toestand toch der Fransche protestanten werd van dag tot dag gevaarlijker. Den 9den Julij 1681 werd de hoogeschool van Sedan opgeheven. Jurieu nam hierop eene roeping naar Rouaan aan, doch van verschillende kanten werd hem geraden Frankrijk te verlaten, ten einde aan de handen der Roomsche geestelijkheid te ontkomen, welke hij door een aantal polemische geschriften zeer tegen zich verbitterd had. Hij week nu naar ons vaderland, en aanstonds werd hem aan de doorluchtige school te Rotterdam, met den titel van hoogleeraar, een werkkring aangewezen, terwijl de Waalsche gemeente aldaar hem tevens tot opvolger van Rochefort benoemde. Beide betrekkingen nam hij aan, en vervulde die met ijver tot aan zijnen dood, die den 11den Januarij 1713 plaats had. Hij was gehuwd met Helène, de dochter van Cyrus du Moulin. Zijne zinspreuk was: Spe fati melioris alor. (Ik

[p. 260]

word met de hoop op een beter lot gevoed.) In de Beschrijving der Nederlandsche Historiepenningen van G. van Loon wordt, D. III. bl. 352, een gedenkpenning ter zijner eere, maar ook bl. 353 van hetzelfde deel, een ter zijner bespotting gevonden. Op beiden is 's mans afbeelding te vinden, die ook in prent is uitgegaan.

Jurieu was een geleerd en scherpzinnig man, maar tevens heftig en van een ligt ontvlambaar karakter. Als zoodanig heeft hij zich doen kennen in den strijd tegen de Roomsche kerk, waaraan hij een groot aandeel nam. Bijna ontelbaar zijn de geschriften, die hij in het licht gaf, zoodat men zonder overdrijving zeggen kan, dat hij minder tijd noodig gehad scheen te hebben voor de zamenstelling, als de Hervormden behoefden om ze te lezen. Zij waren in de eerste plaats gerigt tegen de godgeleerden der Gallikaansche kerk, en Jurieu schroomde niet zich tegen Bossuet, Arnauld, Nivole en zoo vele anderen in het strijdperk te wagen. De hartstogtelijkheid waarmede hij deelde in het lot der protestantsche kerk van Frankrijk, en de belangstelling waarmede hij den loop der gebeurtenissen volgde, deden hem in de profetiën der oude verbonden en de openbaringen van Joannes analogiën vinden, die hij met zeker welgevallen op zijnen tijd toepaste. Zoo waagde hij het als profeet de aanstaande val van de Roomsche kerk en een duizendjarig rijk te voorspellen, waardoor hij hier te lande nog in moeijelijkheden geraakte. De Noord Hollandsche Synode, vermoedende dat Jurieu van de leer der kerk afweek, vestigde de aandacht der Waalsche Synode in 1686 op zijne denkwijze. Jurieu wist zich echter van alle onregtzinnigheid te zuiveren.

Het kon wel niet anders of een man als Jurieu moest zich vele vijanden maken. Hevig was de twist waarin hij geraakte met zijn vroegeren vriend Bayle. De onverstandige ijver waarmede hij tegen dezen te velde trok, en de haat waarmede hij hem vervolgde, waren oorzaak dat Jurieu door velen later in een kwaad daglicht werd gesteld. Zoo schreef onder anderen Voltaire:

Par le fougeux Jurieu Bayle persécuté,
Sera des bons esprits à jamais respecté,
Et le nom de Jurieu, son rival fanatique,
N'est audjourd'hui connu que par l'honneur publique.

Niet minder heftig betoonde hij zich in geschriften tegen Saurin, Basnage en anderen. En van zijne weinige toegevendheid kan ook dit getuigen, dat, toen in 1700 sprake was van de invoering der psalmberijming van Valentin Oonrad, dit plan zoo krachtig door hem werd tegengewerkt, dat eerst na zijn dood die invoering plaats hebben kon.

Doch wij mogen ook niet vergeten dat Jurieu inderdaad

[p. 261]

vele en gewigtige diensten aan de protestantsche kerk bewezen heeft. In hare verdediging was hij onverschrokken, ofschoon hij bijna alleen stond. En zoo krachtig viel hij zijne tegenpartij aan, dat de Fransche regering in 1687 pogingen deed om hem op te ligten. Zoo aanhoudend en met zooveel warmte wist hij de belangen der protestantsche refugiés te bepleiten bij den prins van Oranje en de Hollandsche regering, dat Willem III, toen koning van Engeland, en de Staten-Generaal, bij het sluiten van den vrede te Rijswijk, aan de Nederlandsche gevolmagtigden in last gaven, inzonderheid de regten dezer refugiés in hunne bescherming te nemen.

Zijn portret gaat op meer dan ééne wijze in prent uit; ook werd er een penning op hem geslagen.

Wij deelen thans ten slotte eene lijst mede van Jurieu's geschriften, gevolgd naar de opgave van Haag.

Examen du livre de la réunion du Christianisme (Orleans.) 1671. 12^o.

Sermons sur Matthieu IV:19. Bionne, 1671. 8^o.

Sermons sur 1 Tim. III:16, Bionne, 1671. 8^o.

Traité de la dévotion, Rouen, 1674. 12^o. De 22e uitgave verscheen 1726.

Lettre sur le baptême, Sedan, 1675.

Apologie pour la morale des réformés, Quévilly, 1675. 8^o.

Traité de la puissance de l'église, Quévilly, 1677. 8^o.

Préservatif contre le changement de religion, Rouen, 1680. 12^o., 1681; la Haye, 1682; Amst. 1717.

La politique du clergé de France, Amst. 1680. 12^o.; la Haye, 1682. 2 vol.

Les derniers efforts de l'innocence affligée, la Haye, 1682. 12^o., Villefranche, 1682.

Examen de l'eucharistie de l'église romaine, Rott. 1682. 8^o. 1683. 12^o., 1713. 8^o.

Abrége de l'histoire du concile de Trente, Genev. 1682. 2 vol. 8^o., Amst. 1683. 12^o.

Histoire du calvinisme et celle du papisme en parallèle, Rott. 1683. 2 vol. 4^o. et 4 vol. 12^o.

Suite du préservatif etc., Amst. 1682. 12^o., la Haye. 1685.

Histoire véritable du calvinisme, Amst. 1683. 12^o.

Le Janséniste convaincu de sophistiquerie, Amst. 1683. 12^o.

L'esprit de M. Arnauld, Dev. (Rott.) 1684; 2 vol. 12^o.

Préjugés légitimes contre le papisme, Amst. 1685. 2 part. 4^o.

Justifications de la morale des réformés, la Haye. 1685. 2 vol. 8^o.

Reflexions sur la cruelle persécution, que souffre l' église réformée en France, 1685. 12^o.; 1686.

Reflexions sur deux écrits publiés sous le nom de Charles II, 1685; Lond. 1686. 12^o.

[p. 262]

Apologie d'un tour nouveau pour les quatres dialogues des abbés Dangeau et de Choisy, Cologne. 1685. 12^o.

Lettres de quelques protestants pacifiques, 1685.

Ouverture de l'épitre aux Romains, 1685. 12^o.

Eclaircissements sur les scandales pris de l'ouverture, etc. Lond. 1687. 12^o.

Le vrai systême de l' église et la véritable analyse de la foy, Dordr. 1688. 8^o.

Traitez de l'unité de l'eglise, Rott. 1688. 8^o.

Jugement sur les méthodes rigides et relachées d' expliquer la providence et la grâce, Rott. 1686. 12^o.

Lettres pastorales addressées aux fidèles de France, Rott. 1686. 12^o.; 1687. 4^o.; 1688, 3 vol. 12^o.

L' accomplissement des prophéties ou la délivrance prochaine de l'église, Rott. 1688. 2 vol. 12^o.; 1686-1687. 3 vol. 12^o. ook in het Hollandsch vertaald, Utr. 1688. 4^o.

Apologie pour l'accomplissement des prophéties, Rotterd. 1687. 12^o.

Suite de l'accomplissement des prophéties, Rott. 1687. 12^o.

Suite et amplification des preuves historiques qui font voir que le papisme est l'anti christianisme, 1687.

Des droits des deux souverains en matière de religion, Rott. 1687. 12^o.

Factum pour demander Justice aux puissances contre le nommé Noël Aubert, 1687.

L'anéantissement de l'homme pécheur. Sermon sur Ps. CXXX la Haye, 1687. 8^o.

Traité de la nature et de la grâce, Utr. 1688. 12^o.

De pace inter protestantes ineunda consultatio, Ultraj, 1688. 8^o.

Présages de la décadence des empires, Middelb. 1688. 12^o.

La religion des Jésuites, la Haye. 1689. 12^o.

Le devoirs et les avantages du véritable chrétien, la Haye, 1689. 12^o.

Apologie pour ll. ss. mm. Brittanniques contre un infâme libelle, la Haye 1689. 4^o.

Les soupirs de la France esclave, 1689-1690. 4^o.

Lettre aux bourguemestres de Soleure, 1690.

Le tableau du socinianisme, la Haye 1691. 12^o.

L'excellence de la grace sur la vie, Rott. 1691. 12^o.

Apologie adressée aux pasteurs wallons, la Haye, 1691. 4^o.

Examen d'un libelle contre la religion, la Haye, 1691. 12^o.

Nouvelles convictions contre l'auteur de l'Avis aux réfugiés. (1692) 4^o.

Factum selon les formes ou disposition d'epreuves contre l'auteur de l'Avis, 1692. 12^o.

Seconde apologie pour M. Jurieu, Rott. 1692. 4^o.

[p. 263]

A pastoral lettre on the death of queen Mary, Lond. 1695. 4^o.

Défense de la doctrine universelle de l'église, Rott. 1695. 12^o.

Suite de la réponse de M. Jurieu, 1696.

La religion du latitudinaire, Rott. 1696. 8^o.; Utrecht 1697, 12^o.

Apologie de l'amour divin, Amst. 1698. 8^o.

Relation de tout ce qui s'est fait dans les affaires de la religion réformée, Rott. 1698. 4^o.

Traité historique contenant le jugement d'un protestant sur la théologie mystique, 1699. 12^o. 1700. 8^o.

La pratique de la dévotion, Rott. 1700. 2 vol. 8^o. Amst. 1701.

Histoire critique des dogmes et des cultes bons et mauvais depuis Adam jusqu'a J.C. Amst. 1704. 4^o., 1705.

Le philosophe de Rotterdam accusé, Amst. 1706. 12^o.

Sermons, Gen. 1720. 8^o.

Moyens honnêtes et surs pour la conversion de tous les hérétiques, Cologn. 12^o.

Behalve dat Jurieu nog vele andere politieke pamfletten en anonieme brochures in het licht zond, maakt Haag, op gezag van anderen, nog gewag van Pensées sur la mort, Pensées chrétiennes, Sermon sur Rom. VIII. 18, waarvan de tweede uitgave in 1686 te 's Hage het licht zag onder den titel van: La balance du sanctuaire. Van enkele andere geschriften kende Haag de titels der Engelsche vertalingen. Vele van Jurieu's geschriften werden toch in het Engelsch overgebragt, enkele in het Hoogduitsch en Hollandsch.

Zie Chaufepié, Nouv. dict. hist. et critiq. T. III. p. 57-82; Saxe, Onom. Liter. T. V. p. 196, 616; Haag, la France protest T. VI. p. 104-113; Ypey, Geschied. der Chr. Kerk in de 18de eeuw, D. VII. bl. 54-56; Ypey en Dermout, Gesch. der Nederl. Herv. Kerk. D. III. Aant. bl. 160-162, 192, 198; H.J. Koenen, Geschied. van de vestiging en den invloed der Fransche vlugtel. in Nederl. bl. 91, 101, 139, 214, 342, 395, 403, 822; Ch. Weiss, Hist. des réfugiés protestants, T. II. p. 42 suiv. 42-85; Koenen, Geschied. der Joden in Nederl. bl. 265; Glasius, Godgel. Nederl. D. II. bl. 213-216; van Harderwijk, Naamlijst der Pred. te Rotterd. bl. 125-127; Peyrat, Hist. des pasteurs du désert, p. 166, 167; Muller, Cat. van Portrett.