Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 9

[Jan Jauregui]

JAUREGUI (Jan), in Biscaye geboren, was kantoorbediende bij den koopman Gaspard d'Anastro, door wien hij zich liet overhalen om den prins van Oranje te vermoorden. Genoemde d'Anastro was, door tusschenkomst van zekeren Johan d'Isuncha, namens Filips II, koning van Spanje, eene som van tachtig duizend dukaten aangeboden, indien hij den prins het leven benam. d'Anastro daartoe geen moed bezittende en toch vlammende op buit, zag naar een ander om, ten einde het gruwelstuk te volvoeren. Hij vond dien in Jauregui, die op geld gesteld en een ijvrig Roomschgezinde was. Zondag den 18^den Maart 1582 was bestemd ter uitvoering van den aanslag. Na de middag-godsdienst had de prins in de groote zaal der voormalige citadel met een talrijk gezelschap het middagmaal gebruikt, en na den afloop daarvan wilde hij met de Fransche edellieden zich in zijne kamer begeven, om hun een tapijtwerk te toonen. Bij het uitgaan der eetzaal naderde hem Jauregui, die, den schijn aannemende als of hij den prins een verzoekschrift wilde overhandigen,

[p. 133]

een pistool op hem loste, waarvan de kogel onder het regteroor drong, door het verhemelte ging en onder het linker oor weder uitkwam. De wond was zeker doodelijk geweest, zoo de hitte van den kogel en het vuur van het kruid de keelader, die geraakt was, niet oogenblikkelijk had toegeschroeid. Na 'sprinsen herstelling verklaarde deze meermalen dat hij bij het ontvangen van het schot door zijne bedwelming zich verbeeldde, dat een gedeelte van het gebouw ingestort en hem op het hoofd was gevallen.

Op het oogenblik van den aanslag waren eenigen van 's prinsen bedienden toegeschoten, die in onbezonnen ijver den moordenaar met verscheidene steken afmaakten. Zijn ligchaam, door graaf Maurits onderzocht, werd op een houten stellaadje op de markt ten toon gesteld en weldra herkend. Even als Antonio de Venero, die mede bij d'Anastro als boekhouder werkzaam was, en pater Anthonis Timmermans, die beiden van Jauregui's plannen afwisten, werd ook hij gevierendeeld. De hoofden en vierde deelen der drie misdadigers werden op de bolwerken des kasteels gesteld, en eerst jare 1586 door de Jezuïten als relikiën met groote eerbewijzen afgenomen. d'Anastro had zich voor het volbrengen van den moordaanslag uit de voeten gemaakt.

Zie Bor, Ned. Oorl. B, XVII. bl. 15-17; van Meteren, Ned. Hist D. IV. bl. 17-19; (de Beaufort) Lev. van Willem I, D. III bl. 515-524; Nijhoff, Bijdr. D. VI. bl. 46-50 benevens alle Nederlandsche geschiedschrrijvers.