Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 9

[Gustaaf Willem, baron van Imhoff]

IMHOFF (Gustaaf Willem, baron van) werd in 1705 te Leer aan de Eems in Oost-Friesland geboren. Hij was de zoon van Willem Hendrik, baron van Imhoff, geheimraad van den vorst van Oost-Friesland, drossaard van Leer en Leeroord, en van Isabella Sophia Boreel. Op twintigjarigen leeftijd vertrok hij met het schip Cockenge als tweede kommies der Oost-Indische Compagnie naar Batavia, alwaar hij in 1725 aankwam en, in 1730, tot waterfiscaal werd benoemd. Uit hoofde zijner ongemeene bekwaamheden zag hij zich reeds in 1733 tot extra ordinair raad van Indië en in 1736 als gouverneur van Ceilon aangesteld. Ter laatstgemelde plaatse rigtte hij eene boekdrukkerij op, en deed daar, ten behoeve der eilanders den Bijbel in de Cingalesche taal verschijnen. Hij deed ook het Gebed des Heeren in de Malabaarsche taal drukken, deelde onder de Malabaren en Cingalezen een aantal gebedenboeken uit, en vermaande hen om als goede Christenen te leven. Door vriendschap aan te knoopen met den keizer van Candy, liet hij bij zijn vertrek naar Nederland in 1737 de zaken op Ceilon in beter staat achter, dan hij ze gevonden had.

In het vaderland teruggekeerd, deelde hij aan de bewindhebbers der maatschappij verscheidene ontwerpen ten haren beste mede, en zoo zeer stelde deze zijne diensten op prijs, dat zij hem als gewoon raad weldra weder naar Batavia terug zonden. Aldaar aangekomen haalde van Imhoff zich den haat van den gouverneur-generaal Valkenier op den hals, ten gevolge van verschillende veranderingen die, tegen diens belangen, door hem gemaakt waren. Valkenier zocht zulks op van Imhoff te wreken, en meende daartoe goede gelegenheid te hebben, bij den geweldigen moord der weerlooze Chinezen te Batavia. Hij beschuldigde hem, en nog twee

[p. 13]

andere raden, dat hij in het oogenblik des dringenden gevaars van binnen eenen uitval gedaan had en de Buiten-Chinezen zonder noodzakelijkheid had vervolgd, van het hem toevertrouwde gezag misbruik had gemaakt en een plan had beraamd om den gouverneur af te zetten en naar het vaderland terug te zenden. Ten gevolge van die beschuldiging werd van Imhoff in hechtenis genomen en naar Holland opgezonden. De bewindhebbers der maatschappij hadden evenwel geheel andere gedachten over hem. Hij werd in zegepraal ontvangen, en nadat zijne zaak onderzocht was en hij zonder eenige schuld was bevonden, aarzelden zij niet, om, toen Valkenier op zijn verzoek was ontslagen, Imhoff in zijne plaats naar Batavia te zenden. Deze had aan bewindhebberen zijne Beschouwingen over den tegenwoordigen staat der Maatschappij ter hand gesteld, die aantoonden, hoe volstrekt noodzakelijk hervormingen in het bestuur waren.

Met een opzettelijk daartoe gebouwd groot oorlogschip de Hersteller genaamd, een wenk van hetgeen men van den nieuwen landvoogd verwachtte, vertrok van Imhoff den 29^sten October 1742 uit Texel naar Batavia, waar hij den 22^sten Mei 1743 aankwam en dadelijk maatregelen nam om de vervallene zaken te herstellen en allerwege verbeteringen in te voeren. Daartoe ontzag hij geene moeiten, en bezocht in persoon de plaatsen waar dezelve moesten tot stand komen. Het spreekt van zelf dat wij in een klein bestek geen naauwkeurig overzigt kunnen geven van hetgeen er gedurende zijne zevenjarige regering plaats had, of van het goede dat door hem werd tot stand gebragt. Volgen wij hier de woorden van den heer van Kampen, dan speelde van Imhoff overal de schoone rol van bevrediger. Aan de ingezetenen werd eene meerdere vrijheid van handel toegestaan, zoover dit met het nog altijd strenge monopolie bestaanbaar was; de Chinezen werden weder toegelaten en hervatteden, onder het minzaam en regtvaardig bestuur van van Imhoff, hun vorig bedrijf; met de rijke Amerikaansche bezittingen van Spanje, bepaaldelijk met Mexico, trachtte hij handels-betrekkingen te openen, welke voor het vaderland eene onuitputtelijke bron van welvaart zouden geweest zijn, doch die door de waakzaamheid en klagten van Spanje te niet liepen. Hij wist voorts het gezag der maatschappij bij de inlandsche vorsten zeer goed te handhaven, blijkens het smoren van den opstand van een vorst van Madoera, ten gevolge waarvan dit geheele eiland in het bezit der O.I. Compagnie kwam (1747); wier grondgebied op Java gedurende zijn bestuur ook nog aanmerkelijk vermeerderd werd door de toevoeging van het groote rijk van Mataram, hetwelk door den soesoehoenan (keizer) Pakoe Boewana II bij testament aan haar vermaakt werd (1749) en waaruit later de rijken van Soerakarta en

[p. 14]

Djokjokarta zijn ontstaan (1755). Het was van Imhoff eindelijk aan wien de hervormde kerk in Indië groote verpligtingen had, en aan wien men de belangrijke aanleg van Buitenzorg te danken had, waar hij eene woning stichtte en een kanaal begon aan te leggen, om die gezonde en vruchtbare streek te ontginnen.

Na nog door prins Willem IV, bij zijne verkiezing tot hoofd der Oost-Indische Maatschappij, in het algemeen bewind bevestigd en tevens in 1748 tot generaal der infanterie aangesteld te zijn, overleed van Imhoff op den 1sten November 1751, te Batavia, waar hij in de Hollandsche kerk met vorstelijke statie werd ter aarde besteld, en waar zijn naam nog lang in zegening bleef als van een der beste hoofdbestuurders van onze overzeesche bezittingen.

De afbeelding van van Imhoff ziet op meer dan eene wijze het licht. Hij was gehuwd met Catharina Magdalena Huijsman, vrouwe van den Hill. Zijne nagedachtenis wordt bewaard door eenen prachtigen gedenkpenning, op zijn vertrek uit Texel vervaardigd, en door eene kleine medaille, bij gelegenheid van zijne inhuldiging te Batavia geslagen. Op de laatste wordt zulks op den 26^sten Januarij 1743 gesteld.

Zie (du Bois) Vies des Gouvern. p. 248-257, achter welk werk veelal zijne Beschouwingen vertaald zijn medegedeeld; Kok, Vaderl. Woordenb. D. XXI. bl. 226-229; van Kampen, Gesch. der Nederl. buiten Europa. D. III. bl. 31-34, 42-79, 173; van Kampen, Vaderl. Karakterk. D. II. bl. 674-649; Ypeij en Dermout, Geschied. der Herv. Kerk in Nederl. D. III. bl. 395-397; Nieuwenhuis, Woordenb. Aanhangs.; Engelberts Gerrits, Biogr. Handwoordenb.; Teenstra, Bekn. beschr. van de Ned. Overz. bezitt. bl. 79, 269, 271, 324, 611, 641; Vervolg op van Loon beschrijv. der Nederl. Hist. penn. N^o. 169, 178; Muller, Cat. van Portrett. Dezelfde, Cat. van Boek. over de Ned. bezitt. enz. bl. 34, alwaar een fraai handschrift in folio vermeld wordt, getiteld: Dagelyksche aanteykeninge van het voorgevallene gedurende de reyse van den Gouverneur Generaal G W. van Imhoff naar Java's Oost-Cust in het voorjaar 1746; Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde van Ned. Indië, Nieuwe Volgreeks, D. II. bl. 361-371; uit medegedeelde berigten aangevuld.