Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Eerste stuk

[Charles de Herauguières]

HERAUGUIÈRES (Charles de), een Kamerijksch edelman, en een moedig krijgsman, ten tijde van prins Maurits, vermaard om 't gelukkig volvoeren van den schranderen list, uitgedacht ter verovering van het kasteel te Breda, door middel van een turfschip. Hij onderleide en volbragt het stuk op de volgende wijze. In het einde van Februarij des jaars 1590, nam hij tot zich ongeveer zeventig uitgelezene soldaten, gekozen uit onderscheidene kompagnien, om alle argwaan te vermijden, en trad daarmede, zonder van iemand gezien te worden, bij nacht, te zevenbergen, aan boord van het schip van eenen Adriaan Janszoon van Bergen, turfschipper, gewoon om in het kasteel turf te leveren. In het ruim lag het volk, en op eene zoldering van planken een bovenlast van turven. Na een langen en moeijelijken togt, op welken het volk veel ongemaks leed, zoo door de belemmeringen van tegenwind en ijs, als door honger en koude, kwam men

[p. 628]

eindelijk binnen het kasteel. Hier werd het turfschip bezigtigd door eenen korporaal, doch zoo onnaauwkeurig, dat hij geen onraad vernam, iets, 't welk ligtelijk zou hebben kunnen gebeuren, wijl het verscholen krijgsvolk met den hoest merkelijk gekweld was. Onderling hadden de soldaten zich verbonden, dat, indien iemand een hoest overviel, welke den toeleg zou kunnen doen uitlekken, deze van zijne medgezellen straks zoude gedood worden.

Het gebrek, welk de bezetting van het kasteel aan brand leed, was oorzaak dat het turfschip, met ijver en blijmoedigheid, door het ijs naar binnen werd gehaald. Straks ging men aan 't lossen, en haalde spoedig een goed gedeelte van den bovenlast aan land. Gaarne wilden de soldaten den arbeid verder voortzetten, doch de schipper en zijne knechts, wetende wat er achter schuilde, hielden zich alsof zij vermoeid waren, en stelden 't overige uit tot den volgenden dag. Intusschen was het verstopte krijgsvolk vol angst voor verder lossen, wijl het door de reten der zoldering reeds het daglicht konde ontwaar worden. Ook werd het onverduldig over de langdurige opsluiting in het ruim, in 't welk, door de snijding van het ijs, een lek ontstaan was, en gestadig water binnen liep. Te middernacht hier aan volgende, bij eene heldere maneschijn, deed Herauguières de opgeslotene knechten uit hunnen kerker te voorschijn treden, terwijl van Bergen en zijne knechts gedurig pompten, onder schijn van het lek in het schip, doch inderdaad om het onvermijdelijk gedruis der soldaten te verdoven. De buitenwacht werd straks overrompeld en afgemaakt, gelijk ook eene bende, welke kort daarop een uitval deed. Thans drong Herauguières door tot in het kasteel, zonder dat de burgers, die uit de stad hem dreigden aan te vallen, iets daartegen vermogten. Tot loon zijner welgeslaagde onderneming werdt hij sedert door prins Maurits tot bevelhebber der stad aangesteld. De soldaten, gelijk ook de turfschipper en zijne knechts, ontvingen belooningen.

De gelukkige uitslag van dezen veelgewaagden togt, bewoog prins Maurits, in den jare 1595, hem de volvoering van eenen anderen verrassenden aanslag toe te betrouwen. Deze betrof de stad Huy, in Luikerland, zeer gevoegelijk gelegen om eenen weg over de Maas naar Luxemburg te openen. In 't begin van Februarij des gemelden jaars begaf Herauguières zich naar Diepenbeek, met twaalfhonderd soldaten en zeshonderd ruiters. Hier vatte hij post met het gros der bende, doch zond dertig kloeke mannen af naar het huis, daar Herauguières hei-

[p. 629]

melijk verstand hield, staande in het hangen van eenen heuvel, op welken het kasteel van Huy lag. In 't holste van den nacht bestonden dezen waaghalzen 't kasteel te beklimmen, 't welk hun gedeeltelijk gelukte, en hen van de bezetting en voorts van de sterkte deed meester worden. Herauguières, daar op toe gekomen, trok spoedig derwaarts, en nam vervolgens ook de stad in bezit. Doch vermits de Spanjaards den weerloozen staat van Huy zich ten nutte maakten, door het spoedig zenden van eene talrijke bende, moest hij, na verloop van eene maand, de stad wederom verlaten, doch niet dan op zeer eerlijke voorwaarden. De verovering van Lier is het laatste bedrijf, dat wij van dezen onverzaagden krijgsman vinden aangeteekend. De baldadigheid en plunderzucht zijner soldaten was oorzaak, dat ook deze verovering door de Spaansche overmagt, hem spoedig wederom ontweldigd werdt.

Hij huwde Maria van Groeneveld, waarbij hij één zoon verwekte. Maurits, die ook als krijgsman naam verwierf, met Johanna van Sypestein huwde en in 1610, in den ouderdom van 45 jaren, overleed.

Zijn portret gaat in prent uit, door Velyn gegraveerd en in steendruk.

Zie Bor, Ned. Hist, B. XXXII. (Register); van Meteren, Ned. Hist., D. V. bl. 333 en 340, D. VI. bl. 177, 185; Hooft, Ned. Hist., Bevelhebbers van Nieuwpoort, bl. 22; Ned. Vorsten, Helden en Staatsmannen, D. I. bl. 89; Batavische Romein., bl. 66; Wagenaar, Vad. Hist., D. VIII. bl. 341, 408, 425; van Leeuwen, Pat. Illustr., bl. 1153; Hoogstraten, Woordenb., D. V. bl. 333, 340; Vaderl. Letteroeff. 1838, N. 13 (Mengelwerk); Chronyk van het Hist. Genootsch., D. IX. bl. 168; Kok, Vad. Woordenb., D. XX. bl. 558, 559; van Goor, Beschrijv. van Breda. bl. 158; van der Aa, Beschrijv van Breda, bl. 79; Arend Vad. Geschied., D. VII, bl. 409; Bosscha, Ned. Heldend. te Land, D. I. bl. 327; Jean de Carpentier, Histoire de Cambray et de Cambrésis, 1664, p. 72, 227, 459, 460 (over het geslacht); Palier Lijst eener Prentverzameling der Vaderl. Geschiedenis, bl. 22; Muller, Cat, van Porttr.