Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Eerste stuk

[Cornelis van Hardenberg]

HARDENBERG (Cornelis van) werd uit een aanzienlijk geslacht, den 4^den Mei 1755, te Rotterdam geboren en was sedert een aantal jaren onderwijzer in de teeken-, bouw- en doorzigtkunde bij de Renswoudsche stichting te Utrecht, welke post hem in 1780 opgedragen werd als opvolger van Jacob Maurer. Hij dreef ook handel in schilderijen en andere voorwerpen. Zonder eenig onderrigt had hij in de teekenkunst eene aanzienlijke hoogte bereikt, en zijn voortreffelijk onderwijs, in al de vakken der kunst, veroorzaakte dat onder zijne leiding vele goede teekenaars gevormd werden. Groot is de lof die den verdienstelijken man over zijn werk te beurt viel. Een bevoegd beoordeelaar zegt van hem. ‘In de anatomie, zoowel als in de doorzigtkunde, de bouwkunde, landkaarten, het landschap, uit- en inlandsch gevogelte, binnenhuizen met beelden, kerken enz. in dat alles was hij zeer bedreven, en teekende alles met de meeste vlugheid en met dat hooge gevoel voor de kunst, dat oorspronkelijke wat het genie kenmerkt; en daarbij bezat hij de bescheidenheid en nederigheid van den christen. Zijne manier van wasschen met sapverwen was wonderlijk; en zijne ordonnantiën of

[p. 168]

compositiën altijd rijk, dichterlijk, ja geheel de veredelde natuur. Hij had veel theorie en wist die op de gelukkigste wijze in praktijk te brengen. Zijne veelvuldige bezigheden lieten het niet toe, zich veel aan het schilderen met olieverw toe te wijden; echter heeft hij eenige portretten en fraaije kabinetstukjes geschilderd.’

Uit een ander berigt voegen wij hierbij, dat hij met zorg en geestig de etsnaald hanteerde. In 1809 benoemde de vierde klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut hem tot correspondent, en koning Lodewijk stelde hem als professeur de dessin bij zijne pages aan, voor welk aanbod hij evenwel heuschelijk bedankte. Ook van andere kunst- en letterlievende genootschappen en maatschappijen was hij lid, bij welke laatste hij zich als besturend en medewerkend lid, als man van smaak en als geestig beoefenaar der dichtkunst ook verdienstelijk maakte.

Veelvuldig zijn de werken door van Hardenberg vervaardigd. Vele zijner teekeningen zijn in plaat gebragt. Een zijner verdienstelijkste stukken is een Gezicht van de Roomsche Kerk te Rotterdam, te Parijs gegraveerd door N. Ransonnette. Ook komen er verscheidene platen door hem geteekend voor in de Beschrijving van den Watersnood in 1799 en 1800, door Cornelis Zillesen, die door Vinkeles en Brouwer gegraveerd zijn.

Bemind om zijne eenvoudige godsvrucht en kalmen christenzin, overleed van Hardenberg te Haastrecht, op den 2^den Februarij 1843.

Zie van Eynden en van der Willigen, Geschied. der Vaderl. schilderk. D. III. bl. 80, 81; Immerzeel, Lev. en Werk. der Kunstsch.; Algem. Konst- en Letterb. 1843. D. I. bl. 161-163; Kramm, Lev. en Werk. der Kunstsch.