Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Eerste stuk

[Nicolaas de Hames]

HAMES (Nicolaas de), door sommigen de Hammes genoemd, was òf de zoon van een Franschen priester, òf van een bevelhebber van het kasteel van Ham in Picardië. Zeker is het dat hij een onecht kind was, dat zijne moeder Agnes van Schoore heette, van Vlaamsche afkomst was en dat hij eene zuster had, Francisca genaamd, die met Peter de Rentier, heer van Courcelles en schildknaap, gehuwd was.

Met zijne moeder en zuster op jeugdigen leeftijd in de Nederlanden gekomen, ontmoeten wij hem in 1545 als student te Leuven, en werd hem in 1551 door Karel V den rang en de regten van Nederlander toegekend. In 1557 benoemde hem Filips II tot commissaris der monstering, in 1559 tot edelman der artillerie of onderbevel-

[p. 151]

hebber des veldtuigmeesters, en in 1561 tot wapenkoning en raadsheer der Gulden Vlies-orde.

Leveren de bovenstaande benoemingen ons reeds het bewijs van de groote bekwaamheden die de Hames bezat, niet minder bleken die later uit het aanzoek des Duitschen keizers aan de Nederlandsche landvoogdes gedaan, om de Hames aan hem af te staan tot bediening van het geschut in den oorlog tegen de Turken. Des keizers opperbevelhebber, de vermaarde Lazarus van Schwendy, wenschte niet minder dat de Hames hem in den aan te vangen veldtogt zou bijstaan. Ongaarne stond de landvoogdes hem af, maar moest toch eindelijk toegeven.

Inmiddels had de Hames getoond de Hervormde leer te zijn toegedaan. Bij den aanvang der beroerten in de Nederlanden was hij niet alleen een der eerste en ijverigste onderteekenaars van het verbond der edelen, maar ook een der hartstochtelijkste aanhangers der nieuwe leer.

Namens den prins van Oranje werd hij in 1566, met Jan van Marnix, heer van Toulouse, naar Antwerpen gezonden, om te bewerken dat de Hervormden zich voorloopig zouden vergenoegen met te mogen prediken in de nieuwe stad. Daar toonde hij zich, even als kort daarna, een ijverig beschermer hunner regten, en hij ontzag zich evenmin om te Antwerpen, versierd met het Gulden Vlies, hand aan hand te gaan met den heer van Toulouse, die den geuzen penning droeg, als te Brussel om de Hervormde burgers naar de preêk te geleiden.

Door dit laatste had hij wel de uitbarsting van erger tooneelen voorgekomen, maar ook den haat der landvoogdes zich op den hals gehaald. Daarom weigerde zij hem naar het Duitsche hof te zenden, omdat zij hem een erger lot had toebereid. Hare staatkunde raadde haar echter voor alsnog den zachten weg in te slaan, en liever de Hames te verwijderen, dan nu reeds eene poging te wagen om den, om zijne bekwaamheden als om zijne invloed, voor haar zoo gevaarlijken man te doen veroordeelen.

Niet dan ongaarne verliet deze het land. Hij vond voor zijne vrijwillige ballingschap geene vergoeding in zijne nieuwe krijgsdienst. Ook bij keizer Maximiliaan II, die tegen hem als Calvinist een zware grief had, vermogt hij geen goed te doen. Men wantrouwde hem en sloeg zijne gangen naauwkeurig gade. De Hames vroeg en kreeg zijn ontslag, maar bleef te Weenen, en leefde afgezonderd, ofschoon men pogingen aanwendde om hem daaruit te verwijderen. Eindelijk gelukte het te bewerken dat de

[p. 152]

keizer zijn vertrek verlangde. Maar nu strekte de graaf Gunther van Schwartzburg, de zwager van den prins van Oranje, zijne magtige bescherming over de Hames uit, en hij zond hem in het geheim, daar men hem wilde opligten, met een gedeelte van het leger naar Saxen, dat bestemd was om Gotha te belegeren. Hij verkreeg van den graaf eene aanstelling in het leger, ofschoon tegen de bedoeling des keizers, die tegen den persoon van de Hames bleef waarschuwen, maar nogtans lijdelijk moest toezien dat hij in het leger bleef. Het was van daar dat hij in April 1567 twee brieven aan de landvoogdes schreef, die evenwel onbeantwoord bleven, en door haar als nieuwe grieven tegen den schrijver er van naar den keizer werden gezonden, om als aanmoediging te dienen, ten einde zonder eenig ontzag jegens hem te handelen. De Hames werd in dat jaar door Alva gebannen en zijne goederen verbeurd verklaard. Onbekend is het waar hij tijdens het beleg van Gotha bleef. Het plan van den graaf van Schwartzburg, waarvan ook de Hames kennis droeg, om, na het eindigen dier belegering, de troepen naar Nederland ter hulpe des prinsen van Oranje te zenden, mislukte. Maar toen deze het zwaard tegen Spanje had uitgetrokken, werden ook door hem de diensten van de Hames ingeroepen. Hij kwam in de Nederlanden, en ofschoon graaf Lodewijk van Nassau hem bij zich wilde hebben, om het geschut te bedienen bij den voorgenomen aanval op Groningen, stond de prins er op hem bij zich te houden, zoolang die aanval nog geen plaats had. Net lang meer zou de Hames echter het vaderland dienen. Bij den prins van Oranje gebleven, om hem als overste van het geschut ter zijde te staan, was hij ook tegenwoordig toen de muiterij over schaarschte van mondbehoeften zich omstreeks September 1568, terwijl het leger zich nog op het grondgebied der keurvorsten van Trier en Keulen bevond, openbaarde en de Duitsche en Waalsche soldaten daarbij handgemeen werden. De Hames wierp zich met anderen tusschen de strijdenden, om het bloedbad te voorkomen, doch werd daarbij zelf het eerste slagtoffer van eene onderneming welke aan zoo vele dapperen het leven heeft gekost.

De Hames was gehuwd met Philippotte van den Hertvelde, vroeger weduwe van den voormaligen griffier der Vlies-orde Laurens du Blioul. Zij overleed voor haren tweeden echtgenoot, in 1564, zonder hem kinderen na te laten. De zuster van de Hames verkreeg van den koning in 1570 opheffing van de verbeurdverklaring zijner goederen, tegen betaling der schulden door

[p. 153]

hem nagelaten en afstand van de achterstallige vorderingen, die hij op den koning mogt hebben.

Zie Bor, Ned. Oorl. B. II. bl. 62; Brandt, Hist. der Reform. D. I. bl. 351, Bijv. en verb. bl. 53, 54; (de Beaufort) Lev. van Willem I, D. I. bl. 521; Wagenaar, Vaderl. Hist. D. VI. bl. 123, 287; van Wijn, Nalez. D. I. bl. 255; te Water, Hist. van het verb. der Edel. D. I. bl. 119, D. II. bl. 444-447, D. III. bl. 433. D. IV. bl. 424; Groen van Prinsterer, Arch. T. II. p. 34, 35, 38, 60, 115, 235, T. III. p. 232, 261, 292; Kron. van het Hist. Genootsch. te Utr. D. VII. bl. 330; Borgnet, de Nederl. onder Koning Filips II, vertaald door van Vloten, bl. 37, 38, 264-276, door ons voornamelijk gevolgd.